Bùng nổ đào tạo đại học không chính quy

Quy mô đào tạo đại học các loại hình không chính quy như vừa làm vừa học, từ xa ở nhiều trường đại học vượt xa chính quy.

Trường đại học Trà Vinh trao bằng tốt nghiệp cho sinh viên hệ từ xa năm 2024 - Ảnh N.T.

Thống kê đến tháng 6-2025 tại Trường đại học Trà Vinh cho thấy ở nhiều lĩnh vực đào tạo, quy mô loại hình đại học từ xa cao hơn nhiều lần so với chính quy. Không chỉ vậy, loại hình vừa làm vừa học cũng áp đảo chính quy.

Chính quy - từ xa: 1-16

Cụ thể, ở lĩnh vực pháp luật, quy mô sinh viên chính quy của Trường đại học Trà Vinh là 428 trong khi vừa làm vừa học 590 và từ xa lên đến 6.829 sinh viên. Như vậy, chỉ tính riêng đào tạo từ xa, quy mô đã gấp 16 lần đại học chính quy.

Tương tự, có đến 3.825 sinh viên đang theo học từ xa lĩnh vực nhân văn trong khi chính quy chỉ có 806 người. Ở nhiều lĩnh vực khác như kinh doanh và quản lý, máy tính và công nghệ thông tin, quy mô đào tạo từ xa cũng nhiều hơn gấp 2-3 lần đào tạo chính quy.

Ở những trường đại học vốn đào tạo từ xa từ rất lâu như Mở Hà Nội, Mở TP.HCM, quy mô đào tạo từ xa ở nhiều lĩnh vực cũng cao hơn nhiều lần chính quy.

Tại Trường đại học Mở Hà Nội, lĩnh vực pháp luật có quy mô đào tạo từ xa 6.489 trong khi chính quy 2.456. Quy mô đào tạo từ xa các lĩnh vực khác như nhân văn, kinh doanh quản lý, máy tính và công nghệ thông tin cũng cao hơn chính quy vài lần.

Tại Trường đại học Mở TP.HCM, có hai lĩnh vực đào tạo từ xa có quy mô lớn hơn chính quy là nhân văn và pháp luật.

Đáng chú ý tại Trường đại học Vinh, quy mô đào tạo không chính quy tương đương chính quy. Số liệu năm 2024 cho thấy quy mô đào tạo đại học chính quy của trường 18.922 sinh viên, vừa làm vừa học 12.751 và từ xa 4.500.

Trong khi đó, nhiều trường đại học chỉ mới tham gia đào tạo từ xa cách đây chưa lâu. Cách đây vài năm, Trường đại học Công nghệ TP.HCM bắt đầu tuyển sinh đào tạo loại hình không chính quy, trong đó có đại học từ xa.

Tính đến tháng 6-2025, quy mô đào tạo từ xa một số lĩnh vực của trường khá lớn, có lĩnh vực vượt chính quy. Chẳng hạn lĩnh vực khoa học xã hội và hành vi, quy mô từ xa 1.055 trong khi chính quy là 858. Số lượng tuyển mới năm 2024 hệ từ xa gấp 3,8 lần chính quy.

Nhiều trường đại học khác cũng phát triển loại hình đào tạo không chính quy với quy mô đào tạo ngày càng tăng như Ngân hàng TP.HCM, Tài chính - marketing, Hoa Sen, Hùng Vương TP.HCM, ĐH Huế, ĐH Thái Nguyên, Học viện Công nghệ bưu chính viễn thông, Trường đại học Thương mại, ĐH Kinh tế quốc dân, ĐH Cần Thơ, Trường đại học Đồng Tháp...

Sinh viên chương trình đại học từ xa tại Trường ĐH Công nghệ TP.HCM - Ảnh: N.T.

Đào tạo theo nhu cầu

Thống kê toàn quốc cho thấy chỉ tiêu tuyển sinh hình thức đào tạo không chính quy có sự tăng vọt trong vài năm qua.

Nếu như năm 2022, chỉ tiêu vừa làm vừa học được các trường xác định hơn 55.000, từ xa hơn 41.000 thì đến năm 2023, chỉ tiêu vừa làm vừa học tăng lên gần 3 lần: hơn 150.000 và từ xa tăng hơn gấp đôi lên 78.776.

Đến năm 2024, chỉ tiêu vừa làm vừa học giảm xuống còn hơn 98.000, chỉ tiêu đại học từ xa vẫn tiếp tục tăng lên 97.641.

Nếu so sánh năm 2022 và 2024, chỉ tiêu từ xa tăng hơn gấp đôi trong khi số lượng sinh viên nhập học hình thức đào tạo từ xa tăng gần 3 lần. Năm 2022 các trường tuyển được 26.825 sinh viên hình thức từ xa, năm 2024 tuyển 69.998 sinh viên.

Không chỉ bùng nổ về chỉ tiêu, số lượng trường đào tạo cũng tăng nhanh chóng. Không chỉ những trường có truyền thống đào tạo từ xa, hiện nay nhiều trường công hàng đầu đến trường tỉnh, trường tư cũng tham gia đào tạo từ xa.

Một sinh viên theo học chương trình từ xa cho biết việc đào tạo chủ yếu do sinh viên tự học, giảng viên phụ trách môn chỉ dạy trực tuyến 1 buổi để hướng dẫn thực hiện bài tập lớn. Ngay cả việc trao đổi trên diễn đàn học tập cũng chủ yếu để lấy điểm quá trình chứ không phải trao đổi bài thực sự.

"Mỗi môn học sẽ có điểm quá trình chiếm 50% và điểm thi cuối kỳ 50%. Điểm quá trình bao gồm các hoạt động đăng bài, trao đổi trên diễn đàn học tập, làm các bài luyện tập, làm bài giữa kỳ, bài tập lớn cuối kỳ.

Sinh viên hoàn thành tốt điểm quá trình hầu như sẽ đủ điểm qua môn bất kể điểm thi cuối kỳ ra sao. Thi cuối kỳ bắt buộc phải thi tập trung, và giám thị giám sát khá nghiêm túc. Trong lớp có 1, 2 bạn học rất giỏi nhưng đa số học chỉ để có bằng" - một học viên chia sẻ quá trình học đại học từ xa của mình.

Việc xác định chỉ tiêu tuyển sinh các hệ đào tạo được thực hiện theo thông tư xác định chỉ tiêu năm 2022, 2024 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong đó ghi rõ chỉ tiêu đào tạo vừa làm vừa học không vượt quá 30% chỉ tiêu chính quy hằng năm.

Với hệ từ xa, thông tư cũng xác định các tiêu chí cụ thể. Trong vài năm qua, các trường thực hiện kê khai năng lực đào tạo, trong đó có đội ngũ giảng viên trên hệ thống của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hệ thống xác định chỉ tiêu cho các trường.

Nói về quy mô đào tạo từ xa lớn, ông Phan Quốc Nghĩa - Phó hiệu trưởng Trường đại học Trà Vinh - cho biết việc xác định chỉ tiêu do hệ thống của bộ xác định. Năng lực của trường được xác định từ 10.000 đến 12.000 chỉ tiêu đào tạo từ xa mỗi năm, tuy nhiên trường chưa tuyển đủ chỉ tiêu này.

Theo ông Nghĩa, nhiều ngành ít người học trong khi một số ngành có nhu cầu lớn, người học nhiều. Do đó quy mô nhiều lĩnh vực lớn hơn chính quy nhưng năng lực của trường đáp ứng đủ, thậm chí còn chưa tuyển hết chỉ tiêu.

Tương tự, ông Phạm Tiến Đông - Viện trưởng Viện hợp tác và phát triển đào tạo Trường đại học Công nghệ TP.HCM - cho biết trường tham gia đào tạo từ xa vì xã hội có nhu cầu.

Theo ông Đông, một số lĩnh vực có nhu cầu lớn như tâm lý học đường, công tác xã hội nên việc trường đào tạo từ xa các ngành này là phù hợp, đáp ứng các điều kiện về nhu cầu nhân lực cũng như điều kiện đào tạo theo quy định. Vì bằng cấp hiện không ghi loại hình đào tạo nên những học sinh tốt nghiệp THPT cũng học chứ không chỉ có người đã đi làm.

Về cách thức đào tạo, ông Đông cho biết tuy đa số sinh viên tự học nhưng mỗi môn sẽ có 3 buổi học có hướng dẫn trực tiếp của giảng viên và 1 buổi thảo luận. Việc điểm danh các buổi học được thực hiện nghiêm túc.

Đồ họa: NHƯ KHANH

Chủ yếu là ngành luật và ngôn ngữ Anh

Thống kê từ các trường cho thấy 4 lĩnh vực có quy mô đào tạo lớn ở hầu hết các trường đó là pháp luật (chủ yếu ngành luật), nhân văn (chủ yếu ngôn ngữ Anh), kinh doanh và quản lý, máy tính và công nghệ thông tin.

Riêng tại Trường đại học Vinh, trong số 12.751 sinh viên vừa làm vừa học có đến 10.904 thuộc lĩnh vực khoa học và đào tạo giáo viên.

Như vậy quy mô đào tạo vừa làm vừa học lĩnh vực khoa học và đào tạo giáo viên hệ vừa làm vừa học nhiều gần gấp đôi quy mô đại học chính quy (6.413 sinh viên).

Cần kiểm soát chất lượng đầu ra

Chuyên gia giáo dục Hoàng Ngọc Vinh cho rằng việc phát triển đào tạo không chính quy đáp ứng nhu cầu học tập của người học là cần thiết, phù hợp với điều kiện của các nhóm đối tượng riêng biệt.

Tuy nhiên sự phát triển nhanh chóng về quy mô cũng như kiểm soát chất lượng đầu ra là vấn đề cần phải nghiêm túc nhìn nhận và đánh giá.

Dường như không có bất kỳ chương trình đào tạo từ xa nào thực hiện kiểm định. Hơn nữa, cách thức đào tạo, điều kiện hạ tầng công nghệ cũng như việc kiểm tra đánh giá hiện nay khiến chất lượng đào tạo không chính quy là vấn đề đáng ngại.

MINH GIẢNG

Nguồn: https://tuoitre.vn/bung-no-dao-tao-dai-hoc-khong-chinh-quy-20251005230256411.htm