Alacakaranlık Güneşi

Alacakaranlık, Phan Khoi'nin bir zamanlar hissettiği öğleden sonra güneşinin yavaş yavaş battığı ruh halidir. Ama "güneş ışığı", bir zamanlar sevdiğimiz gazete sayfasının bir yerinde hâlâ varlığını sürdürüyor.

Quang Nam Gazetesi - elden çıkmak üzere olan bir kol düğmesi. Fotoğraf: Nguyen Tuan

1. Bay Le Van Hoe, Tam Nguyen Sözlüğü'nde "tang thuong" (桑蒼) kelimelerini açıklarken şöyle yazmıştır: "Üç yaşlı adam deniz kıyısında oturmuş, konuşuyor ve birbirlerinin yaşlarını soruyorlardı; bir adam Bay Pan Gu'yla (göğü, yeri ve her şeyi yaratan ata) akraba olduğunu övünerek söyledi; bir adam, mavi denizin dut tarlasına dönüştüğünü her gördüğünde, hatırlamak için bir çubuk fırlattığını, şimdi o kadar çubuğun on evi doldurduğunu söyledi; bir adam da öğretmenin ölümsüzlük şeftalisini yediğini (meyvesi yalnızca üç bin yılda bir gelir) ve çekirdeğini Kunlun Dağı'nın (Çin'in en yüksek dağı) eteklerine attığını, şimdi çekirdeğin bir ağaç haline geldiğini ve o ağacın Kunlun Dağı kadar uzun olduğunu söyledi".

Nedense bu bölümü her okuduğumda, bu üç yaşlı adamı, Quang Nam'dan gelen üç rastgele gazeteci olarak hayal ediyorum; verandada, kaldırımda yan yana oturmuşlar, ellerinde bira bardaklarıyla, yazı işleri bürosundaki işlerini bitirdikten sonra her şey hakkında konuşuyorlar.

Artık edebiyat dünyasına adım attığınıza göre, az önce anlattığım alan kesinlikle aklınıza gelecektir. Tanıdığınız herhangi birine üç kişinin yüzünü bağlamaktan çekinmeyin, çünkü eminim ki bu kelimeler dünyasına adım attıysanız, en azından Quang Nam'lı veya Quang Nam kökenli bir gazeteci tanıyorsunuzdur.

Quang topraklarının gazetecilikte nasıl "geliştiğini" anlamıyorum. 1920'lerde Tieng Dan gazetesinde çalışmak için Hue'ye giden Thanh Binh köyü yerlisi Bay Huynh Thuc Khang'ın zamanından bugüne kadar sayarsak, Quang halkının birbiri ardına gazetecilik yapmaya başlamasının üzerinden neredeyse "yüz yıl" geçti. "Tartışma" yeteneğini geliştirmek, gerçeği ortaya çıkarmak için tartışmak, argüman "dışbükey" olana kadar tartışmak için gazetecilik mi?

Ancak sosyal medyanın patladığı günümüz çağında, "tartışmak" artık Quang halkının sahiplenebileceği bir özellik değil.

2. Tartışmak elbette kötü bir şey değil. Bence her çağın "çok tartışan" ve "iyi tartışan" insanlara ihtiyacı var, ama "iyi tartışmak" zordur. İnsanların ikna olmasını sağlayacak şekilde tartışın, sonuna kadar tartışın ama yine de dostça kalın ve daha da önemlisi, yanıldığınızı anladığınız noktaya kadar tartışın, sonra durun, yenilgiyi kabul edin ve kabullenin, sonuna kadar kavga etmeyin, istediğinizi söyleyin, tartışmayı bitirin ama yine de birbirinize bakabilin...

Görüyorsunuz, tartışmak bir sanattır. Herkesin gördükleri ve duyduklarıyla, hatta açıkça yanlış olsa bile, tatmin olduğu (veya daha kötüsü, yüzeysel olarak tatminsiz olduğu) ama tartışmayı reddettiği bir toplumda sağlıklı bir topluluk inşa etmek imkansızdır.

Bu kişilik gazetecilik ortamına çok uygun. Dolayısıyla şu anda Quang Nam'dan çok sayıda gazeteci olması şaşırtıcı değil. Bu kişilik şiir ve edebiyatta da kendini gösteriyor.

İlk "yeni şiirlerden" birinin, Quang Nam'lı bir gazeteci olan Bao An köyünden Bay Phan Khoi tarafından, ünlü "Eski Aşk" şiiriyle yazılması tesadüf değil. Ancak şiir reformu ruhunun ne kadar kararlı olduğunu görmek için o dönemin "genç şairi" Phu Thu Thuong köyünden Nam Tran'ın sesine kulak verelim:

Eski şiiri unutun,
Çünkü modası geçti.
Law Road lütfen bitirin şunu,
Cennet çocuğunu geri getirin.
Rekabetçi bir dünyada,
Milli edebiyatın kurtuluşa ihtiyacı var.
Çerçeveyi at çöpe!
Hayatta kalma faaliyetleri.

Bu tez şiiri uzun ve sanatsal değeri yüksek olmasa da, Vietnam halkı için Vietnamca şiirler yazmak amacıyla Vietnam dilini kullanma kararlılığını açıkça göstermektedir. Başka bir kültüre bağlı manevi bir yaşamı benimseyen edebi üsluptan memnun değildir.

Bizim kendi göletimiz var...
Neden başkalarının havuzlarında yıkanmaya devam ediyorsun?
[…]
Dongting Gölü'ne gitmeyin,
Tayland dağları hakkında şiir yazmayın.
Sahneyi hiçbir yerde tarif etmeyin,
Gözlerim hiç görmedi.
[…]
Zalim Xi Shi için ağladı,
Taylandlı Bach kibirli bir şekilde gülümsedi,
Beş İmparator ve Üç Hükümdar.

Şiirin, muhtemelen Yeni Şiir hareketinin tüm hızıyla devam ettiği bir dönemde, eleştirmen Tran Thanh Mai'ye gönderildiği söyleniyor. Bu şair, kadim başkent hakkında yazdığı şiirlerle şiir dünyasına adım atmış. "Quang'daki öğrenciler sınava girdiler/ Hue'lu bir kız görünce, ayrılmaya dayanamadım" halk şarkısı gibi, bu başkente hayran kalıp ilk şiir kitabını, güzel ve şiirsel Hue'ya ithaf etmiş (1939) olabilir mi?

Bir süre saçmaladıktan sonra, okuyucuların Quang Nam'ın kişiliğinin tamamen tartışmaktan ibaret olduğunu yanlış anlamalarından korktum. Ve bu makale yayınlandığında, Quang Nam'lı bir gazeteci arkadaşımın yazı işleri ofisinin yakınındaki bir sokak tezgahında benimle buluşacağını hayal ettim. Bir dikişte yarım şişe bira içtikten sonra, "Makalenizi yeni okudum, güzel ama..." diyecekti. Ne de olsa dünyadaki tüm "tartışmalar" bu iki kelimeden başlar: "ama...".

Ama biliyorum ki benimle daha az baskı yapıp bira şişesinin kalan yarısını bitirmem için "tartışacak", sohbet daha "güncel" konulara dönecek. Ayrılık hikâyesi, birleşme hikâyesi, kalma hikâyesi, bir ismi, bir gazeteyi kaybetme hikâyesi... İnsanların bir yıl içinde yaşadığı ama elli yıl olduğunu sandığı, bu kadar çok "yaşam ve ölüm değişikliğinin" bir anda yaşandığı bir zamanda. Tıpkı eskiden çok sevdiğim kol düğmeli gazeteyi bırakmak üzere olduğum sahne gibi: Quang Nam.

Kaynak: https://baoquangnam.vn/nang-thoi-chang-vang-3157845.html