Cảng xanh, thông minh: Chìa khóa để logistics Việt Nam cất cánh

VTV.vn - Trước áp lực xanh hóa, cảng xanh và thông minh là "mệnh lệnh sống còn" để logistics Việt Nam tháo gỡ điểm nghẽn, cất cánh trở thành trung tâm trung chuyển khu vực.

Trước áp lực "xanh hóa" của chuỗi cung ứng toàn cầu, việc chuyển đổi sang mô hình cảng xanh, thông minh không còn là lựa chọn mà là mệnh lệnh sống còn. Dù sở hữu vị thế đắc địa trên bản đồ hàng hải, Việt Nam đang đứng trước bài toán khó về hạ tầng kết nối và công nghệ để thực sự trở thành trung tâm logistics của khu vực.

Việt Nam đang đứng trước "cơ hội vàng" để định vị lại vị thế với hơn 3.260 km bờ biển và nằm sát tuyến hàng hải quốc tế sôi động bậc nhất. Tuy nhiên, "luật chơi" toàn cầu đang thay đổi chóng mặt khi các hãng tàu lớn ưu tiên chọn những cảng biển có chỉ số phát thải thấp (Green Port) và quy trình xử lý thông minh (Smart Port).

Mô hình Cảng Quốc tế Cần Giờ dự án cảng trong chiến lược phát triển cảng xanh và thông minh của TP. Hồ Chí Minh

Cuộc đua với những "gã khổng lồ"

Nhận định về xu hướng này, ông Benoit de Quillacq - Tổng giám đốc Công ty TNHH MSC Việt Nam - nhấn mạnh việc giảm phát thải carbon và số hóa hoạt động logistics là xu hướng tất yếu với vận tải biển toàn cầu.

Ông Benoit de Quillacq - Tổng giám đốc Công ty TNHH MSC Việt Nam phát biểu tại Diễn đàn kinh tế mùa thu 2025.

Theo đại diện hãng tàu MSC, Việt Nam đang cạnh tranh trực tiếp với các cảng lớn trong khu vực như Thượng Hải và Singapore. "Chúng tôi muốn đưa những con tàu lớn hơn đến Việt Nam, và để làm được điều đó, các cảng phải có đủ khả năng và công suất phục vụ. MSC Việt Nam muốn chuyển hàng trực tiếp đến tay khách hàng tại Việt Nam" - ông Benoit de Quillacq chia sẻ.

Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra một thực tế rằng hiện mới chỉ có hai cảng container trong nước có khả năng tiếp nhận tàu siêu lớn. Điều này là dấu hiệu tốt nhưng chưa đủ khi quy mô thị trường và kích thước tàu tiếp tục tăng,.

Đồng quan điểm, ông Benjamin Lim - Giám đốc Cấp cao khối chiến lược Tập đoàn YCH - cho rằng Việt Nam hoàn toàn có cơ hội trở thành trung tâm kết nối logistics khu vực. Tập đoàn này gần đây đã chuyển sang chiến lược phát triển mô hình "superport" (siêu cảng), trong đó yêu cầu tiên quyết là hạ tầng phải đảm bảo liên kết đa phương thức, tạo sự liên kết giữa các phương tiện vận chuyển khác nhau,.

Công nghệ - Đòn bẩy cho hiệu suất

Để hiện thực hóa giấc mơ cảng thông minh, yếu tố công nghệ đóng vai trò then chốt. Ông Bùi Văn Quỳ - Chủ tịch Hội đồng Cố vấn mạng lưới cảng biển châu Á - Thái Bình Dương (APSN), Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn - đã chỉ ra các xu hướng chủ đạo đang diễn ra.

Theo ông Quỳ, các cảng biển hiện đại trên thế giới đang tích hợp Hệ thống Cộng đồng Cảng (Port Community Systems), mô phỏng Bản sao số (Digital Twin) và dự báo dựa trên AI để phân bổ cầu bến, lập lịch bảo trì.

"Những công nghệ này giúp nâng cao hiệu quả vận hành, giảm tình trạng ùn tắc và tăng độ tin cậy của dịch vụ đối với các hãng tàu và doanh nghiệp logistics" - ông Bùi Văn Quỳ nhận định. Ông cũng tiết lộ, cảng số 7 & 8 tại Lạch Huyện (Hải Phòng) đang được đầu tư để trở thành cảng nước sâu bán tự động đầu tiên tại Việt Nam, dự kiến vận hành vào cuối năm 2028 với các thiết bị tự động và đáp ứng tiêu chuẩn cảng xanh.

Nghịch lý "đường sông dài hơn đường biển"

Dù tiềm năng lớn, nhưng các chuyên gia đều thẳng thắn nhìn nhận những điểm nghẽn về hạ tầng kết nối đang kìm chân logistics Việt Nam. Một nghịch lý được ông Benoit de Quillacq chỉ ra tại khu vực phía Nam: "Khu vực cảng Cái Mép hiện kết nối với ICD TP Hồ Chí Minh bằng đường sông. Tuy nhiên, thời gian trung chuyển từ Cái Mép đến trung tâm TP Hồ Chí Minh đôi khi tương đương thời gian vận chuyển từ Singapore đến Cái Mép".

Đại diện MSC nhấn mạnh: "Kết nối nội địa phải được chú trọng tương đương kết nối ngoài khơi, bởi chỉ cần vướng mắc tại nội địa, toàn bộ chuỗi cung ứng sẽ bị ảnh hưởng".

Ở góc độ vĩ mô, bà Đặng Minh Phương - Chủ tịch Hiệp hội Logistics và Cảng biển TP Hồ Chí Minh - cho biết chi phí logistics tại Việt Nam vẫn cao hơn nhiều so với khu vực, chiếm khoảng 16,8% - 17% GDP,. Nguyên nhân chính nằm ở sự không đồng bộ giữa quy hoạch và triển khai, khiến năng lực hạ tầng và tình trạng ùn tắc giao thông vẫn là thách thức lớn.

Bên cạnh hạ tầng cứng, "hạ tầng mềm" về doanh nghiệp cũng gặp khó. Ông Lê Duy Hiệp - Tổng Giám đốc Transimex - cho biết trong số 40.000 doanh nghiệp logistics, có tới 75% là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Các đơn vị này đang gặp khó khăn lớn về nguồn lực đầu tư chuyển đổi số và cần một lộ trình phù hợp sát với thực tế,.

Ba trụ cột cho tầm nhìn 2035

Để ngành logistics thực sự "cất cánh", bà Đặng Minh Phương đề xuất ba trụ cột chiến lược cho giai đoạn 2030-2035: Xây dựng hạ tầng và kết nối đẳng cấp thế giới; Phát triển xanh và bền vững; Xây dựng hệ sinh thái thông minh và số hóa.

Thị trường kinh tế cảng biển được dự báo đạt 52 tỷ USD vào năm 2025 và 72 tỷ USD vào năm 2030. Để nắm bắt con số này, ông Thomas Sim - Chủ tịch Liên đoàn Các hiệp hội Giao nhận Vận tải quốc tế (FIATA) - gợi ý Việt Nam nên xây dựng hệ sinh thái cảng thông minh tích hợp hoàn chỉnh, kết nối các hãng tàu, hải quan và vận tải nội địa.

Ông Thomas Sim kết luận đầy ấn tượng về tương lai của ngành: "Ngày nay, số hóa phải đi đôi với niềm tin... Tương lai thuộc về những nền kinh tế kết nối nhanh hơn, xanh hơn, thông minh hơn và Việt Nam đang nắm trong tay cơ hội để trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu".

Nguồn: https://vtv.vn/cang-xanh-thong-minh-chia-khoa-de-logistics-viet-nam-cat-canh-100251204161615141.htm