MC Thành Chung và các vị khách mời
MC Thành Chung: Thưa quý vị và các bạn! Thuốc lá đã gây ra những hệ lụy cho sức khỏe của con người và cộng đồng, được nhiều người quan tâm. Việc sử dụng thuốc lá là một trong những thói quen rất có hại cho sức khỏe và là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh hiểm nghèo. Thế nhưng, dù đã có rất nhiều cảnh báo, thậm chí cả quy định, chế tài xử phạt nhưng tình trạng sử dụng thuốc lá của Việt Nam vẫn đang ở mức đáng báo động. Để giúp quý vị hiểu rõ hơn về những tác hại, hệ lụy của thuốc lá đối với sức khỏe con người, Trung tâm Thông tin tỉnh Thái Nguyên tổ chức Chương trình Tọa đàm trực tuyến với chủ đề: Thuốc lá và những hệ lụy khó lường.
Chương trình có sự tham gia của 2 vị khách mời. Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu: Ông Hoàng Anh, Giám đốc CDC Thái Nguyên; ông Vi Trần Doanh, Giám đốc Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên.
Sau đây chúng ta cùng theo dõi Clip ngắn mà chúng tôi vừa thực hiện.
MC Thành Chung: Clip vừa rồi đã cho chúng ta thấy tính chất nguy hiểm của thuốc lá đối với sức khỏe con người. Vậy trong thuốc lá có những chất độc hại gì và tác động của nó với sức khỏe như thế nào thưa ông Hoàng Anh?
Ông Hoàng Anh: Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác. Việc sử dụng thuốc lá là hành vi hút, nhai, ngửi, hít, ngậm sản phẩm thuốc lá.
Thành phần của thuốc lá có khoảng trên 7.000 loại hóa chất được tồn tại dưới 2 dạng (dạng hạt nhỏ và dạng khí).
Dạng hạt nhỏ: Bao gồm các chất gây nghiện, điển hình là nicotin và hắc ín. Tính chất gây nghiện của thuốc lá được cơ quan kiểm soát dược phẩm và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp loại tương tự như các chất ma túy, heroin và cocain và các hỗn hợp màu nâu trong đó có chứa các chất như benzen, benzopyren... Nhiều thực nghiệm trên súc vật đã chứng minh thành phần hạt của khói thuốc lá là chất gây ung thư ở đường hô hấp và các tổ chức khác trên cơ thể.
Ông Hoàng Anh, Giám đốc CDC Thái Nguyên
Ở dạng khí: Có chứa các chất độc: Monoxytcacbon (CO), những khí độc khác tương tự như khí thải của xe ô tô, xe máy khi chúng đốt nhiên liệu.
Về tác hại của khói thuốc lá đối với sức khỏe con người:
Thứ nhất, sử dụng thuốc lá là nguyên nhân chính gây tử vong sớm và bệnh tật trên toàn thế giới và có thể ngăn ngừa được. Việc sử dụng thuốc lá có liên quan đến nhiều bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, ung thư, bệnh hô hấp mãn tính và các bệnh đường tiêu hóa. Trên thế giới, khoảng 5,4 triệu người chết mỗi năm do các bệnh liên quan đến thuốc lá - con số này dự kiến sẽ tăng lên hơn 8 triệu người mỗi năm vào năm 2030. Ước tính rằng hơn ba phần tư số ca tử vong này ở các nước nghèo hoặc nước đang phát triển.
Mỗi năm tại Việt Nam có khoảng hơn 40.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Nếu Việt Nam không có các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả, con số này sẽ tăng lên thành 70.000 ca/năm vào năm 2030.
Thứ hai, hút thuốc lá đối với bệnh ung thư: Thuốc lá là nguyên nhân gây hơn 90% các ca tử vong vì ung thư phổi. Theo điều tra tại bệnh viện K năm 2000, tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá đạt trên 96%. Ngoài ra, thuốc lá có thể dẫn đến những bệnh như ung thư thanh quản; ung thư khoang miệng; ung thư họng hầu ở nam giới.
Thứ ba, hút thuốc lá đối với bệnh hô hấp có rất nhiều tác hại, có thể thấy rõ ràng nhất ở hệ hô hấp: Mối liên quan giữa sử dụng thuốc và các bệnh viêm phổi tắc nghẽn mãn tính mạnh tương tự như mối liên quan giữa hút thuốc và ung thư phổi. Khoảng 40% bệnh nhân mắc bệnh phổi mãn tính (BPTNMT) ở những nước phát triển là những người hút thuốc hoặc đã từng hút thuốc. Các nghiên cứu dịch tễ học cho thấy hút thuốc có liên quan đến sự suy giảm chức năng phổi làm tăng số lần mắc bệnh viêm đường hô hấp cấp tính như viêm phổi, cúm và làm tình trạng nhiễm khuẩn nặng hơn.
Thuốc lá và những tác hại khôn lường
Hút thuốc lá đối với bệnh tim mạch: Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra mối quan hệ nhân quả giữa hút thuốc lá và nhồi máu cơ tim. So với người không hút thuốc nguy cơ mắc bệnh mạch vành. Ngoài ra với những người hút thuốc lá, nguy cơ bị đột quỵ tăng hơn một cách đáng kể.
Hút thuốc lá và các vấn đề sức khỏe khác: Hút thuốc lá làm giảm khả năng sinh sản ở cả nam giới và nữ giới. Đối với nam giới, hút thuốc lá làm giảm lượng tinh trùng và làm biến đổi hình dạng tinh trùng. Sự biến dạng hình dạng tinh trùng có thể dẫn tới sảy thai, thai nhi dị tật bẩm sinh. Các nhà khoa học cũng đã chứng minh mối quan hệ nhân quả giữa hút thuốc lá với khả năng sinh sản nữ giới. Hút thuốc lá làm giảm khả năng sinh sản của nữ; làm giảm chu kỳ kinh nguyệt và ảnh hưởng khả năng thụ thai, làm tăng nguy cơ bị thai ngoài tử, gây đẻ non hoặc thai chết lưu.
MC Thành Chung: Chắc hẳn trong quá trình công tác ông Doanh đã từng tiếp xúc với nhiều bệnh nhân liên quan đến thuốc lá. Vậy ông có thể chia sẻ thêm về những bệnh lý mà người hút thuốc lá hay gặp phải là gì?
Ông Vi Trần Doanh, Giám đốc Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
Ông Vi Trần Doanh: Ở Việt Nam, bệnh ung thư phổi là bệnh xếp thứ nhất trong số 5 loại ung thư thường gặp ở cả nam giới và nữ giới. Nguyên nhân gây ung thư phổi được nhắc đến là thuốc lá (hút chủ động và thụ động). Thuốc lá gây ra 90% trường hợp ung thư phổi. Điều này được chứng minh bằng các nhà khoa học và các nghiên cứu. Ở Việt Nam, nghiên cứu ở Viện K cho thấy con số còn nhiều hơn (96 - 97%). Năm 1986, cơ quan nghiên cứu quốc tế về ung thư khi nghiên cứu mối quan hệ giữa thuốc lá và ung thư đã đưa ra kết luận hút thuốc là nguyên nhân nổi trội nhất không chỉ ở một số nước mà trên toàn thế giới. Không chỉ hút thuốc lá chủ động mà hút thuốc thụ động cũng gây ung thư phổi ở những người lớn chưa bao giờ hút thuốc. Việc phơi nhiễm với khói thuốc lá ở nhà hoặc nơi làm việc, với những người bạn sống trong cùng một phòng làm tăng nguy cơ ung thư phổi với người không hút lên 20 - 30%.
Nguy cơ phát triển ung thư phổi cũng gia tăng với thời gian hút thuốc lá và số lượng thuốc lá hút hàng ngày. Nguy cơ ung thư phổi do hút thuốc lá không có ngưỡng. Các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển ung thư phổi ở người hút thuốc lá bao gồm tuổi bắt đầu hút thuốc, mức độ hít khói thuốc (hít sâu hay nông, nhiều hay ít), hàm lượng nicotine và nhựa thuốc lá và việc sử dụng thuốc lá không đầu lọc. Tỷ lệ nguy cơ tương đối xuất hiện ung thư phổi giữa người hút thuốc nhiều hơn 15 lần so với người không hút thuốc nói chung và là 25 lần đối với người nghiện thuốc lá nặng. Nguy cơ tích lũy ung thư phổi ở những người nghiện thuốc lá nặng có thể tới 30% khi so sánh với nguy cơ 1% hoặc thấp hơn ở những người không hút thuốc bao giờ. Việc cai thuốc lá giúp giảm nguy cơ phát triển ung thư phổi so với người tiếp tục hút thuốc mà không cai, nguy cơ ngày càng giảm hơn khi thời gian duy trì cai thuốc càng dài. Tuy nhiên, thậm chí sau một thời gian cai thuốc dài, nguy cơ ung thư phổi ở những người đã từng hút thuốc vẫn cao hơn so với những người không bao giờ hút thuốc.
Đoàn xe lưu động và các tình nguyện viên tuyên truyền cổ động phòng, chống tác hại của thuốc lá trên các tuyến đường của TP. Thái Nguyên
MC Thành Chung: Ngoài những tác hại đối với những người trực tiếp sử dụng như ông vừa chia sẻ, một câu hỏi cũng đang được rất nhiều người quan tâm, đó là với những người không hút thuốc lá nhưng hít phải khói thuốc lá còn gọi là hút thuốc lá thụ động thì mức độ ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào, thưa ông Doanh?
Ông Vi Trần Doanh: Chúng ta đã biết người hút thuốc không phải là người duy nhất bị ảnh hưởng bởi khói thuốc lá. Người hút thuốc thụ động là người hít phải khói và hơi thuốc lá của người hút thuốc phả ra, thứ nữa là hút phải khói đang cháy của điếu thuốc lá trực tiếp phát tán trong môi trường, đây là nguy cơ phơi nhiẽm nghiêm trọng đối với sức khỏe của người không hút thuốc. Ở người lớn, hút thuốc lá thụ động gây ung thư phổi (hút thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ ung thư phổi ở người không hút thuốc lên từ 20 - 30 %), ngoài ung thư phổi thì người hút thuốc lá thụ động còn gây ung thư vú, các bệnh về tim mạch, bệnh xơ vữa động mạch ngoại vi, động mạch vành và liên quan đến vấn để sinh đẻ. Như ông Hoàng Anh đã trao đổi ở phần đầu thì người không hút thuốc bị cao huyết áp hoặc cholesterol trong máu cao và hút thuốc lá thụ động góp phần gây ra hàng ngàn ca tử vong sớm do bệnh tim và ung thư, đặc biệt là ung thư phổi. Các nghiên cứu gần đây cho thấy nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá cao hơn khoảng 25 - 30%. Và đặc biệt ở trẻ em, phơi nhiễm khói thuốc làm tăng nguy cơ mắc viêm đường hô hấp, viêm tai giữa, hen suyễn, kém phát triển chức năng phổi...
Giáo viên của Trường THCS Yên Lạc, huyện Phú Lương tuyên truyền đến các em học sinh về nội dung “Xây dựng trường học không khói thuốc lá”
MC Thành Chung: Rõ ràng thuốc lá có rất nhiều chất độc hại, gây ra những hệ lụy khó lường cho sức khỏe, thậm chí cả tính mạng. Song một thực trạng là thuốc lá vẫn đang được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này thưa ông Hoàng Anh?
Ông Hoàng Anh: Trước hết phải khẳng định thuốc lá là một chất gây nghiện. Chất gây nghiện trong thuốc lá là nicotine, chất này có trong tất cả các loại sản phẩm của thuốc lá bao gồm: Thuốc lá điếu, thuốc lào, xì gà, tẩu, thuốc lá tự cuốn, thuốc lá không khói…
Nghiện thuốc lá là một trạng thái tâm thần - thể chất xuất hiện do tương tác giữa cơ thể với nicotine có trong thuốc lá, được biểu hiện bằng sự thôi thúc phải hút thuốc lá liên tục và đều đặn để đạt được cảm giác dễ chịu khi hút thuốc lá; đồng thời tránh cảm giác khó chịu khi thiếu thuốc lá, hành vi hút thuốc lá tiếp tục duy trì ngay cả khi người nghiện biết rõ hay thậm chí là bị các tác hại do thuốc lá gây ra.
Một trong những nguyên nhân nữa dẫn đến tình trạng thuốc lá được sử dụng rộng rãi tại cộng đồng đó là: Thuốc lá đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân Việt Nam lứa tuổi từ thập niên 60 - 70. Từ đó những thế hệ sau cũng đã được làm quen với thuốc lá và coi đó là một điều bình thường và dễ gặp trong cuộc sống. Thuốc lá tại Việt Nam có giá thành rất rẻ và đặc biệt các sản phẩm khác của thuốc lá như thuốc lào có thể tự trồng cấy để hút và sử dụng. Vấn đề kiểm soát thuốc lá nhập lậu, vấn đề kiểm tra xử lý vi phạm tại địa điểm cấm hút thuốc lá được thực hiện chưa triệt để dẫn đến tình trạng hút thuốc lá tại cộng đồng và nơi công cộng vẫn diễn ra một cách tràn lan và không kiểm soát được.
MC Thành Chung: Thưa 2 vị khách mời, Chương trình tọa đàm hôm nay với chủ đề về thuốc lá nhận được rất nhiều sự quan tâm của độc giả. Qua Fanpage Cổng Thông tin điện tử tỉnh Thái Nguyên, một độc giả có nick Facebook Trần Anh đã gửi câu hỏi đến khách mời như sau: Thưa bác sĩ, hiện tượng nào cho thấy một người đã nghiện thuốc lá? Và nghiện thuốc lá có thể cai được không? Làm thế nào để ngừng hút thuốc lá và giảm thiểu những cơn thèm thuốc lá khi quyết định từ bỏ? Với câu hỏi này xin được mời ông Doanh?
Ông Vi Trần Doanh: Để nhận biết một người nghiện thuốc là thời gian khi hút một điếu thuốc vào buổi sáng cũng có thể đánh giá mức độ nghiện nicotine của 1 người. Theo thử nghiệm Fagerstrom về đánh giá sự phụ thuộc vào nicotine, nếu hút điếu thuốc đầu tiên trong ngày trong vòng năm phút sau khi thức dậy, chứng nghiện của người đó khá nặng. Nếu trong vòng 30 phút mới dùng điếu thuốc đầu tiên là vừa phải, nếu trong vòng 60 phút trở lên thì thấp hơn một chút. Ngoài ra, các dấu hiệu khác cho thấy người nghiện thuốc lá bao gồm:
Số điếu thuốc hút mỗi ngày càng ngày càng tăng, hút lâu và nhiều hơn so với dự kiến, dành nhiều thời gian cho việc tìm kiếm, sưu tầm các loại thuốc lá, lúc nào cũng mang theo thuốc lá bên mình.
Hút thuốc ngay cả khi bị bệnh, tiếp tục hút thuốc bất chấp các vấn đề về sức khỏe, chẳng hạn như bệnh liên quan đến tim mạch, phổi.
Ra ngoài hút thuốc ngay cả khi trời lạnh hoặc mưa.
Cảm thấy khó chịu khi không hút thuốc ở những nơi bị cấm (như thư viện, trường học, rạp chiếu phim hoặc bệnh viện...). Họ không thể ở lâu trong những môi trường đó.
Tiếp tục hút thuốc bất chấp những lời khuyên, sự lo ngại của gia đình hoặc bạn bè.
Một cách khác để biết người nghiện thuốc lá là khi người đó cố gắng dừng lại và gặp phải các triệu chứng cai thuốc, ví dụ như: Khó chịu, tức giận, cảm giác bồn chồn hoặc khó tập trung, cảm giác như bị cúm nhẹ, hay nhức đầu và chóng mặt.
Về cai nghiện thuốc lá: Có thể cai nghiện được thuốc lá. Việc cai nghiện nicotine có thể gây khó chịu cho hầu hết những người hút thuốc, nhưng nó không nguy hiểm về mặt thể chất. Các tác dụng phụ khó chịu của việc cai nicotine sẽ nghiêm trọng nhất khi bạn bỏ thuốc lần đầu. Chúng bắt đầu giảm dần sau một tuần và thậm chí nhiều hơn sau một tháng. Các triệu chứng cai nghiện có thể kéo dài nhưng sẽ dễ dàng hơn cho người cai. Cuối cùng, khoảng thời gian giữa các lần thèm thuốc sẽ ngày càng dài hơn, khi ta quyết tâm thì cuối cùng sẽ ngừng hẳn.
Về các cách giúp bỏ thuốc lá hiệu quả, cho đến nay có nhiều cách như:
Tìm sự tư vấn: Nói chuyện với bác sĩ về các liệu pháp thay thế nicotin, bao gồm các lựa chọn không cần kê đơn (kẹo cao su nicotine, miếng dán và viên ngậm) cũng như các loại thuốc theo đơn như Zyban (bupropion) và Chantix (varenicline).
Người muốn cai thuốc phải rất kiên trì.
Cố gắng tìm việc khác để quên đi cơn thèm thuốc như: Đi dạo, làm việc nhà, gọi điện cho bạn bè hoặc chơi với thú cưng, làm những việc có thể giúp bạn đủ lãng quên cơn thèm thuốc đó.
Khử mùi thuốc lá tại những nơi sinh hoạt hàng ngày như: Tại nhà, nơi làm việc, quần áo… để có mùi thơm khác quyến rũ hơn
Nhắc nhở bản thân lí do tại sao muốn bỏ thuốc, tự đưa ra cho mình phần thưởng khi mình thành công. Tôi cho rằng thành quả lớn nhất là mang lại sức khỏe cho người thân, người xung quanh. Họ hãy nghĩ đến những hình ảnh khuyến cáo ở trên bao thuốc như: Hình ảnh bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối; hình ảnh lá phổi bị đen, bị hoại tử...
Viết danh sách năm lý do hàng đầu khiến bạn nên ngừng hút thuốc, chẳng hạn như bạn không muốn bị ung thư phổi hoặc bạn có thể tiết kiệm được số tiền đáng kể mỗi tuần bằng cách không mua thuốc lá; giảm cảm giác khó chịu, không thiện cảm của những người không hút thuốc đối với bản thân mình...
Tránh những cám dỗ, như nhìn thấy bạn cùng hút, cảm giác căng thẳng, buồn chán hoặc uống rượu. Biết những tình huống nào khiến bạn căng thẳng nhất và cố gắng tìm ra các kỹ thuật đối phó, chẳng hạn như hít thở sâu hoặc tập yoga hoặc môn thể thao nhất định nào đó.
Lên kế hoạch cho các hoạt động để bạn không cảm thấy nhàm chán. Tránh xa các thói quen, cám dỗ như tôi vừa nói.
Chia sẻ với gia đình và bạn bè là mình sẽ cai thuốc lá để họ có thể hiểu và giúp đỡ bạn rất nhiều trong quá trình cai thuốc. Họ có thể cổ vũ tinh thần cho bạn để bạn vượt qua những thách thức khi cai thuốc. Điều quan trọng nhất tôi muốn nói là, nếu không bỏ được thì sức khỏe của chúng ta sẽ bị ảnh hưởng đầu tiên, sau đó đến người thân, gia đình, bạn bè của chúng ta.
MC Thành Chung: Chúng tôi cũng vừa tiếp nhận một câu hỏi của độc giả có địa chỉ mail hongduongtd@gmail.com gửi đến ông Hoàng Anh như sau: Thưa ông, tỉnh Thái Nguyên có mô hình điểm hoặc mạng lưới tư vấn cai nghiện thuốc lá nào hay không?
Ông Hoàng Anh: Từ năm 2015, Thái Nguyên đã triển khai mô hình tư vẫn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tại Trạm Y tế các xã thuộc địa bàn TP. Phổ Yên, cho đến hiện nay đội ngũ cán bộ y tế các huyện/thành phố và các bệnh viện đa khoa, chuyên khoa tuyến tỉnh vẫn đang tiếp tục được đào tạo, cập nhật thông tin về hỗ trợ tư vẫn cai nghiện thuốc lá triển khai lồng ghép trong công tác khám chữa bệnh tại cơ sở. Bắt đầu từ năm 2024 và các năm tiếp theo, ngành Y tế triển khai nghiên cứu xác định nhu cầu tư vấn và hỗ trợ cai nghiện thuốc lá cho các đối tượng bệnh nhân đến khám và điều trị tại một số bệnh viện tuyến tỉnh trến địa bàn tỉnh. Sau nghiên cứu sẽ tiến hành triển khai hoạt động tư vẫn hỗ trợ điều trị cai nghiện thuốc lá tại các bệnh viện.
Tiếp tục cập nhật…
thainguyen.gov.vn
Nguồn: https://thainguyen.gov.vn/vi_VN/thoi-su/-/asset_publisher/L0n17VJXU23O/content/toa-am-truc-tuyen-thuoc-la-va-nhung-he-luy-kho-luong?redirect=%2Fvi_VN%2Fthoi-su&inheritRedirect=true
Bình luận (0)