Xây dựng Nhà nước pháp quyền kiến tạo và vì dân

Chiều 4.11, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo văn kiện trình Đại hội Đảng XIV. Trong bài phát biểu trước phiên thảo luận, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh những vấn đề lớn, hệ trọng cũng như gợi mở những ý kiến đóng góp tới dự thảo văn kiện - định hướng cho con đường phát triển của dân tộc ta trong nhiều năm tới.

"Trên nghị trường thì thông, xuống cơ sở thì vướng"

Gợi mở cho các đại biểu (ĐB) Quốc hội - những người trực tiếp làm luật, Tổng Bí thư nhấn mạnh 7 nhóm nội dung quan trọng. Thứ nhất, về thể chế và pháp luật, việc ban hành luật là để quản lý xã hội bằng pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tuy nhiên, trong thực tiễn vẫn còn tình trạng "luật thì đúng mà làm thì khó", "trên nghị trường thì thông, xuống cơ sở thì vướng".

Chiều 4.11, Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu trước Quốc hội về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng

ẢNH: TTXVN

Từ bất cập thực tiễn, Tổng Bí thư đề nghị các ĐB tập trung vào vấn đề vì sao có những đạo luật, nghị định, thông tư ban hành rất công phu, rất dày, nhưng cán bộ cơ sở không dám làm; doanh nghiệp (DN) loay hoay, xoay xở; người dân lúng túng, xuôi ngược? Chỗ nào chồng chéo, chỗ nào còn cách hiểu khác nhau giữa các bộ, ngành, chỗ nào trao quyền mà lại buộc người ta chịu trách nhiệm vượt quá khả năng kiểm soát của họ.

"Chúng ta phải hướng tới hệ thống pháp luật "dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện". Câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, không đánh đố, không để lại khoảng mờ cho sự lạm dụng hay né tránh. Chính sách ban hành ra phải đo được tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo thuận lợi chứ không tạo thêm thủ tục. Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật đi được vào cuộc sống", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN VN, theo Tổng Bí thư, trước hết là sự thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, là sự kiểm soát quyền lực, công khai, minh bạch, giải trình trước nhân dân.

Tổng Bí thư lưu ý các câu hỏi: chúng ta đã làm đủ chưa để mỗi quyền lực đều được ràng buộc trong khuôn khổ pháp luật, vận hành đúng thẩm quyền, đúng mục đích, đúng lợi ích của nhân dân chưa; còn khoảng trống nào khiến người dân thấy "muốn thì được, không muốn thì thôi"; còn tình trạng nào mà người dân phải "xin" những thứ lẽ ra họ được "hưởng"; nếu chưa có câu trả lời đầy đủ, đó chính là chỗ Nhà nước pháp quyền chưa hoàn chỉnh.

Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền của chúng ta là xây dựng một nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền; có kỷ cương nhưng không xa dân; hành động quyết liệt nhưng vẫn nhân văn, thuyết phục, có đối thoại. Những định hướng như thế cần được làm thật rõ trong văn kiện Đại hội XIV.

Mô hình 2 cấp phải thiết kế để dân không bị xa chính quyền

Thứ ba, về phân cấp, phân quyền và tổ chức bộ máy, phải trả lời cho được 2 câu hỏi: phân cấp những gì, cho ai, đi liền với điều kiện gì? Cơ chế chịu trách nhiệm, kiểm tra, giám sát sẽ như thế nào?

Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú tham dự phiên họp Quốc hội ngày 4.11

ẢNH: GIA HÂN

Tổng Bí thư yêu cầu nơi nào cấp dưới có thể quyết nhanh, sát dân hơn cấp trên thì phải mạnh dạn giao quyền nhưng giao quyền cũng không phải là "đẩy việc xuống", "đẩy rủi ro xuống". Giao quyền phải đi cùng nguồn lực, nhân lực, công cụ và cả vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung chứ không phải chịu trách nhiệm cá nhân một cách oan uổng.

Liên quan tới mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đang từng bước sắp xếp lại, hướng tới bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, Tổng Bí thư cho biết đây là nội dung rất mới, rất quan trọng, rất nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến đời sống người dân và cán bộ cơ sở.

"Mô hình 2 cấp phải thiết kế thế nào để dân không bị xa chính quyền, không bị đứt gãy dịch vụ công? Đừng để tuyên bố tinh gọn bộ máy mà sinh thêm tầng nấc xin - cho ngoài thực tế. Điều quan trọng nữa là chính quyền cơ sở phải có quyền gì, phải có nguồn lực nào cho nhiệm vụ kiến tạo phát triển ở cơ sở", Tổng Bí thư nêu.

Cùng đó là mối quan hệ giữa cấp chính quyền T.Ư - tỉnh, thành phố - cơ sở. Theo Tổng Bí thư, 3 cấp phải là một chỉnh thể vận hành thông suốt, chia sẻ trách nhiệm và hỗ trợ nhau. Tuyệt đối không phải 3 lớp "chuyền trách nhiệm cho nhau" để nhân dân chạy vòng quanh. "Các đồng chí là ĐB Quốc hội, đi cơ sở rất nhiều, xin góp ý thật kỹ cho những chỗ này", Tổng Bí thư đề nghị.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu trước Quốc hội

ẢNH: GIA HÂN

Chúng ta phải hướng tới hệ thống pháp luật "dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện". Câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, không đánh đố, không để lại khoảng mờ cho sự lạm dụng hay né tránh. Chính sách ban hành ra phải đo được tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo thuận lợi chứ không tạo thêm thủ tục. Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật đi được vào cuộc sống.

Tổng Bí thư Tô Lâm

Thứ tư, về mối quan hệ gắn bó hữu cơ giữa Đảng, Nhà nước, MTTQ, các đoàn thể và nhân dân, Tổng Bí thư chỉ ra vai trò lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng VN. Nhưng lãnh đạo thế nào? Lãnh đạo bằng đường lối đúng, bằng nêu gương trong sạch, bằng tổ chức thực hiện hiệu quả, bằng xây dựng niềm tin nơi dân hay bằng mệnh lệnh hành chính? Câu trả lời này phải rõ, phải minh bạch, phải thuyết phục nhân dân. Theo Tổng Bí thư, nếu nói "lấy dân làm trung tâm" thì phải thiết kế cơ chế để dân có tiếng nói thực chất, có quyền giám sát thực chất, có cơ hội tham gia thực chất vào các vấn đề.

Xác định mô hình quản trị quốc gia

Thứ năm, về vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong hệ thống pháp luật và trong điều hành thực tiễn, theo Tổng Bí thư, Đảng ta là Đảng cầm quyền. Cầm quyền tức là gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hằng ngày của nhân dân. Cầm quyền không chỉ là đưa ra đường lối, mà còn là tổ chức thực hiện, kiểm tra thực hiện, chịu trách nhiệm về kết quả.

Vì vậy, các văn kiện trình Đại hội XIV không thể chỉ nói "tăng cường sự lãnh đạo của Đảng" theo cách chung chung mà phải làm rõ hơn: Đảng lãnh đạo để bảo đảm mọi chính sách, mọi đạo luật đều thực sự phục vụ nhân dân, phát triển đất nước, giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ ổn định chính trị - xã hội; giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Đảng lãnh đạo để chống tư duy cục bộ ngành, cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Đảng lãnh đạo để bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Thứ sáu, về tinh thần đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, đổi mới quản trị quốc gia theo phương châm kiến tạo và vì dân. Thế giới thay đổi rất nhanh và thực tiễn trong nước cũng thay đổi rất nhanh. Nếu tư duy của chúng ta chậm hơn thực tiễn thì văn kiện sẽ lạc hậu ngay, thậm chí ngay khi vừa thông qua.

Do đó, Tổng Bí thư nhấn mạnh cần đọc văn kiện với tinh thần nghiên cứu thật kỹ xem có điểm nào vẫn còn tư duy cũ, cách nói cũ, cách làm cũ; có điểm nào chúng ta còn giữ thói quen quản lý kiểu xin - cho, trong khi lẽ ra Nhà nước phải đóng vai trò kiến tạo, phục vụ người dân và DN hay không.

"Chúng ta phải khẳng định rõ hơn mô hình quản trị quốc gia trong giai đoạn tới: quản trị dựa trên pháp luật minh bạch, dữ liệu tin cậy, hạ tầng số hiện đại, bộ máy tinh gọn, cán bộ liêm chính, kỷ cương đi đôi với phục vụ. Quản trị như vậy là quản trị kiến tạo phát triển, không phải quản trị xin - cho. Chỗ nào còn thủ tục rườm rà làm DN nản lòng; chỗ nào người dân bức xúc vì đi lại nhiều lần mà không giải quyết được việc; chỗ nào còn "chạy cơ chế". Chúng ta nêu thẳng, không né tránh. Có nhìn thẳng thì mới sửa được những tồn tại, hạn chế đó", Tổng Bí thư nói.

Cho biết Tiểu ban Văn kiện đã nêu 18 điểm mới, Tổng Bí thư đề nghị các ĐB trả lời 2 câu hỏi rất quan trọng: Thứ nhất, 18 điểm mới ấy đã đủ tầm chưa? Có điểm nào còn đang ở mức "chủ trương", "định hướng", "sẽ nghiên cứu", trong khi xã hội đang đòi hỏi câu trả lời cụ thể, lộ trình rõ ràng, trách nhiệm rõ người?

Thứ hai, còn những vấn đề nào chưa được gọi tên đúng mức trong văn kiện? Còn nút thắt nào nếu không tháo gỡ bây giờ thì 5 năm tới chúng ta sẽ phải trả giá đắt hơn? Cần nói thẳng, nói hết, nói rõ những điểm đó, những phát hiện đó.

"Điều Đảng mong muốn, Quốc hội mong muốn, Chính phủ mong muốn và nhân dân mong muốn có một mẫu số chung rất cụ thể, rất gần gũi, rất giản dị: đất nước phát triển bền vững; xã hội trật tự, kỷ cương, ấm áp, nhân văn; người dân được bảo vệ và được trao cơ hội vươn lên bằng sức lao động của chính mình; ai làm đúng pháp luật thì được bảo hộ, ai làm sai thì bị xử lý công bằng, không có vùng cấm, không có ngoại lệ", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Nguồn: https://thanhnien.vn/xay-dung-nha-nuoc-phap-quyen-kien-tao-va-vi-dan-18525110500011216.htm