Cấp C/O ưu đãi: Chìa khóa đưa hàng Việt thâm nhập sâu thị trường EU

C/O: “Tấm hộ chiếu” pháp lý của hàng hóa Việt vào EU

Sau nửa thập kỷ thực thi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA), bức tranh xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đã thay đổi rõ nét. Từ một thị trường đòi hỏi cao về tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc và minh bạch xuất xứ, EU đang dần trở thành điểm đến ổn định của nhiều ngành hàng chủ lực của Việt Nam. Trong hành trình đó, Giấy chứng nhận xuất xứ ưu đãi (C/O) được ví như “tấm hộ chiếu thương mại”, quyết định khả năng hưởng ưu đãi thuế quan cũng như vị thế của hàng hóa Việt Nam trong chuỗi cung ứng châu Âu.

Theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), kể từ khi EVFTA chính thức được áp dụng, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU đã tăng mạnh, từ khoảng 17,9 tỷ USD năm 2020 lên tới 51,72 tỷ USD vào năm 2024, tức tăng gần ba lần chỉ trong vòng 5 năm. Cùng với đó, tỷ lệ hàng hóa được cấp C/O ưu đãi theo EVFTA cũng ghi nhận sự cải thiện rõ rệt, từ mức 14,8% trong năm đầu tiên lên tới 35,1% vào năm 2025, tương ứng kim ngạch xuất khẩu được hưởng ưu đãi thuế đạt khoảng 18,13 tỷ USD.

Những con số này cho thấy C/O ưu đãi không còn là một thủ tục mang tính hình thức, mà đã trở thành yếu tố cốt lõi trong chiến lược tiếp cận thị trường EU của doanh nghiệp Việt Nam.

*Dệt may là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang EU*

Về bản chất, C/O là tài liệu pháp lý xác nhận hàng hóa được sản xuất tại Việt Nam và đáp ứng đầy đủ các quy tắc xuất xứ theo EVFTA, từ đó đủ điều kiện để được cơ quan hải quan EU áp dụng mức thuế nhập khẩu ưu đãi. Trong khuôn khổ EVFTA, hiện có hai hình thức chứng từ xuất xứ được sử dụng phổ biến là C/O mẫu EUR.1 và cơ chế tự chứng nhận xuất xứ đối với các lô hàng nhỏ.

Bà Trịnh Thị Thu Hiền cho biết, với các lô hàng có giá trị trên 6.000 EUR, doanh nghiệp Việt Nam bắt buộc phải xin cấp C/O mẫu EUR.1 từ các cơ quan được Bộ Công Thương ủy quyền. Trong khi đó, đối với các lô hàng có giá trị dưới ngưỡng này, doanh nghiệp có thể tự chứng nhận xuất xứ trực tiếp trên hóa đơn thương mại theo quy định của EVFTA và pháp luật Việt Nam.

Sự phân biệt này vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa đặt ra yêu cầu cao hơn về tính chính xác, minh bạch và nhất quán trong quản lý hồ sơ xuất xứ. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp chỉ thực sự nhận ra vai trò của C/O khi bắt đầu gặp những yêu cầu kiểm tra, xác minh từ phía đối tác hoặc cơ quan chức năng EU.

Từ góc độ thị trường, bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, Vụ trưởng, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển, kiêm nhiệm thị trường Bắc Âu, đánh giá rằng sau 5 năm EVFTA có hiệu lực, năng lực tuân thủ quy tắc xuất xứ và chuẩn bị hồ sơ C/O của doanh nghiệp Việt Nam đã có bước cải thiện rõ rệt. Đặc biệt, những doanh nghiệp xuất khẩu thường xuyên và các ngành hàng có chuỗi cung ứng tương đối ổn định đã chủ động hơn trong việc kiểm soát nguồn nguyên liệu, lưu trữ chứng từ và trao đổi sớm với đối tác nhập khẩu về yêu cầu xuất xứ.

Theo bà Thúy, việc tuân thủ tốt quy tắc xuất xứ mang lại cho doanh nghiệp hai lợi ích song song. Thứ nhất là lợi ích trực tiếp về thuế quan, giúp giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh. Thứ hai, ngày càng quan trọng tại các thị trường Bắc Âu, là lợi ích về uy tín và thị trường: những doanh nghiệp có hồ sơ xuất xứ rõ ràng, minh bạch thường được đối tác đánh giá cao hơn về độ tin cậy và khả năng hợp tác lâu dài.

Từ lợi thế thuế quan đến thước đo năng lực quản trị doanh nghiệp

Thực tiễn thị trường Bắc Âu cho thấy, C/O ưu đãi không chỉ giúp hàng hóa Việt Nam vượt qua “cửa ải” thuế quan mà còn mở ra cơ hội tiếp cận sâu hơn vào các chuỗi phân phối lớn. Bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy dẫn chứng, ở nhóm ngành dệt may và giày dép, nhiều doanh nghiệp Việt Nam tận dụng tốt EVFTA đã duy trì được đơn hàng ổn định với các nhà nhập khẩu Thụy Điển, ngay cả trong giai đoạn thị trường EU suy giảm. Tương tự, trong ngành đồ gỗ, những doanh nghiệp kiểm soát tốt nguồn gỗ hợp pháp và xuất xứ rõ ràng thường dễ dàng tiếp cận các chuỗi phân phối lớn hơn so với các nhà cung cấp chỉ cạnh tranh bằng giá.

*Cà phê Việt Nam là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang EU*

Tuy nhiên, từ góc nhìn thị trường, điểm nghẽn lớn nhất của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay không nằm ở bản thân quy tắc xuất xứ hay thủ tục cấp C/O, mà ở sự thiếu đồng bộ giữa nguồn nguyên liệu, quy tắc xuất xứ và hệ thống chứng từ. Nhiều doanh nghiệp về mặt kỹ thuật có thể đáp ứng quy tắc xuất xứ, nhưng chưa xây dựng được một hệ thống quản trị đủ chặt chẽ để chứng minh một cách nhất quán khi đối tác yêu cầu truy xuất hoặc khi xảy ra hậu kiểm.

Trong thực tế, các nhà nhập khẩu EU không chỉ hỏi doanh nghiệp “có C/O hay không”, mà thường yêu cầu giải trình rõ chuỗi giá trị: nguyên liệu đến từ đâu, được quản lý như thế nào, có tách biệt với các dòng nguyên liệu không đáp ứng EVFTA hay không. Nếu hồ sơ chỉ được chuẩn bị theo từng lô hàng, thiếu tính hệ thống, doanh nghiệp rất dễ lúng túng khi bị yêu cầu xác minh bổ sung.

Trải nghiệm này cũng được phản ánh từ phía doanh nghiệp xuất khẩu lớn trong nước. Ông Thân Đức Việt, Tổng Giám đốc Tổng Công ty May 10 – CTCP, cho biết tỷ lệ sử dụng C/O của doanh nghiệp phụ thuộc khá nhiều vào từng thị trường và từng đơn hàng. Riêng trong năm 2025, trên 20% số bộ C/O xuất khẩu của May 10 được cấp theo diện C/O ưu đãi, khoảng 17% là C/O không ưu đãi, và khoảng 63% còn lại doanh nghiệp không xin C/O do xuất khẩu sang các thị trường không yêu cầu.

Theo ông Thân Đức Việt, khó khăn lớn nhất hiện nay của doanh nghiệp vẫn nằm ở khâu bộ chứng từ. Với hàng xuất khẩu sang EU, doanh nghiệp phải có C/O chứng minh xuất xứ từ vải, đồng nghĩa các nhà cung cấp vải cũng phải cung cấp đầy đủ chứng nhận liên quan. Trong khi đó, với các hiệp định khác như CPTPP, quy tắc “từ sợi trở đi” lại đòi hỏi chuỗi chứng từ phải được hình thành xuyên suốt từ doanh nghiệp sợi, doanh nghiệp vải cho đến doanh nghiệp may mặc.

Thực tế, việc vẫn phải scan hồ sơ dưới dạng file PDF và tải lên từng bộ chứng từ không chỉ mất nhiều thời gian mà còn gia tăng đáng kể gánh nặng thủ tục. Doanh nghiệp mong muốn có những kênh kết nối sâu và liên thông hơn, cho phép kế thừa trực tiếp bộ chứng từ đã có từ các nhà cung cấp trong chuỗi, kể cả nhà cung cấp toàn cầu. Cách làm này không chỉ giúp giảm việc kê khai lặp lại mà còn bảo đảm dữ liệu được lưu trữ chuẩn xác, minh bạch và có thể phục vụ công tác hậu kiểm bất cứ lúc nào.

Nhận diện rõ những điểm nghẽn này, Bộ Công Thương đã chủ trương tập trung hóa quy trình cấp C/O và xây dựng nền tảng số quốc gia nhằm hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký trực tuyến, rút ngắn thời gian cấp C/O và giảm rủi ro gian lận xuất xứ. Song song đó, việc sửa đổi Thông tư 11/2020/TT-BCT về quy tắc xuất xứ cũng đang được quan tâm, nhằm tạo khung pháp lý rõ ràng, phù hợp hơn với thực tiễn thương mại quốc tế.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt và yêu cầu minh bạch xuất xứ từ EU ngày càng cao, C/O ưu đãi không chỉ là chìa khóa mở cánh cửa thuế quan, mà còn là phép thử cho năng lực quản trị chuỗi cung ứng của doanh nghiệp Việt. Ai làm tốt, người đó không chỉ bán được hàng, mà còn đứng vững lâu dài tại một trong những thị trường khó tính nhất thế giới.

Tags: xuất khẩu sang EU , C/O ưu đãi , xuất xứ hàng hoá

Nguồn: https://moit.gov.vn/tin-tuc/thi-truong-nuoc-ngoai/cap-c-o-uu-dai-chia-khoa-dua-hang-viet-tham-nhap-sau-thi-truong-eu.html