Từ Hội sách Frankfurt 2025: Kinh nghiệm quảng bá văn hóa dân tộc

Hội sách Frankfurt (Frankfurter Buchmesse, Đức) từ lâu đã là “thánh địa” của ngành xuất bản thế giới, nơi các quốc gia không chỉ trao đổi văn hóa đọc mà còn quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc. Hội sách năm 2025 đã thu hút hơn 4.000 nhà xuất bản từ 90 quốc gia, với hàng trăm ngàn lượt khách tham quan.

Cơ hội lan tỏa bản sắc văn hóa

Chủ đề Hội sách Frankfurt năm nay là sự giao thoa giữa sáng tạo và thương mại với dấu ấn nổi bật nhất đến từ chương trình Guest of Honour (Khách mời danh dự) dành cho Philippines - quốc gia được vinh danh với khẩu hiệu The imagination peoples the air (tạm dịch: Trí tưởng tượng kết nối không gian), lấy cảm hứng từ tác phẩm Noli Me Tangere của nhà thơ người Philippines José Rizal (1861-1896).

Khách tham quan gian hàng của Nhà xuất bản Kim Đồng tại Hội sách Frankfurt (Đức)

Qua câu chuyện của Philippines tại hội sách lần này, chúng ta có thể rút ra những kinh nghiệm quý báu về cách các quốc gia sử dụng nền tảng toàn cầu để lan tỏa di sản văn hóa, thúc đẩy dịch thuật và xây dựng cầu nối văn hóa quốc tế.

Philippines, trong vị thế Guest of Honour, đã biến hội sách thành sân khấu rực rỡ. Pavilion (gian hàng) Philippines rộng 2.000m2 tại khu Forum được thiết kế như một “quần đảo nổi” với các khu vực tương tác, giới thiệu hơn 100 tác giả và 50 nghệ sĩ. Không chỉ giới hạn trong hoạt động của hội sách, Philippines còn tổ chức nhiều sự kiện bên ngoài như: triển lãm Oculus tại Bảo tàng nghệ thuật Heidelberger Kunstverein (Berlin) - đưa khán giả khám phá di sản thuộc địa qua hình ảnh và biểu diễn; biểu diễn Pagtatahip tại Bảo tàng Humboldt Forum (Berlin) - tái hiện âm thanh từ thơ ca chống thực dân đến lời ru dân gian; hội thảo nhiếp ảnh New Beginnings tại Không gian triển lãm ảnh Fotografie Forum Frankfurt - nơi các nghệ sĩ chia sẻ về bản sắc cá nhân qua lăng kính di cư và lao động; liên hoan phim Philippinische Kino tại Deutsches Filminstitut (Viện phim Đức) - giới thiệu lịch sử điện ảnh Philippines từ thập niên 1970…

Câu chuyện của Philippines tại Hội sách Frankfurt đã cho thấy một thực tế, quảng bá văn hóa phải đa chiều: kết hợp di sản lịch sử với sáng tạo đương đại; sử dụng công nghệ để khán giả trở thành một phần của văn hóa bản địa. Philippines cũng đã đầu tư mạnh vào các hoạt động song hành như: hợp tác với các bảo tàng Đức để tổ chức triển lãm về kiến trúc Philippines; tổ chức dự án “Jeepney Journey” - mang xe jeepney biểu tượng của Manila đến với Frankfurt - biến đường phố thành không gian văn hóa với các hoạt động về âm nhạc, ẩm thực và kể chuyện... Tất cả đã đưa Pavilion Philippines vượt qua khái niệm “gian hàng bán sách” để thành “cầu nối sống động”, nơi văn hóa là một sản phẩm thương mại bền vững.

Thành công từ đầu tư dài hạn

Không chỉ Philippines, các quốc gia khác cũng khai thác hội sách để quảng bá văn hóa hiệu quả. Saudi Arabia biến Pavilion Saudi trở thành “trung tâm giao lưu”, nơi các nhà xuất bản châu Âu thảo luận hợp tác, trưng bày sách về di sản Hồi giáo và sáng tạo hiện đại, thu hút đám đông qua các buổi biểu diễn văn hóa. Tương tự, Pavilion Kazakhstan như một “trung tâm di sản văn học”, tập trung các hoạt động kết nối, ký tặng sách và hội thảo, giúp văn học quốc gia này tiếp cận thị trường châu Âu. Azerbaijan nổi bật với gian trưng bày tác phẩm kèm hoạt động văn hóa như đọc thơ và triển lãm ảnh, quảng bá hình ảnh đất nước qua lăng kính văn học... Những ví dụ này cho thấy, dù không phải Guest of Honour, các quốc gia nhỏ vẫn có thể thành công bằng cách tập trung vào các khía cạnh riêng, đặc sắc.

Từ thực tiễn Hội sách Frankfurt 2025, có thể thấy những kinh nghiệm để quảng bá văn hóa quốc gia, như: tích hợp đa phương tiện, không chỉ sách mà còn cả phim, âm nhạc, triển lãm... nhằm tạo sức hút toàn diện; ưu tiên dịch thuật và bản quyền, bởi hội sách là “chợ tác quyền” lớn nhất thế giới, nơi các quốc gia bán hàng vạn tác quyền sách; xây dựng kế hoạch lâu dài, với các sự kiện không dừng ở hội sách mà lan tỏa qua nhiều chương trình văn hóa đa dạng...

Hội sách Frankfurt 2025 đã cho thấy, quảng bá văn hóa là đầu tư chiến lược. Đối với các quốc gia giàu bản sắc văn hóa như Việt Nam, kinh nghiệm cho thấy, nên đầu tư các gian hàng tương tác, hợp tác quốc tế sớm và đa dạng hóa nội dung (từ truyền thống đến hiện đại, từ thủ công đến công nghệ). Ở các năm sau, chúng ta cần tập trung song song việc giới thiệu sách và các sản phẩm, hoạt động văn hóa, để khách đến gian hàng của nước ta không chỉ tìm thấy những cuốn sách đặc sắc mà còn ấn tượng bởi các nét đẹp văn hóa. Trà đạo, tranh Đông Hồ, kỹ thuật làm giấy dó, đờn ca tài tử…, cùng khăn rằn, nón lá, trà sen… đều có thể là những thứ níu chân khách và giúp họ nhớ thật lâu về Việt Nam. Để rồi sau hội sách, hình ảnh đất nước, con người Việt Nam có dịp đến gần với đông đảo bạn bè hơn.

NGUYỄN MINH HẢI

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/tu-hoi-sach-frankfurt-2025-kinh-nghiem-quang-ba-van-hoa-dan-toc-post822834.html