Bình dân học vụ số của những mái đầu bạc - Bài cuối: Trang bị ‘vaccine số’ phòng lừa đảo trực tuyến

Hưởng ứng phong trào “Bình dân học vụ số” do TP Hồ Chí Minh phát động, các lớp học kỹ năng số không chỉ giúp người cao tuổi tiếp cận công nghệ, mà còn trở thành “tấm khiên” vững chắc, trang bị “vaccine số” giúp họ phòng tránh các chiêu thức lừa đảo ngày càng tinh vi trên không gian mạng.

Trang bị "vaccine số" phòng lừa đảo trực tuyến cho người cao tuổi.

Vượt qua nỗi sợ, e dè về công nghệ

Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang diễn ra mạnh mẽ, người cao tuổi là một trong những nhóm dễ bị tổn thương nhất. Báo cáo của UNDP - PAPI 2023 ghi nhận, người trên 60 tuổi thường gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận dịch vụ số. Nỗi sợ công nghệ, tâm lý mặc cảm và nguy cơ trở thành mục tiêu của lừa đảo trực tuyến là những rào cản lớn.

Trước thực trạng đó, TP Hồ Chí Minh đã khởi động chiến dịch “Bình dân học vụ số” với mục tiêu "không để ai bị bỏ lại phía sau", trong đó bảo vệ an toàn cho NCT trên không gian mạng là một nhiệm vụ trọng tâm.

Sau lớp học cơ bản về công nghệ số, bà Quý (65 tuổi, ngụ tại phường Chợ Lớn) đã đăng ký học thêm lớp Trí tuệ nhân tạo (AI) nâng cao.

Tuy nhiên, rào cản lớn nhất với người cao tuổi không phải là thiếu thiết bị, mà là tâm lý e dè và sợ hãi. Bà Quý (65 tuổi, ngụ tại phường Chợ Lớn) cho biết: “Trước khi đi học tôi rất sợ. Mình chưa bao giờ tiếp cận máy vi tính nên thấy nó xa lạ và rối rắm lắm. Lúc đầu cứ ngại, tưởng chỉ có mình mình như vậy, ai ngờ nhiều người lớn tuổi cũng giống mình hết, cũng lúng túng y như nhau”.

Bà Trần Thị Thủy (63 tuổi, phường Bảy Hiền) cũng đồng cảm: “Thật ra thì người lớn tuổi tiếp cận với công nghệ hôm nay rất khó khăn. Nhiều khi con cháu chỉ nhưng nó đi làm suốt mình không dám nhờ, nên càng ngày càng thấy mình lạc hậu”.

Ông Lê Hồng Triết (60 tuổi, phường Chợ Lớn) mô tả cụ thể nỗi sợ của mình: “Trước khi tham gia lớp ‘Công dân số bạc’, tôi chỉ biết gọi cho người quen trong danh bạ. Còn số lạ thì nhất quyết không nghe. Mấy cuộc gọi lạ làm mình lo, sợ bị gạt nên cứ né”.

Theo chị Phan Bảo Thy, Giám đốc dự án "Công dân số bạc", đây là tâm lý phổ biến của những người cao tuổi. “Ngoài khó khăn về trí nhớ hay thao tác, các cô chú còn gặp rào cản tâm lý lớn như sợ bị lừa, sợ mình không theo kịp công nghệ nên nhiều người chọn cách tránh xa”, chị Bảo Thy cho biết.

Bà Trần Thị Thủy (63 tuổi, phường Bảy Hiền) được giảng viên Phan Bảo Thy hướng dẫn thao tác trên điện thoại trong buổi học kỹ năng số.

Nỗi sợ này không phải vô cớ. “Có khi điện thoại reo liên tục, họ chào hàng, dụ mình bấm vô mấy cái đường link lạ, nếu không biết bấm vào là bị lừa liền”, bà Thủy chia sẻ.

“Trong lớp, tụi em gặp nhiều trường hợp ông bà bị lừa tải nhầm ứng dụng hoặc bấm link lạ rồi lộ thông tin cá nhân. Có cụ mất cả tiền tiết kiệm chỉ vì một cú click. Vì vậy, việc dạy kỹ năng an toàn mạng là cực kỳ cấp thiết”, chị Phan Bảo Thy cho biết.

Trước thực tế ấy, ngày 11/10, UBND TP Hồ Chí Minh chính thức phát động phong trào “Bình dân học vụ số” giai đoạn 2025 - 2026. Bà Trần Thị Diệu Thúy, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Nếu gần 80 năm trước, phong trào 'Bình dân học vụ' góp phần xóa nạn mù chữ, thì hôm nay, chúng ta đang cùng nhau thực hiện một sứ mệnh mới, đó là phổ cập kỹ năng số cho mọi người dân. Đó là cách để mỗi công dân có thể tự tin sử dụng công nghệ, khai thác tri thức số và bảo vệ mình trên không gian mạng”.

UBND TP Hồ Chí Minh chính thức phát động phong trào “Bình dân học vụ số” giai đoạn 2025 - 2026, với mục tiêu phổ cập kỹ năng số cho người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế và người cao tuổi.

Theo bà Trần Thị Diệu Thúy, mục tiêu của phong trào là giúp 100% người dân trong độ tuổi trưởng thành có tri thức cơ bản về chuyển đổi số, biết sử dụng thiết bị thông minh và nền tảng số thiết yếu. “Phong trào này không phải là một chiến dịch hành chính, mà là cuộc vận động toàn dân, giúp mỗi người trở thành hạt nhân chuyển đổi số hiểu ngay, làm được và dùng liền”, bà Thúy chia sẻ thêm.

Hưởng ứng chủ trương đó, ông Phạm Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hồ Chí Minh khẳng định: “Đây là cuộc vận động toàn dân vì sự phát triển bền vững của Thành phố trong kỷ nguyên số. ‘Bình dân học vụ số’ chính là bước đi căn cơ giúp người dân làm chủ công nghệ, biến tri thức số thành sức mạnh nội sinh, góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống”.

Ông Phạm Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hồ Chí Minh phát biểu tại buổi phát động.

Ông Tuấn cũng cho biết, phong trào đặc biệt chú trọng việc nâng cao nhận thức, kỹ năng số và an toàn thông tin cho học sinh, người lao động và nhóm yếu thế. Trong đó, người cao tuổi là đối tượng cần được ưu tiên nhất.

Người cao tuổi tự tin làm chủ công nghệ

Cụ thể hóa chủ trương của Thành phố, các lớp học như "Công dân số bạc" đã đưa nội dung an toàn thông tin trở thành trọng tâm. “Tụi em gọi đó là ‘vaccine số’ với ba nguyên tắc rất đơn giản: chậm lại - kiểm tra kỹ - không chuyển tiền. Miễn tiền chưa ra khỏi túi thì ông bà vẫn an toàn. Càng bình tĩnh, càng ít rủi ro”, chị Phan Bảo Thy cho biết.

Ông Lê Hồng Triết cho biết ông từng suýt bị các đối tượng gọi điện thoại lừa đảo, nhưng sau khi tham gia khoá học, ông đã biết được những chiêu lừa này và cảnh giác hơn. “Họ gọi nói tôi chưa đóng tiền điện, tiền nước, nghe hăm doạ cúp điện là mình hoang mang liền. Lúc đó bận rộn, dễ nghe theo lắm. May mà giờ học rồi mới biết, mấy vụ đó toàn là giả”.

Ông cũng chia sẻ: “Sau khóa học, tôi nhớ kỹ ba điều: chậm lại, kiểm tra lại, không gửi thông tin cá nhân cho ai lạ, không bấm vào link hay trang web lạ. Giờ tôi thấy yên tâm, không còn sợ nữa”.

Trong khi đó, bà Thủy cũng hào hứng: “Qua khóa học, tôi biết cách phân biệt thật - giả, đọc kỹ thông tin trước khi bấm hay trả lời ai. Nhờ vậy, tránh được mấy vụ lừa đảo qua điện thoại mà trước kia mình dễ dính lắm”.

Người cao tuổi chăm chú thực hành tại lớp học về sử dụng công nghệ, bước đầu làm quen với điện thoại thông minh và các ứng dụng trực tuyến.

Điều quý nhất mà phong trào này mang lại không chỉ là kiến thức, mà là sự thay đổi trong tâm thế của những người cao tuổi. Nhiều học viên “tóc bạc” giờ đây đã tự tin hơn. “Giờ ai gọi dọa cúp điện, cúp nước là tôi cười thôi. Mình biết Nhà nước không bao giờ làm vậy. Có kiến thức rồi, mình chủ động hơn, thấy an tâm và an toàn hơn nhiều”, ông Triết cười tươi cho biết.

“Mục tiêu của tụi em là giúp các cô chú có kỹ năng cơ bản để sử dụng công nghệ tự tin, an toàn và không sợ bị đánh cắp thông tin hay lừa đảo. Quan trọng là họ cảm thấy mình vẫn còn học được, vẫn còn giá trị trong thế giới số”, chị Phan Bảo Thy chia sẻ thêm.

Trong khi đó, theo bà Trần Thị Diệu Thúy, khi mỗi người dân hiểu và làm chủ công nghệ, đó chính là nền tảng cho sự phát triển bền vững của thành phố.

Người cao tuổi được “tiêm vaccine số” qua các lớp học kỹ năng công nghệ, giúp họ tự tin hơn khi sử dụng thiết bị thông minh và tham gia môi trường mạng.

Từ những lớp học “Công dân số bạc” giản dị, hàng trăm người cao tuổi ở TP Hồ Chí Minh đang dần được “tiêm vaccine số" - thứ vaccine giúp họ tự tin, độc lập và an toàn hơn trên hành trình hòa nhập cùng kỷ nguyên số.

Nguồn: https://baotintuc.vn/phong-su-dieu-tra/binh-dan-hoc-vu-so-cua-nhung-mai-dau-bac-bai-cuoi-trang-bi-vaccine-so-phong-lua-dao-truc-tuyen-20251019143801907.htm