Gong sesi hayatın yeni ritmiyle uyum içinde olsun...

Bunlar, Dak Lak ilinin gong kültürel mirasının korunması ve tanıtılması için 20 yıllık süreyi (2005-2025) özetleyen ve 2030 vizyonunu içeren konferansta delegelerin dile getirdiği tutkulu görüşlerdi. Konferans yakın zamanda Dak Lak Müzesi'nde gerçekleşti.

Son 20 yılda, yaşamın tüm alanlarındaki değişimlerle birlikte, gongların kültürel ve sosyal işlevleri de giderek değişti. İnsan yaşam döngüsü ritüelleri, bitki yaşam döngüsü, su iskeleleri, tarlalar, uzun evler gibi kavramlarla yakından ilişkili olan gonglar, kutsal mekânlardan uzaklaşarak değişim etkinliklerinde, festivallerde, kültürel etkinliklerde ve turizmde daha fazla yer almaya başladı.

Araştırmacılar, bu değişimin hem bir fırsat hem de bir zorluk olduğunu belirtiyor. Bir fırsat, çünkü gongların daha fazla "sahnesi" var, daha geniş bir alana yayılmak ve yurt içi ve yurt dışında izleyicilere ulaşmak için koşulları var. Ancak asıl zorluk, gongların yalnızca sahnede, turistlere hizmet ederek icra edilmesi ve inançların, örf ve adetlerin ve yerel bilginin temellerinin terk edilmesi durumunda, gong kültür alanının manevi özü olan "kutsallığın" kolayca aşınabilmesidir.

Tan An semtine bağlı Kmrong A köyünün genç gong ekibi.

Bu açıdan bakıldığında, Dr. Luong Thanh Son (Dak Lak Müzesi eski Müdürü), halk bilgisinin hayati rolünü vurguladı. Halk bilgisini, gong kültür alanını sürdürülebilir bir şekilde ayakta tutan bir yapıştırıcıya benzetti: her gong setinin kökeni, malzemeleri ve yapısı hakkındaki bilgiden; sesi çalma ve ayarlama tekniklerine; her ritüelin yönteminden; uzun evler, su iskeleleri, tarlalar, mezarlar vb. ile ilişkili geleneksel yasa ve inançlara kadar. Gongları nasıl ayarlayacağını, kadim gong melodilerini nasıl ezberleyeceğini ve geleneksel ritüellere nasıl hakim olacağını bilenler, kültürel bilginin "yaşayan kütüphaneleridir".

2024 yılı envanter sonuçlarına göre, il genelinde 1.178 Ede gong seti, 219 M'nong gong seti, 118 J'rai gong seti ve 88 diğer gong seti olmak üzere toplam 1.603 gong seti bulunmaktadır. Özellikle, çeşitli miraslara sahip 3.749 zanaatkar ve gong çalmayı, gong çalmayı ve gongları akort etmeyi bilen 1.015 genç zanaatkar bulunmaktadır; bunlardan 948'i gong çalmayı öğretebilmektedir.

Görünüşte çok sayıda zanaatkâr var ama derinlerde birçok endişe var: Devlet tarafından fahri unvan verilen zanaatkârların sayısı, gerçek katkılarıyla kıyaslandığında hâlâ çok mütevazı, yaşlı zanaatkârlar ise her geçen gün daha da güçsüzleşiyor ve daha az görünür hale geliyor.

Dr. Luong Thanh Son, bu gerçeklikten yola çıkarak halk bilgisinin kaydedilmesi, dijitalleştirilmesi ve sistemleştirilmesinin acil bir görev olarak ele alınmasını; zanaatkarlar için özel bir tazminat mekanizması oluşturulmasını; gonglarla ilgili bilgilerin yerel tarih eğitimine ve okullardaki ders dışı etkinliklere dahil edilmesini; mirasın yalnızca sahnede veya müzelerde değil, toplumda da uygulanabileceği daha fazla alan yaratılmasını önerdi.

Yazar Nie Thanh Mai (Dak Lak Edebiyat ve Sanat Derneği Başkanı), sanatçıların gelenek ve modernite arasında bir köprü rolü oynadığını belirtti. Araştırma çalışmaları, destanlar, uzun şiirler, halk masalları derlemeleri; edebi eserler, müzik, güzel sanatlar, tiyatro, fotoğrafçılık vb. aracılığıyla gong imgesi bir ilham kaynağı haline gelmiş ve mirasın festivallerde "çerçevelenmesine" değil, çağdaş yaratıcı alana girmesine yardımcı olmuştur.

Hükümetin kültür endüstrisinin gelişimini büyümenin bir ayağı olarak belirlemesi bağlamında, Dak Lak, kültür ve kültür turizmini öncü olarak ele alarak 2025-2030 dönemi için bir strateji oluşturuyor. Konferanstaki sunumlardan ortak bir algı ortaya çıkıyor: Doğru yönde kullanıldığında, gong kültür alanı yalnızca "büyük ormanın manevi sesi" değil, aynı zamanda kültür endüstrisi, toplum turizmi ve miras ateşini canlı tutanların sürdürülebilir geçim kaynakları için de önemli bir kaynaktır.

Cu M'gar komünündeki Kon H'ring köyündeki Xe Dang topluluğunun Yeni Pirinç Sunma Töreni'ndeki gonglar.

Gongların kültürel mirasının korunmasına ilişkin istatistiklerin ardında hâlâ birçok endişe yatıyor. Delegeler, miras topluluğunun "ötekileştirildiğine" dikkat çekti. Bu uyarı yeni değil, ancak asla güncelliğini yitirmedi.

Araştırmacı Linh Nga Nie Kdam (Dak Lak Edebiyat ve Sanat Derneği eski Başkanı), inançlardaki değişimlerin, tarımsal ekonomik yapıdaki değişimlerin, işçi göçünün, dijital teknolojinin yaygınlaşmasının, modern müziğin cazibesinin... geleneksel müzik aletleri çalmak için ortamı hızla daralttığını belirtti. Gençlerin bir kısmının artık fazla zamanı yok ve atalarının bıraktığı değerlere daha az ilgi duyuyor. Okullardaki ulusal kültür eğitimi ise hâlâ teori ağırlıklı ve deneyimden yoksun.

Program ve projelere göre birçok gong takımı ve kulübü kuruldu, ancak "ateşi canlı tutmak" için gereken fon ve personelden yoksun kaldılar, sadece orta düzeyde faaliyet gösterdiler ve yavaş yavaş dağıldılar. Miras yönetimi hâlâ "devlet sizin yerinize yapıyor" şeklinde devam ediyorsa, festivaller ve kutlamalar yalnızca hareket düzeyinde kalıyorsa, şu senaryoya yol açmak çok kolaydır: Gong sesleri, mirasın doğduğu geleneksel inanç ve faaliyetlerin mekânından ayrı, "sahnelenmiş" bir hale gelir.

Köyden bir zanaatkârın düşünceleriyle, Bay Y Bay Kbuor (Köyün Muhtarı, Kmrông A köyü, Tân An bölgesi Halk Sanatları Kulübü Başkanı), birçok gencin modern yaşam temposuna kapıldığını görünce endişeleniyor; ateşin etrafında, gong setinin etrafında toplanan geceler de eskisi kadar sık değil. "Korkarım bir gün gonglar müzelerde sessizce duracak, artık eskisi gibi ateşin yanında, tarlaların yanında yankılanmayacak..." diyor Bay Y Bay ve her düzeydeki yetkililerin köy için daha iyi gong setlerini desteklemeye devam etmelerini; gençler için düzenli eğitim sınıflarının organizasyonunu desteklemelerini; zanaatkârların gongları uzun süre koruyup öğretmeleri için koşullar yaratmalarını umuyor. Ona göre, ancak gençler gong setine, pirinç şarabı kavanozunun etrafına dönüp atalarının ruhunu anlayıp onlarla gurur duyabildiklerinde, gongların sesi köy yaşamında gerçekten "yaşayacak".

Kültürel araştırmacıların bilimsel bakış açısından zanaatkarların sesine kadar uzanan bu kaygılar bir kez daha şunu doğruluyor: Korumanın nihai amacı, gong sesini yalnızca kayıtlarda, müzelerde veya sahnede tutmak değil, aynı zamanda gong sesinin günümüz köylerinin yeni yaşam ritmiyle uyum içinde yankılanmaya devam etmesini sağlamaktır...

Source: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202511/de-tieng-chieng-hoa-nhip-song-moi-b250126/