Nỗ lực đưa nghệ thuật truyền thống trở lại với đời sống đương đại

Ninh Bình – vùng đất Cố đô Hoa Lư lịch sử – không chỉ nổi tiếng với Quần thể Danh thắng Tràng An mà còn là cái nôi của nhiều loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian độc đáo. Tiêu biểu trong đó là hát Chèo gắn với Tổ nghề Chèo, hát Văn và đặc biệt là hát Xẩm – di sản vô giá gắn liền với tên tuổi Nghệ nhân Dân gian huyền thoại Hà Thị Cầu. Nhằm ngăn chặn nguy cơ mai một và đưa nghệ thuật truyền thống trở lại với đời sống đương đại, Trung tâm Văn hóa tỉnh Ninh Bình đã và đang tích cực triển khai các chương trình tập huấn, bồi dưỡng nghệ thuật truyền thống một cách bài bản, coi đây là một trong những chiến lược văn hóa trọng tâm của địa phương.

 

Hoạt động tập huấn được tổ chức trong bối cảnh toàn tỉnh đang đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể, xem đây là nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển bền vững. Mục tiêu cốt lõi của chương trình là bảo tồn di sản gốc thông qua việc khôi phục, lưu giữ các làn điệu cổ, kỹ thuật hát và nhạc cụ truyền thống của Chèo, Văn, Xẩm; đồng thời xây dựng nguồn nhân lực kế cận – những hạt nhân văn nghệ nòng cốt có khả năng tiếp tục truyền dạy và lan tỏa tình yêu nghệ thuật dân gian đến cộng đồng, nhất là thế hệ trẻ. Song song với đó, hoạt động tập huấn góp phần nâng cao đời sống văn hóa cơ sở, cải thiện chất lượng hoạt động của các câu lạc bộ nghệ thuật truyền thống, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần ngày càng cao của nhân dân. Các lớp học do Trung tâm Văn hóa tỉnh (thuộc Sở Văn hóa và Thể thao) chủ trì, phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền cơ sở tổ chức triển khai sâu rộng tại nhiều địa phương.

Trong giai đoạn cuối năm 2025, đặc biệt là hai tháng 10 và 11, hoạt động tập huấn diễn ra sôi nổi, hiệu quả trên nhiều địa bàn trong tỉnh. Ngày 9/10, nhiều địa phương như xã Thanh Bình đã tổ chức bế mạc lớp tập huấn, tổng kết và công nhận các hạt nhân văn nghệ mới. Ngày 14/10, phường Yên Sơn và các khu vực lân cận tổ chức khai giảng lớp tập huấn mới, thu hút hơn 80 học viên chỉ riêng tại phường Yên Sơn, mở đầu giai đoạn bồi dưỡng chuyên sâu kéo dài gần 20 ngày. Tiếp đó, trong các ngày 3 và 4/11, phường Yên Sơn cùng nhiều địa phương khác tổ chức bế mạc lớp tập huấn, tổng kết chu trình đào tạo và trao chứng nhận cho học viên đủ năng lực để truyền dạy, biểu diễn tại cơ sở.

Những lớp học này được tổ chức linh hoạt về thời lượng, bảo đảm cung cấp khối lượng kiến thức và kỹ năng thực hành đáng kể, giúp học viên hiểu sâu, hát đúng và biểu diễn tự tin các làn điệu dân gian cổ truyền.

 

Về nội dung chuyên môn, học viên được tiếp cận chương trình đào tạo bài bản, từ kỹ thuật diễn xướng, nhả chữ, luyến láy, thể hiện cảm xúc trong hát Chèo, hát Văn, hát Xẩm; đến việc hướng dẫn sáng tác lời mới ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương, đất nước, và các thành tựu xây dựng nông thôn mới. Bên cạnh đó, các học viên còn được rèn luyện kỹ năng tổ chức, dàn dựng múa, xây dựng kịch bản chương trình văn nghệ quần chúng, phục vụ trực tiếp hoạt động của các câu lạc bộ và phong trào tại cơ sở.

Chất lượng của các lớp tập huấn được đảm bảo bởi đội ngũ giảng viên có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm và tâm huyết. Tiêu biểu là NSND Mai Thủy – Phó Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh, giọng Chèo vàng đất Hoa Lư – trực tiếp truyền dạy kỹ thuật hát Chèo và Xẩm. Bên cạnh đó là NSƯT Mai Thế Tưởng – nghệ sĩ tài năng, chuyên môn sâu về Chèo và hát Văn – cùng với NSND Mai Thủy tích cực tổ chức và giảng dạy tại các lớp tập huấn cơ sở. Đội ngũ nghệ sĩ, nghệ nhân dân gian, nhạc công chuyên nghiệp của tỉnh, cùng cán bộ chuyên môn của Trung tâm Văn hóa tỉnh, cũng tham gia hướng dẫn học viên các kỹ năng thanh nhạc và sử dụng nhạc cụ dân tộc như nhị, đàn bầu, trống, sênh, phách – những âm thanh đặc trưng làm nên linh hồn của nghệ thuật hát Xẩm.

Đối tượng tham gia tập huấn khá đa dạng, bao gồm các thành viên câu lạc bộ nghệ thuật truyền thống, đội văn nghệ quần chúng, giáo viên thanh nhạc, học sinh các trường học và những người yêu thích, tâm huyết với nghệ thuật dân tộc. Sự đa dạng này giúp lan tỏa sức sống của nghệ thuật dân gian, đồng thời tạo nguồn kế cận vững chắc để duy trì phong trào văn hóa truyền thống lâu dài.

 

Hoạt động tập huấn hát Chèo, hát Văn, hát Xẩm tại Ninh Bình mang ý nghĩa vượt ra ngoài phạm vi một khóa học thông thường. Đây là hành động thiết thực nhằm bảo tồn giá trị văn hóa dân gian – một “kho tàng nghệ thuật truyền thống” của cộng đồng, góp phần lưu giữ những làn điệu, câu hát chứa đựng đạo lý, lịch sử và bản sắc địa phương. Các học viên sau khi hoàn thành khóa tập huấn trở thành những hạt nhân văn nghệ vững vàng, giúp các câu lạc bộ hoạt động hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng trên toàn tỉnh.

Không chỉ dừng lại ở giá trị bảo tồn, hoạt động này còn mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa bền vững. Nghệ thuật Chèo, Văn, Xẩm – khi được gìn giữ và trình diễn đúng bản sắc – sẽ trở thành sản phẩm văn hóa đặc sắc, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước, góp phần quảng bá hình ảnh Ninh Bình – vùng đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa nghệ thuật. Đồng thời, đây cũng là minh chứng sinh động cho nỗ lực thực hiện mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, góp phần củng cố hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận các di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh.

Với sự tâm huyết của các nghệ sĩ truyền đạt như NSND Mai Thủy, NSƯT Mai Thế Tưởng cùng sự chỉ đạo sát sao của Sở Văn hóa và Thể thao, Trung tâm Văn hóa tỉnh và các cấp chính quyền địa phương, hoạt động tập huấn hát Chèo, hát Văn, hát Xẩm tại Ninh Bình đang góp phần đưa tinh hoa nghệ thuật dân tộc vang vọng trở lại trong đời sống hôm nay – làm giàu thêm đời sống tinh thần của người dân Cố đô, đồng thời khẳng định vị thế của Ninh Bình trên bản đồ văn hóa Việt Nam.

Nguồn: https://ninhbinh.gov.vn/van-hoa-xa-hoi/no-luc-dua-nghe-thuat-truyen-thong-tro-lai-voi-doi-song-duong-dai-359127