Phát huy giá trị quốc gia và nguồn lực nhân văn phát triển đất nước

Một chương trình chiến lược đặt con người ở vị trí trung tâm

Đó cũng là lý do tháng 6/2022, Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt Chương trình KX.03/21-30: "Nghiên cứu, phát huy giá trị và nguồn lực nhân văn phục vụ phát triển đất nước", một chương trình khoa học xã hội cấp quốc gia được kỳ vọng sẽ kiến tạo nền tảng tư tưởng và hệ giá trị mới cho quá trình phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Chương trình được thực hiện với mục tiêu xuyên suốt là nghiên cứu toàn diện về giá trị, hệ giá trị toàn cầu - quốc gia - cốt lõi, cùng nguồn lực nhân văn trong đời sống xã hội Việt Nam. Từ nền tảng nghiên cứu lý luận đến khảo sát thực tiễn tại các vùng miền, chương trình hướng đến việc nhận diện, đánh giá và đề xuất giải pháp phát huy giá trị nhân văn phục vụ phát triển đất nước.

Điểm đáng chú ý của KX.03 không chỉ nằm ở mục tiêu nghiên cứu, mà còn ở tầm nhìn chiến lược: Khi Đảng và Nhà nước liên tục khẳng định yêu cầu phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam như động lực phát triển, chương trình trở thành một bước đi kịp thời, tạo cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách văn hóa - xã hội trong nhiều thập kỷ tới.

GS.TS. Võ Khánh Vinh, Chủ nhiệm chương trình, cho biết: "KX.03 là hướng nghiên cứu mới, đặt ra cho giai đoạn phát triển mới của đất nước. Khi các nghị quyết của Đảng nhấn mạnh phát huy giá trị và nguồn lực nhân văn, chúng ta cần cách tiếp cận đa ngành, liên ngành, xuyên ngành để thực sự nhận diện những giá trị làm nên sức mạnh Việt Nam".

Phát huy giá trị quốc gia và nguồn lực nhân văn phát triển đất nước- Ảnh 1.

GS.TS. Võ Khánh Vinh, Chủ nhiệm Chương trình KX.03/21-30 giới thiệu về Chương trình.

Tiếp cận đa ngành - nền tảng để hiểu sâu về giá trị Việt Nam

KX.03 được thiết kế theo cách tiếp cận rộng mở, vượt qua khuôn khổ của một lĩnh vực khoa học xã hội đơn lẻ. Giá trị và nguồn lực nhân văn được xem xét trong mối quan hệ với kinh tế, văn hóa, giáo dục, chính trị, tôn giáo, truyền thông, di sản, cộng đồng và cả môi trường số.

Chính vì vậy, chương trình quy tụ các chuyên gia từ nhiều trường đại học, viện nghiên cứu và địa phương để cùng thực hiện 19 nhiệm vụ khoa học. Các nhà nghiên cứu không chỉ bàn về lý thuyết hệ giá trị hay khái niệm nguồn lực nhân văn, mà đi sâu mô tả thực tiễn tại từng vùng miền: từ đồng bằng sông Hồng, Tây Nguyên, duyên hải miền Trung cho tới khu vực đô thị lớn.

Tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và nhiều địa phương khác, các hội thảo về giá trị nhân văn vùng, giá trị truyền thống và hệ giá trị quốc gia đã diễn ra, góp phần hình thành bức tranh toàn diện hơn về các yếu tố cấu thành bản sắc và tư tưởng của người Việt. Một số đơn vị nghiên cứu triển khai khảo sát rộng, phân tích đặc điểm nhân văn nổi bật của cộng đồng cư dân, nhận diện nguồn lực tri thức bản địa, di sản tinh thần, đạo đức nghề nghiệp và truyền thống văn hóa đặc thù.

Đáng chú ý, chương trình cũng tiếp cận những vấn đề rất hiện đại, như sự thay đổi giá trị trên không gian mạng, ảnh hưởng của công nghệ tới hành vi xã hội, hay xu hướng số hóa các giá trị văn hóa truyền thống. Đây là hướng đi quan trọng để đảm bảo việc phát huy giá trị nhân văn phù hợp với bối cảnh chuyển đổi số quốc gia.

Không chỉ nhằm bổ sung tri thức học thuật, KX.03 đặt mục tiêu rõ ràng: Đề xuất quan điểm và giải pháp chiến lược giúp Nhà nước khai thác nguồn lực nhân văn hiệu quả trong phát triển kinh tế - xã hội.

Trên cơ sở hệ giá trị quốc gia và giá trị cốt lõi được nghiên cứu, chương trình kỳ vọng sẽ góp phần định hướng: Xây dựng hệ giá trị văn hóa và con người Việt Nam trong giai đoạn mới; Phát huy vai trò của nguồn lực nhân văn trong phát triển kinh tế số, kinh tế tri thức; Nâng cao sức mạnh mềm quốc gia; Tạo nền tảng cho chính sách giáo dục, văn hóa, xã hội, phát triển vùng; Thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào xây dựng hệ giá trị và chuẩn mực mới.

Tại các hội nghị thông tin về chương trình, nhiều đại biểu cho rằng việc nghiên cứu và phát huy giá trị nhân văn không chỉ giúp củng cố bản sắc dân tộc mà còn tạo ra "la bàn giá trị" cho chiến lược phát triển đến năm 2045, thời điểm Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước phát triển thu nhập cao.

Dù nhận được sự quan tâm lớn, việc triển khai KX.03 không tránh khỏi thách thức. Một trong những hạn chế được chỉ ra là số lượng nhiệm vụ nghiên cứu hiện nay tập trung chủ yếu ở khu vực phía Bắc, trong khi nhiều vùng miền có nguồn lực nhân văn phong phú như Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long cần được khảo sát sâu rộng hơn.

Ngoài ra, việc phối hợp giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và địa phương đôi khi chưa thật chặt chẽ. Để chương trình phát huy tối đa hiệu quả, cần tăng tính liên kết vùng, tạo mạng lưới nghiên cứu mở và chia sẻ kết quả thường xuyên hơn.

Bên cạnh đó, cơ chế tài chính và quản lý nhiệm vụ khoa học theo quy định hiện hành vẫn đòi hỏi sự linh hoạt và chủ động từ phía cơ quan chủ trì để đảm bảo tiến độ nghiên cứu, nhất là với các đề tài liên ngành, liên vùng có phạm vi khảo sát rộng.

Hướng đến mốc năm 2045, khi Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia phát triển, Chương trình KX.03 đặt mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc hoàn thành các nhiệm vụ nghiên cứu trước năm 2030 mà còn tạo nền tảng lý luận, thực tiễn cho chiến lược phát triển quốc gia trong dài hạn.

Những kết quả nghiên cứu về hệ giá trị quốc gia, giá trị cốt lõi và nguồn lực nhân văn sẽ là cơ sở để nhà nước hoàn thiện các chính sách về văn hóa, xã hội, phát triển vùng, giáo dục, công nghiệp sáng tạo, du lịch và phát triển bền vững. Đồng thời, cung cấp luận cứ khoa học để xác định và phát huy sức mạnh mềm Việt Nam, đóng góp vào năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Giá trị nhân văn vốn được kết tinh qua lịch sử, truyền thống và tinh thần dân tộc, nhờ đó trở thành minh chứng cho việc Việt Nam phát triển không chỉ bằng tiềm lực kinh tế mà bằng nội lực văn hóa và con người, phù hợp với tinh thần "lấy con người làm trung tâm" trong đường lối phát triển của Đảng.

KX.03/21-30 là một chương trình khoa học lớn, có ý nghĩa lâu dài, đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu những giá trị làm nên bản sắc và sức mạnh Việt Nam. Bằng cách tiếp cận đa ngành, khảo sát sâu rộng và gắn nghiên cứu với chính sách, chương trình kỳ vọng tạo nên nền tảng khoa học giúp đất nước khai thác hiệu quả nguồn lực nhân văn, xây dựng hệ giá trị phát triển, hướng tới tương lai 2045.

Trong một thế giới biến động, khi khoa học và công nghệ thay đổi nhanh chóng, sức mạnh con người càng trở nên quan trọng. Việc nhận diện và phát huy giá trị nhân văn vì thế không chỉ là yêu cầu nghiên cứu, mà còn là nhiệm vụ chiến lược của phát triển quốc gia và Chương trình KX.03/21-30 đang góp phần quan trọng trên hành trình đó.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/phat-huy-gia-tri-quoc-gia-va-nguon-luc-nhan-van-phat-trien-dat-nuoc-197251116132353692.htm