Phân cấp quản lý giáo dục: Bài toán cơ sở vật chất và nguồn nhân lực

Thiếu giáo viên luôn là vấn đề nóng vào đầu năm học mới. Hiện nay các địa phương chưa phân bổ chỉ tiêu tuyển dụng khiến nhiều trường bị động trong công tác này. Ngoài ra, việc vận hành xã, phường mới cũng ảnh hưởng đến việc bố trí kinh phí sửa chữa, đầu tư cơ sở vật chất, nhất là đảm bảo triển khai dạy 2 buổi/ ngày...

Các trường từ cấp THCS trở xuống được giao về cho xã, phường quản lý kể từ năm học 2025 - 2026. Ảnh: HỒ QUÂN

Vẫn là chuyện thiếu giáo viên

Theo Nghị định 143/2025/ NĐ-CP và các Thông tư 09- 15 của Bộ Giáo dục & Đào tạo (GD&ĐT), hàng loạt nhiệm vụ quản lý nhà nước về giáo dục được phân quyền từ cấp huyện về xã.

Cấp xã/phường nay được giao quản lý trường mầm non, tiểu học, THCS, trung tâm học tập cộng đồng, thực hiện tuyển sinh, xét duyệt kế hoạch phát triển giáo dục của các trường học...

Mới đây, Sở GD&ĐT thành phố Đà Nẵng có buổi làm việc tại các xã Thạnh Bình, Tiên Phước, Lãnh Ngọc, Sơn Cẩm Hà. Tại buổi làm việc, một số khó khăn được các địa phương nêu ra như: thiếu phòng học để tổ chức dạy học 2 buổi/ ngày; các phòng học chức QUÁ TẢI... năng chưa được đầu tư đồng bộ; trang thiết bị dạy học còn thiếu, một số thiết bị như máy tính, bàn ghế đã xuống cấp; đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên tại một số trường còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Đây cũng là thực trạng chung của rất nhiều địa phương hiện nay.

Một công chức phụ trách quản lý giáo dục cấp xã tại địa bàn huyện Duy Xuyên (cũ) cho biết, nguyên phòng giáo dục huyện có 11 biên chế. Tuy nhiên, khi vận hành chính quyền 2 cấp, địa bàn huyện chia thành 4 xã bao gồm Duy Nghĩa, Thu Bồn, Duy Xuyên, Nam Phước thì chỉ còn lại 3 người được phân công phụ trách quản lý giáo dục cho các xã trên, số người còn lại của phòng giáo dục cũ hiện về hưu theo các chế độ.

Ông Nguyễn Hồng Lai, Bí thư Đảng ủy xã Trà Tân cho biết, toàn xã có 6 trường học từ mầm non đến THCS với 58 lớp. Tổng số học sinh trong độ tuổi này là 1.491 em, số cán bộ giáo viên, nhân viên có 145 người. Đặc biệt, Trà Tân là địa phương có đến 1.186 hộ dân tộc thiểu số trong tổng số 1.503 hộ dân.

Theo ông Lai, địa phương đang rà soát nhu cầu của các trường học để tiếp tục có phương án tập trung đầu tư cơ sở vật chất tại các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học và THCS để đảm bảo đủ phòng học, phòng ở bán trú, bếp ăn cho học sinh cũng như tình hình cán bộ giáo viên trên địa bàn.

Tại xã Chiên Đàn, ông Thái Bình, Bí thư Đảng ủy cho biết, hiện cán bộ quản lý giáo dục tại phòng văn hóa xã hội đã đủ theo yêu cầu là 2 biên chế. Tuy nhiên, địa phương lại đang gặp tình trạng thiếu 7 giáo viên đứng lớp ở các cấp trong năm học 2025 - 2026. Tương tự, tại xã Avương hiện còn thiếu 12 giáo viên; xã Duy Nghĩa cần tới 26 giáo viên cho các cấp học...

Ưu tiên bố trí nguồn lực

Trước khi sáp nhập, HĐND thành phố Đà Nẵng (cũ) ban hành Nghị quyết 41/2025 để tuyển bổ sung 584 hợp đồng lao động được ký kết theo Nghị định 111/2022 của Chính phủ để bố trí giáo viên tăng thêm tại các đơn vị sự nghiệp GD&ĐT trực thuộc UBND 15 xã, phường.

Trường Mầm non Sơn Ca hiện thuộc phường Bàn Thạch quản lý, trước đây được công nhận là trường đạt chuẩn quốc gia của thành phố Tam Kỳ. Ảnh: X.H

Trong khi đó, tại Quảng Nam (cũ), từ năm 2019 đến tháng 4/2025, tỷ lệ viên chức trúng tuyển trung bình chung các kỳ tuyển dụng tại các huyện miền núi cao chỉ đạt khoảng 50%. Một số trường hợp đã trúng tuyển nhưng không đến nhận công tác. Một bộ phận viên chức có gia đình ở xa nên tư tưởng chưa ổn định, có nguyện vọng đoàn tụ gia đình.

Tỉnh Quảng Nam (cũ) đã triển khai phụ cấp thu hút theo quy định tại Nghị định số 76/2019/NĐCP nhưng áp dụng đối với thời gian thực tế làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn không quá 5 năm (60 tháng) nên việc giữ chân đội ngũ viên chức đã hết thời gian hưởng phụ cấp thu hút gặp khó khăn.

Đại diện Sở GD&ĐT cho biết, tình trạng thiếu giáo viên hiện tại xảy ra tập trung ở một số trường khu vực miền núi. Tại các địa phương này thường có nghịch lý là càng tổ chức thi tuyển càng thiếu do có một lượng giáo viên trong biên chế thi tuyển viên chức trở lại để chuyển về vùng đồng bằng.

Trước khi sáp nhập địa giới hành chính, Quảng Nam xây dựng đề án hỗ trợ đối với viên chức giáo viên công tác ở các địa bàn vùng núi giai đoạn 2025 - 2026. Theo dự thảo nghị quyết, tỉnh Quảng Nam dự tính hỗ trợ lần đầu cho giáo viên khi nhận công tác và hỗ trợ sinh hoạt hằng tháng.

Chính sách thu hút này nếu được thực hiện sẽ giải quyết phần nào bài toán thiếu giáo viên, giúp các trường học vùng khó khăn ổn định đội ngũ, nâng cao chất lượng dạy học.

Sở GD&ĐT đã kiến nghị UBND thành phố rà soát, kế thừa và triển khai hiệu quả các nghị quyết quan trọng mà HĐND tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng (cũ) đã thông qua. Trong đó, đề nghị ưu tiên bố trí nguồn lực để sớm triển khai các đề án nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, bảo đảm công bằng giữa các địa phương trong quá trình sáp nhập và phát triển đồng bộ sau này.

Từ ngày 1/1/2026, Luật Nhà giáo chính thức có hiệu lực, giao trách nhiệm tuyển dụng, sử dụng giáo viên cho Sở GD&ĐT. Trong khi theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, nhiệm vụ này thuộc UBND xã.

Các địa phương cho rằng, Trung ương cần sớm có hướng dẫn cụ thể cho giai đoạn từ nay đến 31/12/2025, tránh để khoảng trống ảnh hưởng đến việc dạy học và quản lý trường học.

Nguồn: https://baodanang.vn/phan-cap-quan-ly-giao-duc-bai-toan-co-so-vat-chat-va-nguon-nhan-luc-3298809.html