Vì sao chúng ta vẫn đang học từ Adam Smith?

Hiển nhiên câu trả lời của mỗi người mỗi khác. Hơn nữa tác phẩm này rất kén độc giả nhưng nếu bạn muốn chiêm ngưỡng một bức tranh sống động về cách thức nền kinh tế vận hành qua một lăng kính vượt thời gian để giải mã những động lực nền tảng của thế giới, không chỉ trong quá khứ mà còn ở hiện tại và tương lai thì The Wealth of Nations - Sự thịnh vượng của các quốc gia, là một tác phẩm không thể không đọc.

Gần 250 năm trôi qua, tác phẩm này vẫn soi sáng những câu hỏi lớn mà chúng ta đối diện hôm nay: bảo hộ hay tự do hóa? đầu tư cho tăng trưởng dài hạn hay tiêu dùng ngắn hạn? nhà nước nên dừng ở đâu để thị trường phát huy sức mạnh mà không mất đi tính công bằng và hiệu quả?

Cha đẻ của kinh tế học hiện đại

Được thai nghén trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp, Sự thịnh vượng của các quốc gia lý giải cách thức các quốc gia trở nên thịnh vượng thông qua sản xuất, thương mại và tự do kinh tế.

Sách tạo bước ngoặt trong tư duy kinh tế, định hình diễn ngôn học thuật trong hơn một thế kỷ sau đó và tiếp tục ảnh hưởng lâu dài đến cả kinh tế học cổ điển lẫn hiện đại, không chỉ truyền cảm hứng cho vô số học giả mà còn mang lại cho Adam Smith danh hiệu "cha đẻ của kinh tế học hiện đại".

Trong tác phẩm kinh điển đồ sộ này, Adam Smith đã làm một cuộc "cách mạng về hệ hình". Ông hệ thống hóa việc phân tích sản xuất, định giá, phân phối, thương mại quốc tế và vai trò của chính sách nhà nước trong một lý thuyết thống nhất.

Sự thịnh vượng của các quốc gia là nền tảng của kinh tế học cổ điển, ảnh hưởng trực tiếp đến những bộ óc vĩ đại nhất sau này, từ David Ricardo đến cả những người đối lập về tư tưởng như Karl Marx.

Hiểu Adam Smith là hiểu được cội rễ của các cuộc tranh luận kinh tế, để đứng trên vai người khổng lồ mà phóng tầm mắt nhìn ra thế giới cả quá khứ lẫn tương lai.

Với những nhà hoạch định chính sách, thông điệp của Adam Smith vẫn còn nguyên sức sống.

Ông bác bỏ lập trường của chủ nghĩa trọng thương thịnh hành đương thời, ông khẳng định của cải quốc gia không nằm ở lượng vàng tích trữ hay thặng dư thương mại mà ở tổng lượng sản phẩm và mức sống của người dân.

Lời phê phán của ông đối với thuế quan và chính sách bảo hộ vẫn vang vọng trong bối cảnh chiến tranh thương mại hiện nay.

Chiều sâu tư tưởng của Adam Smith

Adam Smith cũng đưa ra một vai trò rõ ràng nhưng giới hạn cho nhà nước: bảo vệ quốc gia, thực thi công lý và cung cấp hàng hóa công cộng mà tư nhân không thể đảm nhận.

Ông trình bày một tầm nhìn để soi rọi vào những tranh luận kéo dài về mối quan hệ giữa nhà nước với thị trường, giữa kinh doanh và đạo đức, những điều vốn được xem như các cực đối lập, song với Adam Smith lại là cấu thành của một chỉnh thể hữu cơ, trong đó chính các chuẩn mực đạo đức và các thiết chế công lý sẽ bảo đảm sự phát triển bền vững của nền kinh tế, đồng thời tạo ra "sự thịnh vượng phổ quát" cho mọi giai tầng trong xã hội.

Các nhà kinh tế - chính trị học hiện đại cũng nhấn mạnh đến chiều sâu tư tưởng của Adam Smith - điều đôi khi bị đơn giản hóa trong các diễn giải phổ biến. Adam Smith không ủng hộ một nền kinh tế tư bản hoang dã thiếu đạo đức.

Adam Smith còn là một triết gia đạo đức giàu tính nhân văn. Ông giả định thị trường tự do phải tồn tại trong một bối cảnh có chuẩn mực đạo đức và tự do tự nhiên được giới hạn bởi công lý. Ông cũng thừa nhận các hiện tượng thất bại thị trường, do vậy cần có vai trò của nhà nước.

Đọc Sự thịnh vượng của các quốc gia là quay trở lại cội nguồn của tư duy kinh tế hiện đại - để hiểu vì sao những tranh luận nóng bỏng về thương mại, toàn cầu hóa hay vai trò chính phủ vẫn lặp lại, với cùng một tinh thần: làm thế nào để xã hội trở nên thịnh vượng hơn. Cũng là để thấm nhuần tư duy, để đối thoại với một bộ óc vĩ đại và tìm thấy những câu trả lời sâu sắc cho các thách thức của thời đại chúng ta.

Đó hẳn là lý do cuốn sách này vẫn còn khiến chúng ta phải suy nghĩ, đặt câu hỏi và tìm câu trả lời - ngay cả ở thế kỷ 21.

Trở lại chủ đề

VŨ THÀNH TỰ ANH

Nguồn: https://tuoitre.vn/vi-sao-chung-ta-van-dang-hoc-tu-adam-smith-20251011233714576.htm