Mùa Vu lan, đọc những áng văn lay động trái tim

Văn chương có không ít truyện, thơ về tình mẫu tử, phụ tử ghi dấu ấn sâu đậm bởi cha mẹ là hình ảnh thân thương nhất gắn với tuổi thơ của mỗi người.

Truyện Lão Hạc (Nam Cao) và Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) là những tác phẩm viết về tình cha con nổi tiếng, đã đi vào sách giáo khoa

Chia sẻ với Tuổi Trẻ, PGS.TS Bùi Thanh Truyền, chủ tịch Hội đồng Lý luận - Phê bình Hội Nhà văn TP.HCM, nhận định đề tài gia đình, đặc biệt về cha mẹ là đề tài gần gũi, giản dị và cũng thiêng liêng nhất đối với công chúng nghệ thuật. Với văn học, đây cũng là mảng sáng tác có nhiều thành tựu, để lại dấu ấn sâu đậm cho độc giả.

Dịp Vu lan 2025, nhiều nhà văn, nhà phê bình chia sẻ những ký ức khó quên của họ với các tác phẩm văn học nổi tiếng viết về tình phụ tử, mẫu tử.

Chạm đến trái tim

Truyện ngắn Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) khắc họa tình cha con phải chia cắt giữa bom đạn chiến tranh. Bài thơ Nói với con (Y Phương) lại là lời nhắn nhủ của người cha mong con kế thừa và phát huy những giá trị tốt đẹp của quê hương.

Còn trong Lão Hạc (Nam Cao), mong muốn lớn nhất của người cha nghèo là giữ lại mảnh vườn cho con trai lấy vốn làm ăn. Dù có đói khổ thế nào lão Hạc vẫn nghĩ tới việc dành dụm cho con trước nhất.

Là giáo viên ngữ văn, chủ nhiệm Câu lạc bộ văn học Gió Đông Trường THCS Võ Trường Toản, phường Sài Gòn, TP.HCM, bà Đoàn Xuân Nhung đánh giá cao các tác phẩm viết về cha mẹ, đặc biệt là những tác phẩm đã được chọn lựa làm ngữ liệu trong sách giáo khoa cả chương trình mới lẫn cũ:

"Bởi chất liệu cấu thành nên tác phẩm là tình mẫu tử, phụ tử thân quen. Đó là những hình ảnh, kỷ niệm gắn liền với ký ức tuổi thơ của mỗi người. Đây cũng chính là lý do khiến cho chúng dễ dàng chiếm trái tim độc giả dù là người lớn hay trẻ em".

Còn ông Bùi Thanh Truyền nói đọc những trang viết về bậc sinh thành, người đọc dễ dàng đồng cảm, dễ có được hạnh phúc lớn lao trong một cuộc trở về với nguồn cội, ấu thơ, tình thân với ấm áp cõi người... từ đó có thêm năng lượng tích cực để sống ân nghĩa, trách nhiệm, trọn vẹn hơn.

Triết lý sống theo con suốt đời

Totto-chan bên cửa sổ của Tetsuko Kuroyanagi là tác phẩm có khía cạnh tình cảm gia đình mà ông Bùi Thanh Truyền ấn tượng nhất: "Là người dạy học, tôi rất tâm đắc với tư cách "hai trong một" này.

Trong Totto-chan bên cửa sổ, cha mẹ của Totto-chan là những người yêu thương con sâu sắc, tôn trọng sự tự do của con

Không có người mẹ, người thầy đầu tiên hết lòng yêu thương, rất mực tinh tế ấy thì sẽ không có một Tetsuko Kuroyanagi - nhà văn, diễn viên, người dẫn chương trình truyền hình và nhà hoạt động xã hội nổi tiếng của Nhật Bản sau này.

Gần nửa thế kỷ qua, tác phẩm vẫn là một cái nhìn tham chiếu đầy tính thời sự, hữu ích cho giáo dục gia đình, nhà trường của nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam".

Trong những ngày Vu lan, bài Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa của nhà thơ Nguyễn Duy thường hay được ngâm, diễn ở các chùa.

Bài thơ do Nguyễn Duy viết năm 1986, đúng vào ngày giỗ mẹ ông, người mất sớm từ khi nhà thơ mới 3, 4 tuổi. Ông lớn lên trong vòng tay bà ngoại. Hình ảnh "người mẹ" trong tác phẩm được Nguyễn Duy lấy cảm hứng từ bà ngoại mình.

Theo Nguyễn Duy, "váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa" và "mẹ ru cái lẽ ở đời/ sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn" là hai câu thơ "đắt" nhất mà ông tâm đắc. Ở Thanh Hóa quê ông, phụ nữ nông thôn ngày ấy thường mặc áo nhuộm từ củ nâu, váy phủ bùn đen. Đó là hình ảnh gợi ra sự tảo tần của những người mẹ, người bà đã in sâu trong ký ức tuổi thơ Nguyễn Duy.

"Rồi hồi nhỏ tôi cũng thường nghe hát ru qua những câu ca dao, dân ca. Càng lớn tôi càng ngẫm ra những lời ru của mẹ, của bà chất chứa cả triết lý sống, những bài học làm người theo tôi mãi", Nguyễn Duy bày tỏ với Tuổi Trẻ.

Văn chương giúp ta yêu bậc sinh thành hơn

Theo bà Đoàn Xuân Nhung, một số bạn trẻ đôi khi thiếu biểu hiện trực tiếp bằng lời nói tình cảm với cha mẹ:

"Các em còn ngại ngùng vì nghĩ quá thân quen trong gia đình. Tôi nghĩ văn học sẽ góp phần hỗ trợ các em bày tỏ tình yêu thương đối với cha mẹ bằng lời nói hoặc nhắn tin, viết thư.

Đọc văn học giúp các em tăng vốn từ diễn tả cảm xúc để dưỡng nuôi thêm "tình cảm đã có" như nhà phê bình Hoài Thanh đã nhận định: văn chương gây cho ta những tình cảm ta chưa có, luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có".

Trở lại chủ đề

Hồ Lam

Nguồn: https://tuoitre.vn/mua-vu-lan-doc-nhung-ang-van-lay-dong-trai-tim-20250909093335119.htm