Ngành nông nghiệp và môi trường bước vào kỷ nguyên số

Trải qua 80 năm phát triển, ngành nông nghiệp và môi trường đang bước vào hành trình mới - hành trình của chuyển đổi số. Với dữ liệu số, nền tảng số, công nghệ số và nhân lực số được đầu tư bài bản, ngành đang từng bước hình thành nền nông nghiệp thông minh, chủ động trước biến đổi khí hậu, đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu và nâng cao sức cạnh tranh quốc tế.

Từ “ứng dụng công nghệ thông tin” sang “chuyển đổi số toàn diện”

Cục Chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, chuyển đổi số của ngành nông nghiệp bắt đầu từ những bước đi nền tảng về tin học hóa đầu những năm 2000. Đây là giai đoạn đặt móng cho việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý nhà nước và các hoạt động chuyên môn. Các chiến lược công nghệ thông tin giai đoạn 2001- 2005 và 2006 - 2010 đã giúp hình thành nhận thức, hạ tầng và các hệ thống thông tin ban đầu, tạo tiền đề cho phát triển Chính phủ điện tử trong nông nghiệp.

Giai đoạn 2011 - 2020 đánh dấu việc triển khai Chương trình quốc gia về ứng dụng công nghệ thông tin trong cơ quan nhà nước; các hệ thống thông tin quản lý, cổng dịch vụ công trực tuyến và dữ liệu quốc gia bước đầu được xây dựng. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật được củng cố và mở rộng, tạo nên cơ sở dữ liệu nền tảng phục vụ phát triển Chính phủ điện tử.

Ngành nông nghiệp Việt Nam đang bước vào một hành trình mới - hành trình của chuyển đổi số. Ảnh: Đỗ Hương

Bước ngoặt lớn nhất là từ giai đoạn 2021 đến nay, khi Chính phủ xác định chuyển đổi số là trọng tâm chiến lược phát triển nông nghiệp. Ngành đã chuyển từ “ứng dụng công nghệ thông tin” sang “chuyển đổi số toàn diện” với trọng tâm là thể chế, dữ liệu số, hạ tầng số, nền tảng số, công nghệ số và an toàn thông tin. Các quy trình nghiệp vụ được tái cấu trúc theo hướng lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm.

Ngành nông nghiệp và môi trường xác định chuyển đổi số là con đường tất yếu để đạt mục tiêu tăng trưởng xanh, bền vững. Ảnh: Kim Anh

Những thành tựu nổi bật mà ngành đã đạt được khi chuyển đổi số toàn diện là hệ thống văn bản quy phạm, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật về công nghệ thông tin, an toàn thông tin và Chính phủ số được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý đồng bộ. Quy trình quản lý, điều hành được tái cấu trúc, thủ tục hành chính được cắt giảm mạnh, dịch vụ công trực tuyến toàn trình ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp.

Hạ tầng số dùng chung được đầu tư hiện đại với trung tâm dữ liệu tập trung, đảm bảo chia sẻ tài nguyên hiệu quả giữa các đơn vị trong Bộ và hỗ trợ các địa phương. Các nền tảng số và hệ thống thông tin tích hợp – liên thông dữ liệu được triển khai rộng rãi, kết nối thông suốt với các nền tảng dữ liệu quốc gia.

Nhiều cơ sở dữ liệu lớn, cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành trong lĩnh vực nông nghiệp được xây dựng, vận hành và liên thông với dữ liệu dân cư, doanh nghiệp, tạo bước tiến quan trọng về quản lý dữ liệu. Công tác bảo đảm an toàn thông tin được tăng cường với hệ thống giám sát, lực lượng ứng cứu sự cố và cơ chế sao lưu, dự phòng bài bản. Công tác thống kê ngành được số hóa toàn diện, nâng cao chất lượng dữ liệu phục vụ quản lý và hoạch định chính sách.

Nhờ những bước tiến này, chuyển đổi số không còn là hoạt động hỗ trợ mà trở thành động lực chính thúc đẩy năng suất, chất lượng, truy xuất nguồn gốc và kết nối thị trường, góp phần hiện đại hóa toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp.

Tăng tốc chuyển đổi số

Quán triệt thực hiện định hướng của Đảng và Nhà nước, gần đây nhất là Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, ngành nông nghiệp và môi trường xác định chuyển đổi số là con đường tất yếu để đạt mục tiêu tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.

Đến năm 2035, phấn đấu tỷ trọng kinh tế số trong nông nghiệp đạt tối thiểu 20% và 90% nông dân làm chủ các công nghệ số trong sản xuất. Ảnh: Kim Anh

Chiến lược giai đoạn 2025 - 2035 được xây dựng với các mục tiêu rõ ràng, đột phá. Theo đó, đến năm 2030, ngành đặt mục tiêu 100% dịch vụ công trực tuyến phục vụ nông dân và doanh nghiệp hoạt động hiệu quả; toàn bộ quy trình quản lý, điều hành diễn ra trên môi trường số; dữ liệu nông nghiệp được số hóa, kết nối và chia sẻ với cơ sở dữ liệu quốc gia. Đặc biệt, 80% hoạt động giám sát, dự báo, cảnh báo thời tiết, môi trường, thiên tai, sâu bệnh sẽ được vận hành bằng công nghệ dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo.

Ngành cũng hướng tới việc hình thành hệ sinh thái kinh tế số nông nghiệp, trong đó 10% GDP ngành đến từ các hoạt động kinh tế số: thương mại số, nông nghiệp thông minh, truy xuất nguồn gốc blockchain, thương mại điện tử, dịch vụ số hóa chuỗi cung ứng… Đồng thời, phấn đấu 80% nông dân sử dụng hiệu quả nền tảng số, giúp thu hẹp khoảng cách số và nâng cao trình độ sản xuất.

Tầm nhìn đến năm 2035 càng thể hiện rõ sự chuyển dịch sang quản trị thông minh dựa trên dữ liệu thời gian thực. Nông nghiệp sẽ áp dụng mạnh mẽ các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Blockchain, IoT, Digital Twin (mô hình song sinh số) để mô phỏng, dự báo và tối ưu hóa sản xuất, chế biến, tiêu thụ. Khi đó, tỷ trọng kinh tế số trong nông nghiệp đạt tối thiểu 20% và 90% nông dân làm chủ các công nghệ số trong sản xuất.

Để hiện thực hóa các mục tiêu này, ngành nông nghiệp và môi trường đã đề ra những giải pháp trọng tâm. Đặt ở vị trí ưu tiên sẽ là an toàn thông tin, an ninh mạng. Ngành triển khai đầy đủ mô hình an toàn thông tin bốn lớp, vận hành hệ thống giám sát chuyên sâu, kết nối với Trung tâm an toàn không gian mạng quốc gia, bảo đảm dữ liệu nông nghiệp luôn được bảo vệ trước các nguy cơ tấn công mạng.

Cùng với đó, thúc đẩy việc hoàn thiện thể chế và khung pháp lý; tạo điều kiện cho dữ liệu được chia sẻ an toàn, công nghệ mới như AI hay blockchain được thử nghiệm theo cơ chế sandbox, thủ tục hành chính được tái cấu trúc toàn diện.

Tập trung phát triển dữ liệu mở, dữ liệu dùng chung. Hệ thống cơ sở dữ liệu nông nghiệp được xây dựng thống nhất từ trung ương đến địa phương, bảo đảm dữ liệu sạch, liên thông và cập nhật theo thời gian thực. Đây sẽ là nền tảng cho dịch vụ công số, thị trường số và sản xuất thông minh.

Ngành cũng sẽ chú trọng đầu tư hạ tầng số hiện đại, bao gồm: trung tâm dữ liệu xanh đạt tiêu chuẩn quốc tế, hệ thống IoT, cảm biến, thiết bị thông minh, hạ tầng điện toán đám mây và các nền tảng AI giúp phân tích dữ liệu lớn.

Để phát triển nguồn nhân lực số, ngành sẽ đào tạo cán bộ quản lý và kỹ thuật về kỹ năng số, khoa học dữ liệu, an toàn thông tin và AI. Đào tạo nông dân sử dụng nền tảng số trong sản xuất, kinh doanh, quản lý trang trại và truy xuất nguồn gốc.

Nhiều chuyên gia nhấn mạnh, trong thập kỷ tới, chuyển đổi số không chỉ là giải pháp mà sẽ trở thành phương thức vận hành mới của nông nghiệp quốc gia. Đây chính là động lực quan trọng để đưa nông nghiệp Việt Nam phát triển nhanh hơn, xanh hơn và bền vững hơn.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/nganh-nong-nghiep-va-moi-truong-buoc-vao-ky-nguyen-so-10397281.html