Ngân hàng và "bài toán" nợ xấu

Điểm nghẽn

Khách hàng giao dịch tại Ngân hàng thương mại cổ phần Tiên Phong. Ảnh: Quang Thái

Dữ liệu của Wichart cho biết, tổng số dư nợ xấu từ nhóm 3 đến nhóm 5 của 27 ngân hàng niêm yết đã tăng hơn 16% so với cuối năm 2024, đạt 267.329 tỷ đồng - mức cao kỷ lục của hệ thống. Còn thống kê từ báo cáo tài chính quý II-2025 cho thấy, phần lớn các ngân hàng ghi nhận đà tăng nợ xấu, trong đó có tới 19 ngân hàng bao gồm quy mô nhỏ hay hàng đầu và thậm chí trong nhóm Big4 có mức tăng hai con số.

Nếu xét về giá trị tuyệt đối, BIDV dẫn đầu toàn ngành với số dư nợ xấu tăng thêm 14.104 tỷ đồng, tương đương 49%, nâng tổng mức nợ xấu tính đến ngày 30-6-2025 lên 43.140 tỷ đồng. VietinBank ghi nhận số dư nợ xấu ở mức 24.813 tỷ đồng, tăng 3.461 tỷ đồng (16%). Nợ xấu của Vietcombank và Sacombank cũng tăng lần lượt 1.612 tỷ đồng và 1.532 tỷ đồng, lên 15.576 tỷ đồng và 14.117 tỷ đồng. Tăng mạnh theo tỷ lệ, TPBank ghi nhận mức tăng 53%, từ 3.803 tỷ đồng lên 5.837 tỷ đồng. Trong khi đó, PGBank tăng 42% và Nam A Bank tăng 40%.

Tuy nhiên, có 7 ngân hàng ghi nhận nợ xấu sụt giảm cuối quý II, với mức giảm bình quân 11%. Các ngân hàng cải thiện chất lượng nợ vay gồm: NVB (-29%), ABB (-14.8%), VietABank (-11%), Agribank (-8.3%), ACB (-8%), BaoVietBank (-4.6%) và Vietbank (-0.4%).

Về xử lý nợ xấu, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) vừa có văn bản gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tư pháp và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, phản ánh những khó khăn, vướng mắc mà các tổ chức tín dụng (TCTD) đang gặp phải khi nhận tài sản bảo đảm là bất động sản để xử lý nợ xấu.

Việc nhận tài sản bảo đảm là bất động sản để thay thế nghĩa vụ trả nợ của khách hàng chủ yếu qua hai hình thức: Ngân hàng và khách hàng thỏa thuận đối trừ nợ, hoặc tổ chức tín dụng nhận lại tài sản từ cơ quan thi hành án sau nhiều lần đấu giá không thành công.

Theo quy định tại Luật Các TCTD, ngân hàng không được kinh doanh bất động sản nhưng được quyền nắm giữ tài sản này trong thời hạn tối đa là 5 năm để xử lý thu hồi nợ. Tuy nhiên, các văn phòng đăng ký đất đai và sở nông nghiệp và môi trường tại nhiều địa phương đã từ chối đăng ký biến động, chuyển quyền sở hữu tài sản bảo đảm cho TCTD.

Việc không thể đăng ký quyền sở hữu, theo VNBA, dẫn đến nhiều hệ lụy. Thứ nhất, TCTD không thể phát mại tài sản; hợp đồng mua bán cũng không được công chứng. Việc các TCTD quay lại nhờ thi hành án đấu giá tiếp là không khả thi, bởi bản chất các tài sản này đã qua nhiều lần đấu giá thất bại.

Thứ hai, theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, để ghi nhận giá trị tài sản vào tài khoản nội bảng (Tài khoản 387), TCTD phải có đầy đủ giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hợp pháp. Vì không thể đăng ký sang tên nên TCTD không thể hạch toán được tài sản này, khiến mục đích của việc nhận tài sản không đạt được.

Thứ ba, rủi ro tranh chấp tài sản rất lớn. Dù khách hàng đã bàn giao tài sản, về mặt pháp lý, nghĩa vụ nợ của họ vẫn còn trên sổ sách và tiếp tục phát sinh. Điều này tiềm ẩn nguy cơ tranh chấp, khiếu kiện trong tương lai, đặc biệt khi giá bất động sản tăng, chủ cũ có thể đòi lại tài sản.

Gỡ nút thắt

Trước tình hình này, VNBA kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành văn bản hướng dẫn các sở nông nghiệp và môi trường cho phép tổ chức tín dụng được đăng ký chuyển quyền hoặc đăng ký biến động bất động sản trong cả hai trường hợp: Nhận tài sản qua thỏa thuận với khách hàng và nhận từ cơ quan thi hành án. Sau khi được đăng ký, TCTD có trách nhiệm bán, chuyển nhượng hoặc mua lại bất động sản trong thời hạn 5 năm kể từ ngày quyết định xử lý.

VNBA cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu ban hành hướng dẫn về ghi nhận tài sản gán nợ, tài sản nhận thay thế nghĩa vụ trả nợ, hướng dẫn hạch toán bất động sản mà TCTD nhận thay thế nghĩa vụ của khách hàng và trích lập dự phòng rủi ro khi TCTD nắm giữ tài sản này trong 5 năm.

Theo ông Phan Duy Hưng, Giám đốc, chuyên gia phân tích cấp cao VIS Rating, Quốc hội vừa thông qua việc sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng, theo hướng tích hợp khung pháp lý quan trọng về thu hồi nợ xấu vào luật. Luật sửa đổi dự kiến trao quyền cho các ngân hàng thu giữ tài sản đảm bảo và ngăn cản việc tài sản đảm bảo của ngân hàng bị kê biên trong một số vụ án hình sự là tín hiệu tích cực cho các ngân hàng, sẽ hỗ trợ giải quyết các điểm nghẽn của ngành và khắc phục những khoảng trống pháp lý hiện hành, đồng thời kế thừa các điều khoản chính trong Nghị quyết 42 của Quốc hội về xử lý nợ xấu.

Ông Hưng kỳ vọng luật sửa đổi sẽ hỗ trợ các ngân hàng thu hồi nợ xấu và cải thiện chất lượng tài sản cũng như lợi nhuận; đồng thời, giúp tăng cường ý thức trả nợ của khách hàng.

“Ngoài ra, lợi nhuận của các ngân hàng bán lẻ cũng sẽ được cải thiện do chi phí vận hành thấp hơn khi giám sát các khoản nợ xấu nhỏ lẻ, phân tán theo địa lý, cũng như tăng nguồn thu từ thu hồi nợ xấu. Vì phần lớn tài sản đảm bảo của các ngân hàng là bất động sản, việc thị trường bất động sản thứ cấp phục hồi trong năm 2025 cũng sẽ tiếp tục hỗ trợ quá trình thanh lý tài sản thế chấp của các ngân hàng”, ông Hưng nói.

Kết quả điều tra xu hướng kinh doanh của các TCTD quý II-2025 được Ngân hàng Nhà nước công bố cho biết, các TCTD nhận định tỷ lệ nợ xấu sẽ giảm mạnh hơn trong quý III. Đồng thời, các TCTD tiếp tục giảm dự báo về tỷ lệ nợ xấu/dư nợ tín dụng bình quân toàn hệ thống tính đến cuối năm 2025 so với kết quả ghi nhận tại kỳ điều tra.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/ngan-hang-va-bai-toan-no-xau-712870.html