Những vết nứt biết thở và mùi hương của sự trở về

Căn nhà cấp 4 chật chội gắn bó với tuổi thơ tôi cho đến khi tôi vào đại học. Ảnh chụp năm 2001 - khi đường liên huyện chạy qua và căn nhà được nới thêm một gian nhỏ cho mẹ tôi bán trứng, đậu, rau, cà trang trải cho gia đình - Ảnh: LƯƠNG ĐÌNH KHOA

1. Bố tôi, với chiếc áo bông sần sùi đã tuột chỉ ở khuỷu tay, lập cập bước ra. Ông không nói gì, chỉ cầm lấy cái ba lô trên vai tôi. Bàn tay ông lạnh ngắt, khô ráp như vỏ cây xà cừ cổ thụ đầu làng, nhưng khi chạm vào tay tôi, một luồng hơi ấm lạ kỳ chạy dọc sống lưng.

Đêm nằm trên giường, tôi áp má vào bức tường loang lổ màu thời gian, nghe cái lạnh của cát từ lòng sông Hồng ngấm sâu vào từng thớ gạch, truyền thẳng tới da thịt đang tê dại. Tôi nghe thấy tiếng thở của ngôi nhà.

Chính xác hơn thì đó là tiếng cựa mình của những vết nứt chân chim đang chạy dọc từ chân tường lên đến xà gồ gỗ lim đen bóng. Mùa nồm ẩm vừa qua, bức tường này đã "đổ mồ hôi" - những giọt nước mắt của vôi vữa rịn ra, chảy dài như người già tủi thân.

Tôi miết ngón tay lên vết sần sùi ấy, cảm nhận độ nhám của cát, độ lì của xi măng, chợt thấy nhói ở đầu ngón tay. Ngôi nhà này đang già đi. Nó giống hệt bố mẹ tôi.

Mỗi năm tôi trở về, tóc mẹ bạc thêm một lớp, lưng bố còng thêm một nấc, ngôi nhà cũng xuất hiện thêm vài vết nứt, vài mảng rêu phong bám dày trên mái ngói.

2. Hôm sau thức giấc, đã thấy bố tôi đang ngồi châm lửa nồi bánh chưng ở góc sân. Mùi củi nhãn cháy dở, khen khét, cay xè mắt mà thân thương đến lạ. Và hãy lắng nghe: Lục bục... lục bục...

Đó là tiếng thì thầm của nồi bánh chưng. Tiếng những hạt gạo nếp đang cựa mình nở bung, tiếng đỗ xanh bở tơi ra, tiếng thịt mỡ đang tan chảy, quyện vào nhau trong lớp lá dong xanh mướt.

Bố đang "ninh" lại tình cảm gia đình, dùng nhiệt lượng của chính mình để hàn gắn những mảnh ghép rời rạc sau một năm dài xa cách.

Những vết nứt biết thở và mùi hương của sự trở về - Ảnh 2. — Đôi mắt cha nheo lại vì khói nơi góc bếp - khi vớt nồi bánh chưng đã luộc xong - Ảnh: LƯƠNG ĐÌNH KHOA

Khi bóng tối bắt đầu loang lổ trên sân gạch, từ phía gian bếp ám muội đen, một làn hơi nước bốc lên. Mùi hương ấy xộc thẳng vào cánh mũi, đánh thức cả một vùng ký ức ngủ quên. Đó là mùi của cây mùi già đã trổ hoa. Chỉ có ở miền Bắc, người ta mới tắm tất niên bằng lá mùi già - như một nghi thức gột rửa mọi bụi bặm, muộn phiền, đón chào một năm mới ngát an yên.

"Nước nóng rồi đấy, anh vào mà tắm!" - tiếng mẹ vọng ra, khàn khàn vì gió lạnh.

Tỏng... tỏng... Tiếng nước róc rách chảy từ cái gáo dừa vào chậu nhôm méo mó nghe chậm rãi như tiếng đếm ngược của thời gian. Trong làn khói mờ ảo ấy, lưng mẹ còng xuống, in hằn cái bóng xiêu vẹo lên vách bếp loang lổ bồ hóng.

Cái mùi hương tẩy trần thanh khiết của thiên nhiên quyện chặt lấy mùi mồ hôi chua nồng trên chiếc áo len sờn vai của mẹ, tạo thành một thứ "nước hoa" xa xỉ mà không nơi nào trên thế giới này bán: Mùi của bình yên.

Đã thành thói quen, năm nào cũng vậy, chẳng Tết nào mẹ quên được việc lấy những cây mùi già cho vào trong một chiếc xoong lớn và đun nước tắm cho cả nhà vào chiều cuối năm. Hương mùi già thơm vương trên tóc tôi suốt ba ngày Tết… Thứ hương dân dã đất quê, mà đủ sức níu mùa xuân chảy về từ yêu thương - Ảnh: LƯƠNG ĐÌNH KHOA

Bếp lửa đã tàn. Chỉ còn lại đống tro xám ngoét. Mẹ tôi sẽ cầm cái que cời sắt, khẽ khàng gạt lớp tro mỏng bên trên sang một bên. Một quầng sáng đỏ rực lộ ra. Bên dưới lớp tro xám xịt ấy, những cục than củi nhãn - hay chính là lõi của cây nhãn - vẫn đang đỏ rực, nóng hổi, âm ỉ cháy, gan lì giữ nhiệt suốt đêm thâu.

Tôi chợt rùng mình nhận ra: Mái ấm này không được xây bằng gạch vữa. Nó được xây bằng những cục than hồng này đây. Những cây nhãn Hưng Yên, mùa hè hiến dâng quả ngọt, mùa đông hiến xương thịt mình làm củi sưởi ấm.

Cũng như mẹ - người đàn bà đã tự nguyện vùi lấp cả thanh xuân, cả nhan sắc của mình dưới lớp "tro bụi" của trách nhiệm, của bếp núc, để âm thầm giữ cho gia đình một ngọn lửa không bao giờ tắt.

3. Giao thừa. Mưa bụi bên ngoài vẫn rắc những hạt li ti như phấn trắng lên mái ngói.

Bố tôi đứng trước bàn thờ. Ông mặc bộ vest cũ kỹ mua từ mười năm trước, rộng thùng thình so với cơ thể ngày càng teo tóp đi. Đôi vai gầy rung lên nhè nhẹ.

Xoẹt... Tiếng que diêm quẹt vào vỏ bao thô ráp. Một đốm lửa vàng cam bùng lên, soi rõ những rãnh sâu khắc khổ trên gương mặt bố. Ngọn lửa ấy nhanh chóng thu lại thành ba đốm đỏ rực trên đầu nén hương, lập lòe, ma mị. Tôi nhìn lên mái nhà, nơi những thanh xà gồ gỗ xoan đào được bố lau chùi sạch bóng hôm qua, thấy như có ngàn mắt đang nhìn xuống che chở...

***

Đó là ký ức về ngôi nhà cấp bốn đã gắn bó suốt những năm tháng tuổi thơ - cho đến khi tôi vào đại học. Bây giờ, ngôi nhà ấy không còn - nhưng cảm giác ấm êm ấy vẫn luôn hiện diện. Bởi một điều: cha mẹ chính là mái nhà bất tử che chở cho cuộc đời của mỗi người con.

Thời gian vô thường, mỗi cái Tết vẫn còn được thấy nụ cười của cha mẹ là vẫn còn một mái nhà trọn vẹn. Vì Tết thật ra đơn giản lắm, chỉ gói gọn trong hai chữ: Bên nhau.

Chỉ cần thế thôi, là thấy Tết thức giấc ngay ở trong lòng.

Mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết
Mái ấm ngày xuân

Như một món ăn tinh thần mỗi dịp Tết đến xuân về, báo Tuổi Trẻ cùng đối tác đồng hành là Công ty Xi măng INSEE tiếp tục mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân để chia sẻ giới thiệu về ngôi nhà - mái ấm của bạn, về những đặc điểm ngôi nhà cùng những kỷ niệm mà bạn nhớ mãi không quên.

Ngôi nhà nơi ông bà, cha mẹ và bạn sinh ra, lớn lên; ngôi nhà do chính bạn tận tay xây dựng; ngôi nhà nơi bạn đón cái Tết đầu tiên cùng gia đình nhỏ... đều có thể gửi về cuộc thi để giới thiệu đến bạn đọc cả nước.

Bài viết Mái ấm ngày xuân phải chưa từng tham gia bất kỳ cuộc thi viết nào, chưa từng được đăng trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội. Tác giả chịu trách nhiệm về bản quyền, ban tổ chức có quyền biên tập, bài khi lựa chọn đăng trên các ấn phẩm Tuổi Trẻ sẽ được nhận nhuận bút.

Cuộc thi diễn ra từ ngày 1-12-2025 đến 15-1-2026, mời gọi tất cả người Việt Nam không giới hạn độ tuổi, nghề nghiệp đều được tham gia.

Bài viết Mái ấm ngày xuân bằng tiếng Việt tối đa 1.000 chữ, khuyến khích kèm theo ảnh, video minh họa (không nhận ảnh video minh họa lấy từ mạng xã hội không có bản quyền). Chỉ nhận bài qua email, không nhận qua đường bưu điện để tránh thất lạc.

Bài viết dự thi gửi đến địa chỉ email maiamngayxuan@tuoitre.com.vn.

Tác giả phải ghi địa chỉ, điện thoại, email, số tài khoản, số căn cước công dân để ban tổ chức liên lạc, gửi nhuận bút hoặc giải thưởng.

Cán bộ nhân viên báo Tuổi Trẻ và người nhà có thể tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân nhưng không được xét giải. Quyết định của ban tổ chức là quyết định cuối cùng.