Trên nền tảng ấy, người Hà Nội hôm nay không chỉ kế thừa truyền thống cha ông mà còn chủ động bồi đắp những nét thanh lịch mới, vun đắp phẩm cách, nâng tầm văn minh, góp phần làm rạng rỡ hơn bản sắc đất kinh kỳ - nơi tinh hoa hội tụ, nơi văn hóa trở thành sức mạnh định hình con người và đô thị.
Phát huy những giá trị vàng son một thuở
Thăng Long - Hà Nội mang những đặc trưng của vùng đất tinh hoa hội tụ. Bởi lẽ ấy, cuộc sống, tính cách con người kinh kỳ cũng mang dáng dấp tiêu biểu cho nhiều vùng đất trong cả nước. Để tồn tại và phát triển được ở đất kinh kỳ, những người nhập cư về đây phải cọ xát, đua trí, đua tài. Nét tài hoa, tính sành mặc, sành chơi, sành ăn, sành làm cứ thế thấm dần vào từng thế hệ. Để rồi, những thế hệ sau này được sinh ra, chất kinh kỳ ngày càng nổi trội. Người Hà Nội vì thế thường được nhắc đến với những phẩm chất như “tài hoa”, “thanh lịch, tao nhã”, “nhân nghĩa, thủy chung”, “trọng đạo lý, giữ thể diện”, “tinh tế, khoan dung”, biết “kính trên, nhường dưới”...
Nhận thức sâu sắc rằng văn hóa chính là cội nguồn sức mạnh bền lâu của Thủ đô, từ nhiều năm qua, Thành phố Hà Nội luôn quan tâm, chăm lo phát triển văn hóa, con người Thủ đô bằng những chương trình hành động cụ thể. Đặc biệt là trong nhiệm kỳ 2026 - 2020 vừa qua, Thành ủy Hà Nội đã ban hành 10 chương trình công tác, trong đó có Chương trình số 06-CTr/TU “Về phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh giai đoạn 2021 - 2025” (gọi tắt là Chương trình số 06-CTr/TU) với mục tiêu xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, dựa trên nền tảng truyền thống nghìn năm văn hiến và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Trước đó, vào năm 2017 UBND thành phố Hà Nội cũng đã ban hành hai văn bản quan trọng, đó là "Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan thuộc thành phố Hà Nội” và "Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Mới đây, ngày 19-2-2024, Thành ủy Hà Nội tiếp tục ban hành Chỉ thị số 30-CT/TU về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”...
Từ những quyết sách ấy, nếp sống văn hóa Hà Nội dần định hình qua hàng nghìn hoạt động thiết thực. Nhiều mô hình, phong trào điển hình trong ứng xử văn hóa đã được nhân rộng như “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”, “Xây dựng tuyến phố văn minh”, “Thành phố sáng - xanh - sạch - đẹp”, “Gia đình văn hóa”, “Một cửa thân thiện, gần dân”, “Thôn, tổ dân phố 5 không, 3 sạch”... Cũng từ đây, từng mô hình, từng hành động giản dị ấy thấm dần vào đời sống xã hội, biến thành những thói quen đẹp, nâng niu những giá trị văn hóa tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại vô cùng sâu sắc: Giúp người già băng qua đường, nhường chỗ trên xe buýt, bỏ rác đúng nơi quy định, nói lời cảm ơn - xin lỗi đúng lúc...
Từ năm 2022, quận Long Biên (cũ) đã biến “Văn hóa cúi chào” từ mô hình thử nghiệm ở một trường THCS thành phong trào rộng khắp, bao phủ toàn bộ hệ thống hơn một trăm trường mầm non, tiểu học, THCS trên địa bàn. Còn tại quận Ba Đình (cũ), 100% phường đều có “Tổ dân phố văn hóa kiểu mẫu” duy trì nghiêm quy tắc ứng xử nơi công cộng... Hướng tới Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XVIII, khẩu hiệu “Ứng xử đẹp vì Thủ đô văn minh” đã trở thành lời hiệu triệu, khơi dậy ý thức trách nhiệm, biến những hành động nhỏ trong đời sống hằng ngày thành nét đẹp góp phần xây dựng hình ảnh Hà Nội thanh lịch, hiện đại...
Xây dựng hệ giá trị người Hà Nội trong thời kỳ mới
Hơn nghìn năm qua, Thăng Long - Hà Nội luôn là vùng đất biết đón nhận những tinh hoa từ mọi miền đất nước rồi với bản lĩnh ngàn năm văn hiến, người Hà Nội đã “gạn đục, khơi trong”, nhân lên những điều hay, xóa đi cái dở, làm nên một nền văn hóa bản sắc riêng đầy quyến rũ - văn hóa Hà Nội. Hôm nay, trong bối cảnh chuyển đổi số, toàn cầu hóa và đô thị hóa diễn ra với tốc độ chưa từng có, Hà Nội đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải định hình rõ bản sắc văn hóa mới của người Hà Nội.
Tháng 1-2024, tại Tọa đàm “Xây dựng hệ giá trị gia đình Thủ đô và chuẩn mực người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Thực trạng và giải pháp”, nhiều ý kiến cho rằng xác định phẩm chất của người Hà Nội cần phải được nhìn nhận rõ ràng và cụ thể trong bối cảnh Hà Nội đang biến đổi, đó là những phẩm chất: Vị tha, nhân ái, thanh lịch, tinh tế, sự khiêm tốn và khoan dung. Còn Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức thì nhận định bước vào kỷ nguyên mới, người Hà Nội càng phải khẳng định rõ hơn những phẩm chất đặc hữu của một Thủ đô anh hùng, Thành phố Vì hòa bình, Thành phố sáng tạo, đó là tiên phong, bản lĩnh, sáng tạo và bao dung. Trong đó, bao dung là phẩm chất đã làm nên cốt cách người Việt và ở Hà Nội lại càng rạng ngời hơn. Không có sự bao dung, Hà Nội đã không thể trở thành chiếc nôi nuôi dưỡng hiền tài, không thể là nơi hội tụ nhân tài, vật lực từ bốn phương. Đáng chú ý, sáng tạo được coi là một trong những phẩm chất quan trọng của người Hà Nội trong thời đại mới. Có lẽ vì thế mà Hà Nội đã khẳng định vị thế tiên phong khi trở thành địa phương đầu tiên trong cả nước ban hành và triển khai Nghị quyết số 09 - Nghị quyết chuyên đề về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.
PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương từng nhận định: “Thế mạnh của Hà Nội để phát triển công nghiệp văn hóa không chỉ là kho tàng di sản phong phú, hệ sinh thái sáng tạo đa dạng, mà còn ở năng lực kết nối quốc tế mạnh mẽ. Người Hà Nội luôn được biết đến như những cá nhân linh hoạt, cởi mở và sẵn sàng đón nhận ý tưởng mới. Chính nguồn lực ấy đã làm nên một Hà Nội đa dạng trong giao lưu quốc tế...”.
Mới đây, trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XVIII, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh tiếp tục là một trong những nội dung nổi bật và một trong những mục tiêu đến năm 2030 là xây dựng người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam...
Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh không thể chỉ là những khẩu hiệu rỗng hay các phong trào nhất thời. Đây là cuộc hành trình bền bỉ, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên và, quan trọng hơn cả, sự tham gia chủ động, tự giác của mỗi người dân Thủ đô.
PGS.TS Đỗ Thị Hảo, nguyên Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội, nhấn mạnh, thanh lịch, văn minh không phải điều cao siêu, xa vời. Nó hiện hữu trong những hành vi đời thường, qua cách ăn ở, cư xử mỗi ngày, trong mỗi gia đình. Lớp trẻ hôm nay phải được trao truyền những giá trị văn hóa, đạo đức mà ông cha để lại từ ngàn xưa, đồng thời biết kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa mới. Quan trọng hơn cả, quyết tâm của toàn hệ thống chính trị và sự đồng lòng của mỗi người dân phải được dẫn dắt bằng một hệ thống thể chế, chính sách và quy định rõ ràng - “lấy cái đẹp, dẹp cái xấu”.
PGS.TS Trần Hữu Sơn, nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, khẳng định: “Cốt cách văn hóa của người Hà Nội chỉ thực sự tỏa sáng khi được đặt trong một không gian xã hội điều chỉnh bằng pháp luật và chuẩn mực văn hóa”.
Có thể thấy, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong kỷ nguyên mới là quá trình vừa bảo tồn vừa đổi mới. Bảo tồn để không đánh mất bản sắc, đổi mới để phù hợp nhịp sống hiện đại để từ chính mạch nguồn truyền thống bền sâu ấy, những giá trị văn hóa Hà Nội được tôi luyện thành cốt cách riêng biệt, nơi thanh lịch và nhân nghĩa hòa quyện cùng tinh thần hiện đại, năng động, để mỗi lời nói, mỗi cử chỉ của người Hà Nội đều toát lên bản sắc Thủ đô ngàn năm văn hiến trong thời đại mới.
Nguồn: https://hanoimoi.vn/toa-sang-ban-sac-thanh-lich-van-minh-718579.html
Bình luận (0)