Bảo vệ bản quyền số là bảo vệ tương lai của công nghiệp văn hóa Việt Nam

Bảo vệ bản quyền số không chỉ là bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo, mà còn là bảo vệ tương lai của công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa là yêu cầu cấp thiết

Tại Hội thảo chuyên đề "Chuyển đổi số trong lĩnh vực Văn hóa" lần thứ 2 được tổ chức ngày 16/8 dưới sự chủ trì của Thứ trưởng Bộ VHTTDL Phan Tâm, trình bày tham luận với chủ để "Hoàn thiện khung pháp lý thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa: Tiếp cận từ thực tiễn triển khai", bà Phạm Thị Khánh Ngân - Phó trưởng phòng Quản lý bảo tàng và thông tin tư liệu, Cục Di sản văn hóa cho biết, chuyển đổi số đã trở thành một trong những phương thức quan trọng, hiệu quả và không thể thiếu trong công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Điều này càng trở nên cấp thiết khi nhiều di sản văn hóa đang đối mặt với những nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng đến sự tồn tại và toàn vẹn.

Trên thế giới, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế - đặc biệt là UNESCO - đã ban hành các khuyến nghị, hướng dẫn và bộ chỉ số nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa, qua đó tạo nền tảng cho việc hoạch định chính sách và xây dựng khung pháp lý phù hợp ở từng quốc gia.

Tại Việt Nam, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa nói chung và di sản văn hóa nói riêng đã được thúc đẩy triển khai mạnh mẽ với nhiều hình thức đa dạng, đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

Theo đại diện Cục Di sản văn hoá, trong những năm gần đây, chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa đã trở thành một yêu cầu cấp thiết, được xác định là một trong các nội dung trọng tâm nhằm đổi mới phương thức quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa theo định hướng Chính phủ số.

Bám sát các định hướng lớn của Đảng, Nhà nước và chỉ đạo của Bộ VHTTDL, Cục Di sản văn hóa đã chủ động triển khai một số nội dung chuyển đổi số trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao, từng bước hình thành nền tảng cho việc quản lý, khai thác và lan tỏa giá trị di sản văn hóa trong môi trường số.

Từ năm 2014 đến nay, Cục Di sản văn hóa đã chủ trì xây dựng và vận hành một số phần mềm hệ thống quản lý thông tin phục vụ công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Trước yêu cầu mới về chuyển đổi số toàn diện và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, việc quản lý di sản văn hóa không chỉ dừng lại ở số hóa đơn lẻ mà cần chuyển sang giai đoạn tích hợp, liên thông và khai thác hiệu quả dữ liệu trên quy mô quốc gia. Từ thực tiễn đó, việc triển khai nền tảng quản lý cơ sở dữ liệu di sản văn hóa theo Quyết định số 1527/QĐ-BKHCN năm 2025 được xác định là yêu cầu cấp thiết nhằm hướng đến hệ sinh thái di sản văn hóa số.

Mục tiêu của việc xây dựng nền tảng quản lý cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hóa (2025 – 2030 bảo đảm tính ưu việt về công nghệ, đầy đủ tính năng và được triển khai sâu rộng trên toàn quốc, giúp tối ưu hóa việc quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá dựa trên dữ liệu số, làm nền tảng đẩy nhanh chuyển đổi số, theo kịp sự phát triển về khoa học, công nghệ trong kỷ nguyên chuyển đổi số; đưa nền tảng quản lý cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hóa vào hoạt động chung nhằm cung cấp đầy đủ, rộng rãi các nội dung, thông tin đầy đủ nhất mở rộng toàn quốc có thể về di sản văn hoá tới người dùng, làm tiền đề phát triển trong khu vực và quốc tế.

Bà Phạm Thị Khánh Ngân - Phó trưởng phòng Quản lý bảo tàng và thông tin tư liệu, Cục Di sản văn hóa 

Theo bà Phạm Thị Khánh Ngân, việc xây dựng nền tảng quản lý cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hóa được xác định là một nhiệm vụ trọng tâm nhằm cụ thể hóa các định hướng, chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về chuyển đổi số, phát triển chính phủ số, xã hội số và kinh tế số trong lĩnh vực văn hóa, đồng thời đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong bối cảnh mới. 

Nền tảng này hướng tới việc tích hợp, liên thông, chia sẻ và khai thác hiệu quả các nguồn dữ liệu về di sản văn hóa giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các bảo tàng, di tích và các tổ chức, cá nhân có liên quan và kết nối, liên thông với các nền tảng cơ sở dữ liệu khác theo yêu cầu của Chính phủ số.

Việc triển khai các hệ thống quản lý thông tin và nền tảng quản lý dữ liệu nêu trên không chỉ góp phần nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực di sản văn hóa, mà còn tạo tiền đề quan trọng cho việc phát triển hệ sinh thái di sản văn hóa số ở Việt Nam. 

Mặc dù đã đạt được những kết quả bước đầu tích cực, quá trình triển khai chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức cần được nhận diện và tháo gỡ kịp thời.

Từ thực tiễn kết quả bước đầu đạt được và những khó khăn, tồn tại trong quá trình triển khai hoạt động chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa tại đơn vị, có thể thấy rõ yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế, khung pháp lý nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số được triển khai một cách hiệu quả, đồng bộ và bền vững.

Bảo vệ bản quyền số là bảo vệ tương lai của công nghiệp văn hóa Việt Nam

Gửi tham luận với chủ đề "Bản quyền số trên môi trường mạng nhìn từ góc độ quản lý nhà nước", Cục Bản quyền tác giả cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra sâu rộng, việc bảo vệ bản quyền số không chỉ là yêu cầu mang tính pháp lý, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo vệ thành quả sáng tạo, khuyến khích đổi mới và thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa bền vững.

Các sản phẩm văn hóa số của Việt Nam từ âm nhạc, phim ảnh, trò chơi điện tử đến xuất bản điện tử đang có cơ hội vươn ra thị trường quốc tế. Tuy nhiên, nếu thiếu cơ chế bảo hộ hiệu quả, môi trường sáng tạo sẽ bị xói mòn, doanh thu thất thoát và sức cạnh tranh suy giảm.

Theo Cục Bản quyền tác giả, chuyển đổi số đã mở ra không gian sáng tạo và phân phối chưa từng có cho các ngành công nghiệp văn hóa. Internet, trí tuệ nhân tạo (AI), Blockchain, nền tảng OTT và mạng xã hội đã trở thành công cụ cốt lõi để sáng tạo, phân phối và tiêu dùng sản phẩm văn hóa.

Trong bức tranh đó, bản quyền số đóng vai trò trung tâm để: Bảo vệ quyền lợi của tác giả, nhà sản xuất, nghệ sĩ; Khuyến khích sáng tạo nội dung chất lượng cao; Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, từ đó phát triển kinh tế số văn hóa.

Nếu không có bảo hộ bản quyền hiệu quả, mọi thành quả sáng tạo sẽ dễ dàng bị sao chép, phát tán trái phép, gây thiệt hại kinh tế và làm giảm động lực sáng tạo.

• 

  Chuyển đổi số trong lĩnh vực Văn hóa: Phát triển văn hóa như một ngành kinh tế trong kỷ nguyên số thông qua công nghiệp văn hóa

Về khung pháp lý và vi phạm bản quyền, Việt Nam đã từng bước hoàn thiện khung pháp lý quốc gia như: Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi 2022), hiện nay đang được tiếp tục sửa đổi, bổ sung; Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan và các quy định về trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian. Việt Nam cũng đã tham gia các công ước, hiệp định quốc tế về bảo hộ sở hữu trí tuệ.

Bên cạnh hoàn thiện khung pháp lý cơ bản, Cục Bản quyền tác giả đã bước đầu triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu bản quyền quốc gia; tiếp cận, nghiên cứu xây dựng hệ thống quản lý, theo dõi vi phạm bản quyền trên thời gian thực; nghiên cứu phát triển các nền tảng giao dịch bản quyền trực tuyến. Tuy nhiên, hiện nay, tình trạng vi phạm bản quyền đặc biệt là trên không gian mạng vẫn diễn biến phức tạp: phát sóng lậu trận thi đấu thể thao, tải lậu phim ảnh, chia sẻ trái phép âm nhạc… trên mạng xã hội và website vi phạm. Các hành vi này gây thất thu lớn cho các nhà sản xuất, các nhà sáng tạo và tiền thuế, ảnh hưởng tới uy tín và khả năng tái đầu tư của ngành văn hóa.

Hiện nay, Cục Bản quyền đang phối hợp với các đơn vị liên quan để sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ, trong đó sẽ rà soát, bổ sung khuôn khổ pháp lý đáp ứng yêu cầu thực tiễn; Tăng cường công cụ và hạ tầng công nghệ; Phát triển nguồn nhân lực và nâng cao nhận thức; Hỗ trợ doanh nghiệp và nghệ sĩ, nhà sáng tạo; Tăng cường hợp tác quốc tế.

Việc bảo vệ bản quyền số hiệu quả mang lại những lợi ích rõ rệt cho phát triển công nghiệp văn hóa. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi cơ bản, song công tác bảo vệ bản quyền số trong bối cảnh không biên giới trên môi trường mạng như hiện nay vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn.

Theo Cục Bản quyền tác giả, mục tiêu của công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực bản quyền số nhằm tạo hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ để bảo vệ bản quyền số; nâng cao năng lực thực thi, giảm thiểu tình trạng vi phạm; thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của công nghiệp văn hóa, đóng góp tích cực vào GDP quốc gia và quảng bá và thương mại hóa hiệu quả sản phẩm văn hóa Việt trên thị trường quốc tế.

Bảo vệ bản quyền số không chỉ là bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo, mà còn là bảo vệ tương lai của công nghiệp văn hóa Việt Nam. Với sự đồng hành của Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo, chúng ta có thể xây dựng một môi trường văn hóa số lành mạnh, sáng tạo và hội nhập quốc tế.

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/bao-ve-ban-quyen-so-la-bao-ve-tuong-lai-cua-cong-nghiep-van-hoa-viet-nam-20250816101508149.htm