Xây dựng cơ chế phối hợp thống nhất trong quản lý người bị cấm đi khỏi nơi cư trú

Sáng 4/11, thảo luận tại Tổ 15 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Phú Thọ và Đắk Lắk) về dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, có ý kiến xây dựng cơ chế phối hợp 3 bên giữa cơ quan tố tụng - chính quyền địa phương - cộng đồng dân cư trong theo dõi, hỗ trợ người bị cấm đi khỏi nơi cư trú.

Bảo đảm quyền lợi chính đáng của người bị tạm giam

Đóng góp ý kiến vào dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, ĐBQH Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) cho rằng, dự thảo Luật nên nghiên cứu quy định các hành vi bị nghiêm cấm tại Điều 7 thành 2 nhóm: đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân ở trại tạm giữ, tạm giam; đối tượng bị tạm giữ, tạm giam. Cách quy định này sẽ giúp dễ dàng tổ chức thực hiện và tăng tính minh bạch, thống nhất.

Toàn cảnh phiên thảo luận Tổ 15. Ảnh: Xuân Quý

Liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người bị tạm giữ, tạm giam tại Điều 18 và khoản 2 Điều 28, đại biểu nhấn mạnh: dự thảo hiện chỉ quy định người bị tạm giữ, tạm giam được nhận tiền và đồ dùng thiết yếu tối thiểu, trong khi khái niệm “đồ dùng thiết yếu” chưa cụ thể, chưa rõ có bao gồm quà hay các vật dụng sinh hoạt khác hay không. Qua khảo sát thực tế, quy định này chưa phù hợp với điều kiện hiện nay và có thể gây hạn chế quyền lợi chính đáng của người bị tạm giam.

ĐBQH Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) phát biểu ý kiến. Ảnh: Xuân Quý

Vì vậy, đại biểu đề nghị, giữ nguyên quy định của luật hiện hành, cho phép người bị tạm giữ, tạm giam được nhận tiền và hiện vật. Đây là chính sách mang ý nghĩa nhân văn, giúp động viên tinh thần, gắn kết giữa phạm nhân và gia đình. Đồng thời, có thể quy định cụ thể tại văn bản dưới luật đối với một số hiện vật dễ hỏng, khó bảo quản, nhằm tạo thuận lợi cho công tác quản lý tại cơ sở giam giữ.

ĐBQH Lê Tất Hiếu (Phú Thọ) phát biểu ý kiến. Ảnh: Xuân Quý

Đồng tình với quan điểm của ĐBQH Đặng Bích Ngọc, ĐBQH Lê Tất Hiếu (Phú Thọ) cũng cho rằng, trong thực tiễn, nhiều gia đình có người thân bị giam giữ không phải đều có điều kiện, nếu quy định người bị tạm giữ, tạm giam được nhận tiền và hiện vật sẽ phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của từng gia đình. Đại biểu đề xuất cơ quan giám thị có thể cho phép người bị tạm giam nhận sách báo, tài liệu sau khi kiểm duyệt, bảo đảm không ảnh hưởng đến quá trình giải quyết vụ án.

Đồng thời, ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) kiến nghị bổ sung chế độ tư vấn tâm lý đối với người dưới 18 tuổi ngay từ khi bị tạm giữ, tạm giam, giúp các em ổn định tâm lý, hỗ trợ quá trình điều tra và phòng ngừa nguy cơ tiêu cực.

Quy định rõ hơn về bảo vệ và sử dụng dữ liệu sinh trắc học

Theo ĐBQH Cầm Hà Chung (Phú Thọ), một trong những điểm mới của dự thảo Luật là quy định việc thu thập dữ liệu sinh trắc học của người bị tạm giữ, tạm giam, bao gồm ảnh, vân tay, giọng nói, ADN, móng tay, mống mắt… nhằm phục vụ công tác quản lý, nhận dạng và phòng chống tội phạm. Đây là quy định cần thiết, phù hợp với xu hướng ứng dụng khoa học - công nghệ trong lĩnh vực tư pháp. Tuy nhiên, theo đại biểu, vẫn còn thiếu quy định rõ ràng về bảo vệ và sử dụng dữ liệu sinh trắc học - loại dữ liệu cá nhân đặc biệt nhạy cảm, gắn trực tiếp với quyền con người. Trong bối cảnh chuyển đổi số và dữ liệu hóa toàn diện, nguy cơ lộ, lọt, hoặc sử dụng sai mục đích dữ liệu là điều không thể xem nhẹ.

ĐBQH Cầm Hà Chung (Phú Thọ) phát biểu ý kiến. Ảnh: Xuân Quý

Đại biểu Cầm Hà Chung đề nghị, bổ sung vào Điều 7 về quy định những hành vi bị nghiêm cấm, là: nghiêm cấm hành vi cung cấp, trao đổi, mua bán hoặc tiết lộ dữ liệu sinh trắc học trái phép; đồng thời bổ sung nguyên tắc “mọi việc thu thập, lưu trữ, khai thác và hủy dữ liệu sinh trắc học phải được giám sát bởi cơ quan có thẩm quyền”. Ngoài ra, nên quy định rõ thời hạn lưu trữ và cơ chế tiêu hủy dữ liệu khi người bị tạm giữ được trả tự do hoặc không bị kết án, để tránh tình trạng lưu trữ vô thời hạn. Việc bổ sung nội dung này vừa bảo đảm quyền riêng tư của công dân, vừa củng cố niềm tin của xã hội đối với cơ quan thực thi pháp luật, thể hiện tinh thần của Hiến pháp 2013 và phù hợp với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân năm 2023.

ĐBQH Trần Văn Tiến (Phú Thọ) phát biểu ý kiến. Ảnh: Xuân Quý

Về quản lý đặc thù đối với người chuyển giới và người chưa xác định giới tính, theo đại biểu, thực tiễn thi hành Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015 cho thấy, các cơ sở giam giữ đang gặp nhiều khó khăn khi tiếp nhận người chuyển giới hoặc người chưa xác định giới tính. Dự thảo lần này đã bước đầu có quy định về phân loại giam giữ (Điều 17) song vẫn chưa đề cập rõ đối tượng chuyển giới, dẫn đến khoảng trống pháp lý và thiếu cơ sở thực hiện thống nhất.

Đại biểu Cầm Hà Chung đề nghị, cần bổ sung vào Điều 15 “Tiếp nhận người bị tạm giữ, người bị tạm giam” quy định cụ thể: “Trường hợp người bị tạm giữ, tạm giam là người chuyển giới hoặc chưa xác định giới tính, việc kiểm tra thân thể do cán bộ y tế thực hiện”. Đồng thời, tại Điều 17 “Phân loại và quản lý giam giữ”, cần ghi rõ “Người đồng tính, người chuyển giới, người chưa xác định giới tính được bố trí buồng giam riêng”. Việc bổ sung quy định này thể hiện tính nhân đạo, bình đẳng giới và tôn trọng nhân phẩm con người, phù hợp với tinh thần cải cách tư pháp, cũng như các công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong công tác quản lý

Tại phiên thảo luận, nhiều đại biểu thống nhất đánh giá việc bổ sung biện pháp “cấm đi khỏi nơi cư trú” là phù hợp, mang tính nhân đạo, giúp người bị khởi tố được tiếp tục sinh hoạt trong cộng đồng. Tuy nhiên, các đại biểu cho rằng, việc triển khai hiện nay còn nhiều vướng mắc do chưa phân định rõ trách nhiệm quản lý giữa cơ quan Công an, Viện kiểm sát và chính quyền địa phương; đồng thời thiếu chế tài cụ thể nếu người bị áp dụng biện pháp này vi phạm. ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) đề nghị, cần quy định rõ Công an cấp xã/phường là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp, có sự giám sát của UBND cấp xã và Kiểm sát viên phụ trách địa bàn.

ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) phát biểu ý kiến. Ảnh: Xuân Quý

Đồng quan điểm, ĐBQH Cầm Hà Chung (Phú Thọ) kiến nghị xây dựng cơ chế phối hợp ba bên giữa cơ quan tố tụng - chính quyền địa phương - cộng đồng dân cư trong theo dõi, hỗ trợ người bị cấm đi khỏi nơi cư trú. Ngoài ra, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số như định danh điện tử, cập nhật dữ liệu dân cư, quản lý trực tuyến hoặc giám sát qua thiết bị kỹ thuật để nâng cao hiệu quả, minh bạch và giảm tải thủ tục cho lực lượng thực thi.

ĐBQH Phúc Bình NIÊ KDĂM (Đắk Lắk) phát biểu ý kiến. Ảnh: Xuân Quý

Liên quan đến chính sách đối với lực lượng làm công tác quản lý thi hành tạm giữ, tạm giam (Điều 49), một số đại biểu đề nghị, dự thảo Luật cần bổ sung các chính sách, như: hỗ trợ tinh thần, bồi dưỡng độc hại, chế độ nghỉ, phục hồi sức khỏe; đồng thời giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết. Bởi, đây là lực lượng làm việc trong môi trường đặc thù, áp lực cao, thường xuyên tiếp xúc với đối tượng tiềm ẩn rủi ro bệnh lý và tâm lý.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/xay-dung-co-che-phoi-hop-thong-nhat-trong-quan-ly-nguoi-bi-cam-di-khoi-noi-cu-tru-10394334.html