An Giang tái cấu trúc cây trồng để tăng thu nhập cho nông dân

Trước biến đổi khí hậu khốc liệt, An Giang tăng tốc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, giảm lúa kém hiệu quả, mở rộng cây ăn trái, rau màu, gắn thị trường, nâng thu nhập.

Những thách thức từ thời tiết cực đoan

Biến đổi khí hậu không còn là dự báo xa xôi mà đã hiện hữu rõ nét trên từng thửa ruộng, vườn cây ở ĐBSCL. Với An Giang là tỉnh đầu nguồn sông Mekong những tác động ấy càng thể hiện gay gắt khi hạn hán, mưa lũ bất thường, dịch hại gia tăng, đất đai ngập úng hoặc nhiễm mặn cục bộ. Trước bối cảnh đó, chuyển đổi cơ cấu cây trồng không chỉ là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu cấp bách để bảo vệ sinh kế nông dân và duy trì tăng trưởng nông nghiệp.

Nông dân An Giang thu hoạch chuối tại vùng chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang cây ăn trái, góp phần nâng cao thu nhập và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Nhiều năm trở lại đây, quy luật thời tiết thay đổi khó lường khiến sản xuất nông nghiệp truyền thống dựa nhiều vào cây lúa bộc lộ hạn chế. Ở không ít địa phương, lúa cho năng suất thấp, chi phí đầu vào tăng cao trong khi giá cả bấp bênh. Đặc biệt tại các xã đầu nguồn như Vĩnh Xương, Khánh Bình, Tân An hay khu vực Cù Lao Giêng, mưa nắng thất thường làm gia tăng sâu bệnh, gây rủi ro lớn cho người trồng lúa.

Hệ quả dễ thấy là thu nhập nông hộ giảm sút, một bộ phận lao động nông thôn phải rời ruộng đồng tìm sinh kế nơi đô thị. Đây là bài toán không chỉ về kinh tế mà còn liên quan đến ổn định xã hội, buộc ngành nông nghiệp địa phương phải tìm hướng đi mới, linh hoạt và bền vững hơn.

Theo ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng đã được tỉnh xác định là giải pháp trọng tâm trong chiến lược thích ứng biến đổi khí hậu. Riêng vụ đông xuân 2025, toàn tỉnh đã chuyển đổi 2.748 ha đất lúa kém hiệu quả sang trồng rau màu và cây ăn trái. Trong đó, rau dưa chiếm 568 ha, cây màu hơn 1.005 ha và cây ăn trái trên 1.174 ha.

Không dừng lại ở những con số ngắn hạn, trong giai đoạn 2020–2025, An Giang đã chuyển đổi trên 30.000 ha đất lúa năng suất thấp sang các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn. Diện tích cây ăn trái toàn tỉnh hiện đạt 21.485 ha, nổi bật là xoài với gần 13.000 ha. Rau màu được duy trì ổn định trên 50.000 ha mỗi năm, tập trung tại Châu Phú, Chợ Mới, Phú Tân, Thoại Sơn và khu vực phường Châu Đốc.

Xoài An Giang được thu mua, phân loại tại điểm tập kết sau thu hoạch, phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, tạo đầu ra ổn định cho vùng chuyển đổi cây trồng. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Không chỉ “đổi cây” mà là đổi cách làm

Theo các nhà quản lý, chuyển đổi cơ cấu cây trồng không đơn thuần là thay cây lúa bằng một loại cây khác. Yếu tố then chốt là lựa chọn giống cây phù hợp với thổ nhưỡng, điều kiện nước, khả năng thích ứng khí hậu và nhu cầu thị trường. Những năm gần đây, ngoài rau màu, An Giang khuyến khích phát triển các loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao như xoài, mít, ổi, cam, quýt, sầu riêng.

Song song đó, nhiều mô hình sản xuất tổng hợp như lúa – thủy sản, vườn – ao – chuồng cũng được nhân rộng. Các mô hình này không chỉ giúp nông dân phân tán rủi ro trước thiên tai mà còn tận dụng tốt tài nguyên đất, nước, tạo nguồn thu đa dạng trên cùng diện tích canh tác.

Xã Vĩnh Xương là một trong những địa phương đi đầu trong chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả. Chỉ trong 5 năm gần đây, nông dân nơi đây đã mạnh dạn chuyển khoảng 600 ha lúa sang trồng cây ăn trái, chủ lực là xoài keo và xoài cát Hòa Lộc.

Đóng gói xoài xuất khẩu tại xã Chợ Mới, tỉnh An Giang, đã chứng được cho sự hiệu quả liên kết sản xuất, tiêu thụ giữa nông dân và doanh nghiệp trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng thích ứng biến đổi khí hậu. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Ông Huỳnh Văn Hiệp, Giám đốc HTX Cây ăn trái Vĩnh Xương, cho biết: trước đây bà con gần như chỉ trông chờ vào cây lúa, thu nhập thấp, thậm chí thua lỗ khi gặp thời tiết bất lợi. Từ khi chuyển sang trồng xoài theo hướng tập trung, có liên kết tiêu thụ, đời sống nông dân thay đổi rõ rệt. Đặc biệt, sản phẩm xoài của hợp tác xã đã tham gia chuỗi xuất khẩu sang các thị trường khó tính, tạo nền tảng sản xuất bền vững lâu dài.

Để việc chuyển đổi đạt hiệu quả, ngành nông nghiệp An Giang xác định khoa học, công nghệ là yếu tố then chốt. Nhiều địa phương đã áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm nước, tưới nhỏ giọt cho cây ăn trái, giúp giảm chi phí và thích ứng tốt hơn với điều kiện khô hạn. Các giống cây trồng mới chịu hạn, chịu mặn, kháng sâu bệnh được đưa vào sản xuất, thay thế dần giống cũ.

Bên cạnh đó, tỉnh từng bước xây dựng hệ thống cảnh báo sớm thiên tai, dịch hại, giúp nông dân chủ động phòng ngừa rủi ro. Công tác tập huấn kỹ thuật, chuyển giao tiến bộ khoa học được đẩy mạnh thông qua các hợp tác xã, tổ hợp tác và mạng lưới khuyến nông cơ sở.

Ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang cho biết thêm, một bài học quan trọng rút ra từ thực tiễn là chuyển đổi cây trồng chỉ thành công khi gắn với thị trường. Vì vậy, An Giang chú trọng phát triển các HTX kiểu mới, tăng cường liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ. Thông qua hợp đồng bao tiêu, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn chất lượng, nông sản địa phương từng bước tham gia chuỗi giá trị bền vững, tránh cảnh “được mùa mất giá”. Cùng với đó, chính sách hỗ trợ tín dụng, giống cây trồng và hạ tầng phục vụ sản xuất được triển khai đồng bộ, tạo động lực để nông dân yên tâm chuyển đổi.

Nông dân An Giang canh tác rau màu trên diện tích đất lúa chuyển đổi, áp dụng kỹ thuật mới để giảm rủi ro thời tiết và tăng giá trị sản xuất. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

“Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, chuyển đổi cơ cấu cây trồng được xem là lời giải quan trọng để An Giang vừa giảm thiểu rủi ro, vừa nâng cao giá trị gia tăng trên cùng đơn vị diện tích. Tuy nhiên, để hướng đi này phát huy hiệu quả lâu dài, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, ngành nông nghiệp, doanh nghiệp và nông dân.

Trong đó chính quyền giữ vai trò “nhạc trưởng” trong quy hoạch, định hướng; nông dân là chủ thể thực hiện, còn doanh nghiệp là cầu nối thị trường. Khi các mắt xích này vận hành đồng bộ, chuyển đổi cơ cấu cây trồng sẽ không chỉ là giải pháp tình thế, mà trở thành nền tảng cho một nền nông nghiệp An Giang thông minh, linh hoạt và thích ứng bền vững với biến đổi khí hậu” ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang nói.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/an-giang-tai-cau-truc-cay-trong-de-tang-thu-nhap-nong-dan-d789842.html