‘Bắt mạch’ vi phạm công trình thủy lợi ở Hà Tĩnh: Muôn kiểu vi phạm

Thực trạng lấn chiếm hành lang bảo vệ công trình thủy lợi tại Hà Tĩnh nhức nhối bao năm nay, song sự vào cuộc của ngành chức năng chưa thực sự quyết liệt.

Hơn 1.000 trường hợp lấn chiếm hành lang bảo vệ công trình

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng theo hướng tiêu cực, trái đất nóng lên từng ngày, giá trị của nguồn nước cần được quan tâm, bảo vệ nhiều hơn bao giờ hết.

Những năm qua, Chính phủ cùng các bộ, ngành Trung ương và tỉnh Hà Tĩnh đã đầu tư nguồn lực xây dựng, sửa chữa nhiều công trình thủy lợi phục vụ tích trữ nguồn nước cho mùa hạn, gom nước, cắt lũ cho mùa mưa. Tuy nhiên, sự quan tâm chưa tương xứng với tốc độ xuống cấp của công trình hồ đập, kênh mương.

Các công trình hồ đập, kênh mương thủy lợi đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển sản xuất, tiêu thoát lũ và bảo vệ môi trường sinh thái. Ảnh: Thanh Nga.

Tất nhiên, ngoài yếu tố ngân sách hạn chế, ý thức của một bộ phận lớn người dân, sự thờ ơ của chính quyền một số địa phương hay quản lý chưa đảm bảo đồng bộ của đơn vị quản lý vận hành công trình thủy lợi đã góp phần đẩy hồ đập, kênh mương xuống cấp càng nghiêm trọng hơn, giảm hiệu quả trữ nước, cấp nước, phục vụ tưới tiêu.

Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh (Thủy lợi Nam Hà Tĩnh) là một trong 2 doanh nghiệp thủy nông lớn nhất tỉnh Hà Tĩnh, đang thực hiện nhiệm vụ quản lý, khai thác và bảo vệ 38 hồ chứa, 5 đập dâng, 1 cống ngăn mặn giữ ngọt và trên 435 km kênh mương cùng các công trình trên kênh tại 34 xã trên toàn tỉnh.

Những năm qua, các đơn vị trực thuộc công ty thường xuyên kiểm tra, rà soát, ngăn chặn các hành vi lấn chiếm đất đai, hành lang bảo vệ công trình do đơn vị quản lý, song thực thế, số vụ việc vi phạm được xử lý gần như “đếm trên đầu ngón tay”.

Nhiều công trình đang bị người dân lấn chiếm, xây dựng công trình trái phép trong lòng hồ. Ảnh: Thanh Nga.

“Hiện nay trong hệ thống công trình chúng tôi quản lý có 1.041 trường hợp lấn chiếm đất đai, hành lang bảo vệ công trình, tập trung tại các khu vực dân cư đông đúc hoặc vị trí có giá trị đất đai cao. Các hành vi vi phạm chủ yếu là trồng cây lâu năm, xây tường rào, nhà cửa, lều quán, công trình tạm, làm trang trại chăn nuôi nhưng do các vi phạm tồn tại từ trước khi công trình được bàn giao cho công ty quản lý, dẫn đến khó khăn trong việc xử lý dứt điểm”, ông Hồ Đức Việt, Trưởng phòng Quản lý khai thác (Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh) thông tin.

Điển hình phải điểm danh các công trình như: hồ Đá Đen (xã Ngọc Sơn cũ); hồ Ba Khe (huyện Kỳ Anh cũ); hồ Khe Sung (xã Lâm Hợp cũ); hồ Khe Lau (xã Cẩm Lĩnh cũ).

Theo ông Hồ Đức Việt, hồ Đá Đen, xã Ngọc Sơn, huyện Thạch Hà (cũ), là một trong những “điểm nóng” về vi phạm phạm vi công trình thủy lợi. Hồ chứa này có vai trò tích nước phục vụ tưới sản xuất hàng năm cho hơn 40 ha đất nông nghiệp thuộc xã Ngọc Sơn. Trước đây công trình do xã quản lý, bảo vệ. Đến tháng 7/2024, theo chỉ đạo của tỉnh Hà Tĩnh, huyện Thạch Hà bàn giao hồ cho Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh quản lý, vận hành. Tuy nhiên, hiện trạng lúc bấy giờ, công trình bị 3 hộ dân lấn chiếm, gây mất an toàn công trình, ô nhiễm nguồn nước.

“Theo quy định, trách nhiệm giải quyết các tồn tại thuộc về xã Ngọc Sơn (nay là xã Toàn Lưu). Lúc bàn giao công trình, chính quyền đã cam kết xử lý dứt điểm, song đến nay, sau nhiều lần chúng tôi phát đi văn bản để phối hợp giải quyết, mọi thứ vẫn “dậm chân tại chỗ”, Trưởng phòng Quản lý - Khai thác, Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh thở dài.

Ảnh hưởng đến an toàn hồ đập, vận hành tưới tiêu. Ảnh: Thanh Nga.

Tháng 8/2024, doanh nghiệp phát hiện hộ ông Hoàng Quân lắp ghép bè nổi nuôi cá trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi mà chưa được cơ quan chức năng cấp phép. Ngay sau đó, doanh nghiệp phối hợp UBND phường Kỳ Thịnh tiến hành kiểm tra, lập biên bản, yêu cầu hộ ông Quân phải tạm dừng và tháo dỡ, giải tỏa ngay hạng mục vi phạm. Tuy nhiên, hộ dân không chấp hành.

Hiện, trường hợp ông Trương Khánh Đảm chưa tháo dỡ nhà tạm bằng tôn tại vị trí vai hồ Đá Đen theo cam kết trước 15/7/2024 và thu hoạch cá xong trước 31/12/2024. Ông Kiều Đình Cảnh chăn nuôi 500 con lợn/lứa, dù có hệ thống lắng lọc nhưng quan sát nước lòng hồ xuất hiện màu đen, tạo điều kiện cho bèo phát triển mạnh, ảnh hưởng chất lượng nguồn nước và khả năng tiêu thoát nước trong mùa mưa lũ.

“Đến thời điểm sáp nhập xã, UBND xã Ngọc Sơn cũ và hộ dân chưa tổ chức kiểm tra để làm rõ nguyên nhân và hướng xử lý”, văn bản nêu tồn tại của công trình.

Riêng hộ ông Lê Văn Lân, xây dựng trái phép công trình ngay vai trái lòng hồ tràn xả lũ, Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh đã nhiều lần làm việc với gia đình ông Lân, đề nghị chính quyền xã Ngọc Sơn vào cuộc nhưng địa phương không tổ chức triển khai giải tỏa.

Sau hồ Đá Đen, những năm qua việc xử lý vi phạm tại hồ chứa nước Tàu Voi, phường Kỳ Thịnh, thị xã Kỳ Anh (cũ) cũng gặp rất nhiều trắc trở. Hồ chứa này xây dựng năm 1986 được UBND tỉnh Hà Tĩnh giao do Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh trực tiếp quản lý, vận hành, khai thác và bảo vệ, với nhiệm vụ cấp nước tưới cho sản xuất nông nghiệp 350 ha lúa phường Kỳ Thịnh; cấp nước cho Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng I và tạo nguồn cấp nước cho Khu gang thép Formosa.

Vi phạm tại hồ Tàu Voi qua nhiều năm vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Ảnh: Thanh Nga.

“Theo quy định, các hoạt động trong vùng phụ cận của lòng hồ chứa nước có phạm vi được tính từ đường biên có cao trình bằng cao trình đỉnh đập trở xuống phía lòng hồ chứa nước thủy lợi phải được UBND tỉnh Hà Tĩnh cấp phép. Hiện nay, ông Quân chưa khắc phục vi phạm, vì vậy đề nghị phường Vũng Áng chỉ đạo các tổ chức, cá nhân liên quan sớm xử lý dứt điểm hoạt động vi phạm, trả lại môi trường an toàn cho công trình”, lãnh đạo Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh nhấn mạnh.

Mất an toàn, giảm hiệu quả công trình

Việc lấn chiếm, xây dựng, trồng cây, tập kết vật liệu trong hành lang hồ đập, kênh mương thủy lợi không chỉ làm yếu kết cấu, che khuất tầm kiểm tra mà còn tăng nguy cơ mất an toàn cho công trình, đặc biệt trong mùa mưa lũ.

Doanh nghiệp nhiều lần phát văn bản yêu cầu chính quyền địa phương xử lý theo thẩm quyền song thực tế triển khai tại cơ sở đều "nằm trên giấy". Ảnh: Thanh Nga.

Điều này còn cản trở vận hành như khi cần xả lũ, điều tiết nước thì vật cản trong hành lang gây khó khăn, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ sự cố nghiêm trọng. Chưa kể, rác thải, phế thải từ hoạt động sinh hoạt và sản xuất của người dân trực tiếp gây ô nhiễm nguồn nước và giảm khả năng tưới tiêu.

“Đây là những nguyên nhân lớn làm gia tăng rủi ro mất an toàn công trình, đặc biệt trong bối cảnh mưa lũ cực đoan ngày càng diễn biến phức tạp”, anh Thái Doãn Bảo, Cụm trưởng cụm kênh chính Kẻ Gỗ, người có 11 năm công tác trong lĩnh vực thủy lợi nhìn nhận.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/bat-mach-vi-pham-cong-trinh-thuy-loi-o-ha-tinh-muon-kieu-vi-pham-d782440.html