Nhiếp ảnh góp sức bảo tồn bản sắc các dân tộc thiểu số

Trong dòng chảy của toàn cầu hóa, đô thị hóa, nhiều phong tục, tập quán, lễ hội, trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số bị phai nhạt, thậm chí biến mất. Giữa lằn ranh mong manh còn và mất, ống kính nhiếp ảnh đang thực hiện sứ mệnh thầm lặng nhưng cấp bách - lưu giữ hồn cốt, bản sắc của các dân tộc thiểu số.

Sự phát triển của xã hội hiện đại đang đặt ra thách thức lớn đối với bảo tồn kho tàng di sản văn hóa Việt Nam. Giới trẻ ở các bản làng xa xôi ngày càng ít mặc trang phục truyền thống, các lễ hội cổ xưa dần bị giản lược, những nếp nhà, vật dụng mang tính biểu tượng trong cuộc sống đồng bào dân tộc thiểu số cũng dần thưa vắng...

Hơn bao giờ hết, vai trò của việc lưu trữ tư liệu trở nên cấp thiết. Đó chính là động lực thôi thúc hàng trăm nhiếp ảnh gia, cả chuyên nghiệp lẫn không chuyên, cả người Việt Nam lẫn người nước ngoài hướng ống kính của mình đến những vùng đất xa xôi nhất. Họ không tìm tác phẩm ảnh nghệ thuật đơn thuần. Họ đi tìm di sản.

Ống kính nhiếp ảnh đang thực hiện sứ mệnh góp phần lưu giữ hồn cốt, bản sắc của các dân tộc thiểu số Việt Nam.

Gần đây nhất, cuốn sách ảnh và triển lãm Sắc màu cuộc sống các dân tộc Việt Nam của Câu lạc bộ Nhiếp ảnh nữ Hải Âu, TP. Hồ Chí Minh, tập hợp 298 tác phẩm, đã kể lại câu chuyện về một Việt Nam đa dạng và giàu bản sắc. Đây là thành quả của những nỗ lực suốt 35 năm hình thành, các nữ nghệ sĩ nhiếp ảnh không ngừng rong ruổi qua bao vùng miền.

Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nhiếp ảnh nữ Hải Âu Nguyễn Hồng Nga chia sẻ về động lực trên hành trình này: “Trong dòng chảy của xã hội hiện đại, nét văn hóa độc đáo, bản sắc riêng của đồng bào các dân tộc thiểu số đang có nguy cơ mai một. Chúng tôi muốn dùng chính ngôn ngữ của nhiếp ảnh để ghi lại những khoảnh khắc sống động ấy”.

Bức ảnh "Dân tộc K'Ho" của tác giả Nguyễn Thị Sin.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hồng Nga lấy ví dụ về bức ảnh Dân tộc Mông tóc xù mà bà chụp tại Điện Biên cách đây vài chục năm. Bức ảnh ghi lại phong tục độc đáo của phụ nữ Mông ở đó: dùng đuôi ngựa quấn vào tóc cho dài ra, có khi tới 1 - 2m, nặng vài kg. “Họ đều cảm thấy hạnh phúc, vì với họ đấy là truyền thống dân tộc, là cách gìn giữ nét văn hóa từ xa xưa... Tình yêu đó là điều may mắn mà tôi đã lưu giữ được trong bức ảnh của mình. Bây giờ nét văn hóa này rất hiếm. Đời sống biến đổi, cơ hội để chụp được những giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số ngày càng ít hơn”.

Nhiếp ảnh gia Cao Thị Thanh Hà đều đặn nhiều năm qua tham gia những chuyến đi lên các vùng cao biên giới, nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống để “săn ảnh”. Len lỏi vào các thôn bản xa xôi nhất của các tỉnh Tây Bắc, Tây Nguyên, chị tìm chụp những ngôi nhà cổ, những mái nhà sàn, nhà trình tường…, ghi lại cuộc sống đời thường của bà con, từ nấu ăn bên bếp lửa, dệt thổ cẩm, vẽ sáp ong… Về miền Tây Nam Bộ, đến với đồng bào Khmer, chị tìm chụp những điệu múa cổ, những chùa tháp, những nghi lễ còn được gìn giữ đến nay…

“Chụp ảnh đồng bào các dân tộc trước hết là để lưu giữ cho mình. Mỗi dân tộc có đặc trưng riêng, thể hiện rõ nhất qua kiến trúc nhà ở, trang phục và lối sinh hoạt… Đối với tôi, mỗi bức ảnh chụp đồng bào dân tộc giống như tài sản quý vậy. Từ tài sản ấy mà góp phần bảo tồn, truyền bá hình ảnh của 54 dân tộc Việt Nam”, nghệ sĩ nhiếp ảnh Cao Thị Thanh Hà tâm sự.

Tác phẩm "Em bé dân tộc M’Nông" của nhiếp ảnh gia Rehahn.

Không chỉ nghệ sĩ trong nước, nhiều nhiếp ảnh gia quốc tế cũng dành tình yêu và tâm huyết để “giải mã” và lưu trữ văn hóa Việt Nam. Như nhiếp ảnh gia người Pháp Réhahn với hơn một thập kỷ đi sâu tìm hiểu các cộng đồng dân tộc và cho ra đời dự án Di sản vô giá, lưu giữ và giới thiệu văn hóa của 54 dân tộc Việt Nam. Di sản vô giá được ví như một bộ sưu tập ảnh chân dung và câu chuyện về các dân tộc, các sản phẩm thủ công truyền thống giúp công chúng hiểu rõ hơn về sự đa dạng bản sắc của đất nước hình chữ S.

Chia sẻ với báo chí, nhiếp ảnh gia Réhahn cho biết, để có được những bức chân dung “biết nói”, anh không chụp ảnh kiểu “cưỡi ngựa xem hoa” mà dành thời gian để sống, trò chuyện với bà con. Có vậy mới truyền tải được giá trị căn cốt của đồng bào, mới lưu giữ được những điều đáng quý đứng trước nguy cơ mai một.

Bởi vậy, có những dân tộc, như người Rơ Măm (chỉ còn vài trăm người), Réhahn đã mất 3 năm mới có thể thuyết phục được họ cho phép chụp ảnh trong trang phục truyền thống. Chính sự kiên nhẫn và tôn trọng đó đã giúp anh nắm bắt, biến những bức ảnh trở thành tác phẩm nghệ thuật lay động người xem và là tư liệu phong phú về cuộc sống các dân tộc Việt Nam.

Bức ảnh "Dân tộc Mạ" của tác giả Phí Thị Thu Hà.

Nhìn vào các bức ảnh chụp đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ thấy màu sắc của trang phục, vẻ đẹp của con người mà còn thấy cả nếp sống, phong tục tập quán, bản sắc của đồng bào… Hành trình của các nhiếp ảnh gia bởi vậy giống như những người bảo vệ di sản thầm lặng. Bằng trái tim, sự kiên nhẫn và ống kính của mình, họ chính là những người “giữ lửa” cho nền văn hóa Việt Nam đa dạng, giàu bản sắc.

daibieunhandan.vn

Nguồn: https://baolaocai.vn/nhiep-anh-gop-suc-bao-ton-ban-sac-cac-dan-toc-thieu-so-post885337.html