Tích hợp ba chương trình mục tiêu quốc gia: Quan tâm đến nguồn vốn

Chiều 3/12, thảo luận ở tổ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035, hầu hết các đại biểu Quốc hội đều đồng tình việc hợp nhất ba chương trình mục tiêu quốc gia gồm: Chương trình xây dựng nông thôn mới, Chương trình giảm nghèo và Chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội Nguyễn Thị Lan phát biểu, sáng 1/12. Ảnh: An Đăng/TTXVN

Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn Hà Nội), nông nghiệp, nông dân và nông thôn tiếp tục giữ vai trò nền tảng quan trọng ổn định kinh tế – xã hội, bảo đảm an ninh lương thực và thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh thu nhập người dân còn thấp, chênh lệch vùng miền lớn, việc xây dựng chương trình mục tiêu quốc gia tích hợp giai đoạn mới là hết sức cần thiết. Mục tiêu chương trình rõ ràng, đặc biệt là mục tiêu nâng thu nhập của người dân gấp 2,5–3 lần và nâng cao mạnh mẽ chất lượng sống nông thôn, chuyển từ “đạt chuẩn” sang “phát triển bền vững và hiện đại”.

Góp ý hoàn thiện dự thảo, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, nội dung đạo tạo nghề còn chung chung, trong khi yêu cầu của nền nông nghiệp hiện đại vốn đòi hỏi kỹ năng số, tự động hóa và quản trị sản xuất.

Đại biểu đề nghị bổ sung chương trình đào tạo nguồn nhân lực nông thôn thế hệ mới, tập trung vào kỹ năng số, vận hành máy móc hiện đại, kỹ năng quản trị – kinh doanh nông nghiệp. Đồng thời, tăng vai trò của các trường đại học, viện nghiên cứu trong chuyển giao công nghệ trực tiếp cho nông dân, tránh qua quá nhiều tầng trung gian. Hay đội ngũ khuyến nông cũng cần được chú trọng vì đây là lực lượng nòng cốt hỗ trợ đổi mới sản xuất ở cơ sở.

Về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, theo đại biểu Nguyễn Thị Lan dự thảo chưa quy định tỷ lệ ngân sách dành riêng cho nghiên cứu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chưa có cơ chế đặt hàng nghiên cứu hay thu hút doanh nghiệp công nghệ tham gia. 

Đại biểu Nguyễn Thị Lan đề xuất thành lập Quỹ đổi mới sáng tạo cho nông thôn. Khi đó, với quỹ này, địa phương sẽ chủ động hơn trong đặt hàng nghiên cứu. Đồng thời, ưu tiên kinh phí cho các lĩnh vực như: công nghệ sinh học, giống, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo.

Liên quan đến kinh tế môi trường và thích ứng khí hậu, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, dự thảo vẫn thiếu bộ chỉ số đánh giá đất – nước và chưa đề cập đầy đủ mô hình nông nghiệp carbon thấp hay giải pháp khí hậu theo từng vùng. Việc bổ sung các tiêu chí này không chỉ là yêu cầu phát triển bền vững mà còn là điều kiện bắt buộc để đáp ứng tiêu chuẩn của các thị trường đang nhập khẩu nông sản Việt Nam.

Về cơ chế giám sát, phân cấp và đo lường kết quả, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng dự thảo còn thiếu hệ thống giám sát số hóa; bộ chỉ số đánh giá theo kết quả đầu ra; cơ chế giải trình rõ ràng cho từng cấp, từng chủ đầu tư. Theo đó, đại biểu kiến nghị bổ sung tiêu chí theo dõi thu nhập, sinh kế, môi trường, mức độ giảm nghèo thực chất; đồng thời xây dựng hệ thống giám sát điện tử, quy định rõ trách nhiệm giải trình cho từng cấp, từng chủ đầu tư để bảo đảm minh bạch và hiệu quả triển khai chương trình.

Góp ý cho dự thảo, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) cho rằng việc phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn cần được đặc biệt ưu tiên trong xây dựng, phát triển các cụm dân cư, thôn, bản an toàn, ổn định và bền vững. Thực tế thời gian qua cho thấy, người dân miền núi thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề bởi lũ quét, sạt lở, mưa lớn do sinh sống ở những khu vực không an toàn.

Vì vậy, cần có lộ trình bố trí, sắp xếp lại dân cư. Không phải di dời tập trung toàn bộ, mà hình thành các cụm dân cư an toàn để có thể đầu tư hạ tầng đồng bộ. Chỉ khi tập trung được các hộ dân từ những vùng có nguy cơ rủi ro cao về vị trí an toàn hơn, việc đầu tư hạ tầng, dịch vụ thiết yếu và ổn định đời sống người dân mới đạt hiệu quả.

Đại biểu Hoàng Văn Cường ghi nhận chương trình đã đề cập đến xây dựng trường mầm non – mẫu giáo, tuy nhiên, chưa có chỉ tiêu về tỷ lệ trẻ em miền núi được tiếp cận giáo dục, đặc biệt là học hai buổi/ngày, hay tiếp cận trường bán trú và nội trú. Trường bán trú – nội trú đóng vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo an toàn, nâng cao chất lượng đối với trẻ em miền núi. 

Về chuyển đổi sang sản xuất hàng hóa, đại biểu đề nghị không lặp lại mô hình hỗ trợ sinh kế như trong chương trình cũ. Để sản xuất hàng hóa phải có người dẫn dắt, tức phải có doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư đủ năng lực đứng ra liên kết với nông dân, bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ kỹ thuật và tiếp cận thị trường. Do đó cần có chính sách khuyến khích, ưu đãi với người dẫn dắt sản xuất hàng hóa này.

Theo đại biểu Leo Thị Lịch (Đoàn Bắc Ninh), dù Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo có kết quả đạt tương đối cao, nhưng riêng Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021–2025 vẫn giải ngân rất thấp, chỉ đạt 45,9%, còn hơn 54.000 tỷ đồng chưa giải ngân. Việc đề xuất chuyển nguồn cho giai đoạn tiếp theo cần có sự đánh giá kỹ nguyên nhân và hiệu quả thực tế.

Đại biểu Leo Thị Lịch cũng rất băn khoăn về yêu cầu vốn đối ứng trong dự thảo của chương trình mới. Trong giai đoạn 2021–2025, nhiều địa phương còn khó hoàn thành mức đối ứng 10%, thì dự thảo mới yêu cầu 33% vốn đối ứng – đây là điều mà các tỉnh còn phụ thuộc lớn vào ngân sách trung ương thì rất khó khả thi.

Liên quan đến vấn đề vốn, đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn Hà Nội) đồng tình với quan điểm của Chính phủ rằng cần tạo cú hích phát triển, bắt đầu từ vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Vì vậy, cần ưu tiên nguồn lực cho khu vực này; trong đó ngân sách trung ương giữ vai trò then chốt trong điều kiện các địa phương khó cân đối ngân sách, khả năng đối ứng thấp. Đại biểu đề nghị ngân sách trung ương phân bổ cho hợp phần hai ít nhất bằng mức giai đoạn 2021–2025.

Nguồn: https://baotintuc.vn/thoi-su/tich-hop-ba-chuong-trinh-muc-tieu-quoc-gia-quan-tam-den-nguon-von-20251203190223188.htm