Nhiều điểm mưa vượt hơn 1.000mm, lũ 4 sông lớn phá mốc lịch sử
Thông tin về đợt mưa lũ vừa qua, ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết: Đợt mưa lũ Nam Trung Bộ từ 16-22/11 là một hiện tượng cực đoan, vượt kỷ lục lịch sử. Lượng mưa tại nhiều trạm như Sơn Hòa (Đắk Lắk) 601,2 mm hay Quy Nhơn (Gia Lai) 380,6 mm đều vượt các kỷ lục lịch sử từng ghi nhận, trong khi một số trạm khác như Sơn Thành Tây, Sơn Thành Đông, Hòa Mỹ Tây, Sông Hinh ghi nhận tới 1.000 - 1.200 mm chỉ trong vài ngày.
Theo phân loại của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), đây là các sự kiện hiếm gặp, gần như không thể dự báo chính xác định lượng mưa.
Ngoài ra, lượng mưa tích luỹ từ tháng 10 đến giữa tháng 11/2025 tại các địa phương ở khu vực này đã đạt mức rất cao, cao hơn trung bình nhiều năm 120-200%, khiến đất đai bão hòa nước, nền mực nước các sông dâng cao. Khi bước vào đợt mưa chính, chỉ cần thêm 300–500 mm mưa bổ sung là đã hình thành lũ lớn.
Đó là thực tế đã xảy ra. Lũ lớn, đặc biệt lớn và lũ lịch sử hàng sau hàng chục năm đã xuất hiện trên nhiều sông từ Quảng Trị đến Khánh Hòa và Lâm Đồng. Tình trạng ngập lụt nghiêm trọng đã xảy ra trên diện rộng tại các tỉnh/thành phố từ Quảng Trị đến Khánh Hòa.
Lũ các sông dâng cao gây ngập lụt nghiêm trọng trên diện rộng tại các tỉnh/thành phố từ Quảng Trị đến Khánh Hòa. Ảnh: Chinhphu. vn
Trong đó, đỉnh lũ nhiều sông đã vượt báo động 3, gồm: Thạch Hãn (Quảng Trị); sông Bồ (TP. Huế); sông Vu Gia-Thu Bồn (TP. Đà Nẵng); sông Vệ, sông ĐăkBla (Quảng Ngãi); sông Kỳ Lộ, sông Ba, sông Kôn, sông Krông Ana (Đắk Lắk); sông Dinh Ninh Hòa, sông Cái Phan Rang, sông Cái Nha Trang (Khánh Hòa).
Đáng chú ý, lũ trên sông Ba vượt mức lịch sử năm 1993. Đỉnh lũ tại trạm Củng Sơn là 40,99m, vượt mức lũ lịch sử tới 1,09m; tại trạm Phú Lâm là 5,40m vượt lũ lịch sử 0,19m.
Trên sông Kỳ Lộ (Đắk Lắk), đỉnh lũ tại trạm Hà Bằng là 13,90m, vượt lũ lịch sử năm 1993 là 0,43m.
Trên sông Đa Nhim, đỉnh lũ tại trạm Đại Ninh là 836,17m, vượt lũ lịch sử năm 1993 tới 2,72m.
Trên sông Dinh Ninh Hòa (Khánh Hòa) tại trạm Ninh Hòa, đỉnh lũ là 6,77m, vượt mức lũ lịch sử năm 1986 là 0,19m.
Đến hôm nay (23/11), lũ trên sông Srêpôk (Đắk Lắk) đang dao động ở mức đỉnh là 178,17m, trên BĐ3 là 4,17m.
Ông Khiêm nhấn mạnh: Hiện tượng lũ đồng thời phá kỷ lục trên 3-5 lưu vực là cực kỳ hiếm, gần như chưa từng xuất hiện trong hơn 50 năm quan trắc khí tượng thủy văn. Trường hợp này không thuộc “mức lũ tính toán thông thường" - là mức lũ được xác định dựa trên tần suất xảy ra lặp lại, phân tích thống kê của chuỗi số liệu mưa và lũ trong nhiều năm để sử dụng cho công tác quy hoạch, dự báo.
Dự báo từ sớm, từ xa, cập nhật liên tục
Nguyên nhân gây ra đợt mưa lần này, theo ông Khiêm, đây là kết quả của tổ hợp nhiều hình thái thời tiết cực đoan. Trên cao, nhiễu động trong đới gió Đông trên độ cao từ 1500-5000m hoạt động mạnh, kết hợp với không khí lạnh cường độ rất mạnh, đặc biệt từ đêm 17/11/2025, tạo nên vùng hội tụ ẩm từ tầng thấp đến tầng cao. Hơi nước từ Biển Đông liên tục được vận chuyển vào đất liền Trung Bộ và Tây Nguyên, trong khi địa hình Trường Sơn đóng vai trò “chắn gió”, kích thích đối lưu phát triển mạnh và duy trì mưa kéo dài. Lượng mưa nhiều nơi vượt xa khả năng tiêu thoát tự nhiên.
Ngoài yếu tố thời tiết, đặc điểm địa hình và thuỷ văn của Trung Bộ cũng làm tăng nguy cơ lũ lớn. Các lưu vực sông ngắn, độ dốc lớn khiến nước mưa tập trung nhanh về hạ lưu, dẫn đến lũ quét, lũ ống và lũ lên nhanh chỉ trong vài giờ, cộng với triều cường dâng cao, khiến việc tiêu thoát nước diễn ra chậm. Mặt khác, biến đổi khí hậu khiến các hình thái mưa cực đoan trở nên mạnh hơn và khó dự báo hơn, đồng thời gia tăng tần suất lũ lớn trong 10–15 năm gần đây.
Lực lượng bộ đội, công an liên tục hỗ trợ di dời người dân khỏi khu vực ngập sâu. Ảnh: Công an Đắk Lắk.
Ngay từ ngày 12/11 - 4 ngày trước khi đợt mưa lớn diễn ra, Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia đã chủ động ban hành công văn gửi Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia và các cơ quan truyền thông Trung ương, cung cấp nhận định sớm về khả năng xuất hiện đợt không khí lạnh mạnh kết hợp mưa lớn diện rộng tại Trung Bộ trong giai đoạn 16-22/11. Công văn nêu rõ nguy cơ xảy ra mưa to đến rất to từ Quảng Trị đến Khánh Hòa, đồng thời cảnh báo gió mạnh, sóng lớn trên biển do tác động của không khí lạnh tăng cường.
Từ chiều ngày 13/11, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn (KTTV) quốc gia đã ban hành bản tin cảnh báo mưa lớn ở Trung Bộ. Trong bản tin có nhận định thêm từ ngày 19/11, mưa lớn diện rộng có khả năng tiếp tục xảy ra ở khu vực TP. Đà Nẵng, phía đông các tỉnh từ Quảng Ngãi đến Khánh Hòa.
Căn cứ vào bản tin nhận định sớm của Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia, ngày 14/11/2025, Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia đã ban hành Công điện yêu cầu các địa phương từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa và các bộ, ngành liên quan khẩn trương ứng phó với đợt mưa lũ lớn sắp xảy ra. Công điện nêu rõ dự báo mưa rất to kéo dài từ ngày 15–18/11 với lượng mưa phổ biến 300–600 mm, có nơi trên 800 mm, cùng nguy cơ lũ lên mức báo động 2–3 trên nhiều sông, ngập lụt vùng trũng, lũ quét và sạt lở đất diện rộng.
Cũng với đó, cơ quan KTTV đã liên tục ban hành các bản tin cảnh báo lũ trên các sông từ Quảng Trị đến Khánh Hòa. Cụ thể: Ngày 15/11, bản tin cảnh báo lũ với tần suất 2 bản tin/ngày. Cấp độ rủi ro thiên tai do lũ được cảnh báo ở cấp 3 - cấp cảnh báo cao nhất theo quy định. Từ ngày 17/11 đã nâng cấp thành các bản tin lũ đặc biệt lớn, lũ khẩn cấp, cảnh báo lũ trên các sông cho các tỉnh thuộc khu vực trên.
Ngày 20/11, cơ quan KTTV nâng cấp độ cảnh báo thiên tai cho khu vực phía đông Đắk Lắk lên cấp 4, nhằm cảnh báo nguy cơ rất cao từ tổ hợp đa thiên tai (lũ, lũ quét và sạt lở đất).
Mưa lũ lịch sử ở Nam Trung Bộ xảy ra do nhiều hình thế gây mưa cực đoan đồng thời xuất hiện. Ảnh: Đức Hiếu.
Trung tâm đã cung cấp thông tin dự báo, cảnh báo kịp thời, đầy đủ cho Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia và Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự các Bộ, ngành, địa phương thuộc các tỉnh khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ, các cơ quan thông tấn, báo chí để truyền tải sớm nhất cho nhân dân các địa phương nhằm góp phần giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản.
Cụ thể, Trung tâm đã ban hành tổng cộng 55 bản tin về đợt mưa lớn này (trong đó có 31 bản tin dự báo mưa lớn và 24 bản tin định lượng mưa). Về lũ, có 5 bản tin cảnh báo lũ cho các sông khu vực các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa (phát tin chiều ngày 14/11); 26 bản tin lũ (phát tin từ ngày 17-22/11) cho các sông ở các tỉnh từ Huế đến Khánh Hòa và Đồng Nai, trong đó 24 bản tin lũ khẩn cấp, lũ khẩn cấp (đặc biệt lớn) cho các sông Bồ (Huế), Vu Gia - Thu Bồn (Đà Nẵng), Kôn (Gia Lai), Krông Ana và Ba (Đắk Lắk).
Dự báo sớm dù có chính xác vẫn chưa đủ
Theo ông Khiêm, mực nước lũ phá kỷ lục vượt ngoài quy luật trong lịch sử quan trắc, dự báo cho thấy, chỉ dự báo chính xác hơn vẫn không đủ để ngăn chặn thiệt hại từ các đợt thiên tai vượt lịch sử.
Trong bối cảnh thiên tai diễn biến dồn dập và khốc liệt hơn, yêu cầu nâng cao năng lực dự báo, quản lý rủi ro và tổ chức phòng tránh trở nên cấp thiết. Một ví dụ điển hình cho thấy hiệu quả của việc phối hợp giữa cơ quan khí tượng thủy văn (KTTV) và địa phương là trường hợp của Đài KTTV Thừa Thiên – Huế trong đợt mưa lớn vừa qua.
Ngay khi có dấu hiệu thời tiết nguy hiểm, cơ quan KTTV đã cảnh báo sớm từ 48–72 giờ, phát hành liên tục các bản tin mưa lớn, lũ, sạt lở gửi đến Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự thành phố, các sở ngành và toàn bộ địa phương. Nhờ hệ thống phối hợp chặt chẽ, các bản tin được truyền đi rất nhanh qua nhiều nền tảng. Cụ thể, thông tin dự báo được chuyển ngay đến lãnh đạo thành phố, lãnh đạo phường xã, các cơ quan truyền thông thông qua ứng dụng HUES – IOC Huế. Trung tâm Đô thị thông minh phát cảnh báo qua ứng dụng, Zalo, tin nhắn điện thoại và bảng điện tử; Trung tâm Truyền thông Thành phố Huế cập nhật thông tin liên tục. Ở cấp cơ sở, các Ban chỉ huy phòng thủ dân sự phường/xã truyền thông qua loa phát thanh, tổ dân phố; đồng thời, các trang tin điện tử và mạng xã hội cũng lan tỏa thông tin nhanh chóng.
Nhờ cơ chế truyền tin đa kênh này, cảnh báo thời tiết đến được cộng đồng trong thời gian rất ngắn, giúp người dân chủ động phòng tránh và giảm thiểu thiệt hại.
Trong suốt đợt mưa lũ, cơ quan KTTV còn tham mưu trực tiếp cho Ban chỉ huy Phòng thủ dân sự thành phố các thông tin về mưa, dòng chảy, mực nước và khả năng xuất hiện lũ trên sông Hương - sông Bồ. Dựa trên cảnh báo sớm và dự báo cập nhật 3 giờ/lần, Ban chỉ huy đã kịp thời ra lệnh điều tiết các hồ Tả Trạch, Bình Điền, Hương Điền theo đúng quy trình và bám sát diễn biến thực tế.
Thông tin về mưa, mực nước tại các trạm, lưu lượng nước về – xả lũ của các hồ, cùng tình hình hạ du được cơ quan KTTV, đơn vị quản lý hồ chứa và Văn phòng Ban chỉ huy Phòng thủ dân sự cập nhật liên tục, sau đó chuyển ngay đến IOC, HUES và các sở ngành, địa phương. Cơ chế “Cơ quan khí tượng thủy văn tham mưu – Ban chỉ huy ra lệnh - cập nhật thời gian thực” đã phát huy hiệu quả rõ rệt, giúp tăng độ chính xác của dự báo lũ, hỗ trợ địa phương đóng đường, cảnh báo dân và di dời đúng thời điểm, từ đó giảm đáng kể mức độ ngập sâu và thiệt hại.
Khi dự báo được cải thiện, thông tin được truyền đi kịp thời và các cấp chính quyền phối hợp nhịp nhàng, khả năng ứng phó của cộng đồng có thể sẽ tốt hơn rất nhiều trong điều kiện thời tiết ngày càng khó lường.
Từ tháng 6/2025 đến nay, tổng cộng đã có 14 cơn bão hoạt động trên Biển Đông, trong đó có 9 cơn ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến Việt Nam. Lũ lớn đã liên tiếp xuất hiện ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ và đến nay xuống Nam Trung Bộ.
Số liệu 30 năm qua cho thấy các đợt lũ lớn ở Nam Trung Bộ thường xảy ra trước ngày 15/11, nhưng đợt lũ năm 2025 lại đến muộn hơn. Sự thay đổi bất thường này phản ánh xu hướng thời tiết ngày càng cực đoan, khó lường dưới tác động của biến đổi khí hậu. Đồng thời cũng cho thấy mức độ dễ bị tổn thương của Việt Nam trước thời tiết cực đoan, đặc biệt là mưa lớn và lũ lụt
Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/mua-lu-lich-su-tai-nam-trung-bo-la-hien-tuong-hiem-gap-d786046.html
Bình luận (0)