Chăm sóc trẻ trong mùa lạnh – Bảo vệ sức khỏe trẻ từ những thói quen nhỏ

Mùa lạnh đang đến gần, mang theo những thay đổi bất lợi về thời tiết, độ ẩm và môi trường sống. Với trẻ nhỏ – nhóm có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện – đây là thời điểm dễ mắc các bệnh về hô hấp, cúm mùa, viêm phổi, viêm họng, viêm mũi xoang, tiêu chảy mùa đông và các bệnh do virus lan truyền trong không khí. Việc chăm sóc trẻ đúng cách trong mùa lạnh không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn hạn chế nguy cơ nhập viện và biến chứng

Bộ Y tế nhiều lần nhấn mạnh rằng trẻ em cần được giữ ấm đúng cách vào mùa lạnh, đặc biệt là các vùng cơ thể dễ mất nhiệt như đầu, cổ, lòng bàn tay, bàn chân và ngực. Theo “Hướng dẫn chăm sóc sức khỏe trẻ em mùa đông – xuân” của Bộ Y tế, cha mẹ cần mặc cho trẻ đủ ấm nhưng không nóng quá mức, mặc nhiều lớp mỏng thay vì một lớp dày, vì cơ thể trẻ cần sự lưu thông thoáng khí để điều hòa nhiệt độ. Việc mặc quá nhiều gây ra đổ mồ hôi, từ đó làm trẻ dễ bị lạnh khi mồ hôi ngấm ngược trở lại cơ thể – một trong những nguyên nhân làm tăng nguy cơ viêm phổi và cảm lạnh.

Bên cạnh việc giữ ấm, các cơ quan y tế quốc tế như WHO và UNICEF cũng khuyến cáo cha mẹ cần ưu tiên tiêm chủng đầy đủ cho trẻ, đặc biệt là vắc xin phòng cúm và các bệnh đường hô hấp. WHO khẳng định vắc xin cúm mùa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế các biến chứng nặng ở trẻ nhỏ – nhóm có tỉ lệ nhập viện vì cúm cao hơn các lứa tuổi khác. Nhiều nghiên cứu cho thấy tiêm vắc xin cúm có thể giảm 40–60% nguy cơ mắc cúm ở trẻ dưới 5 tuổi. Đây là một biện pháp an toàn, hiệu quả và được khuyến nghị triển khai trước khi mùa lạnh bắt đầu.

Trong giai đoạn thời tiết ẩm và lạnh, môi trường trong nhà cũng ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe của trẻ. Bộ Y tế khuyến cáo các gia đình cần giữ nhà cửa thông thoáng, có ánh nắng, tránh đóng kín cửa hoàn toàn vì dễ làm không khí tù đọng, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus phát triển. Khi sử dụng điều hòa hoặc máy sưởi, cần duy trì độ ẩm phù hợp (40–60%) để tránh khô niêm mạc đường thở – yếu tố khiến trẻ dễ viêm mũi, viêm họng. Đồng thời, phụ huynh nên vệ sinh máy lạnh, máy sưởi định kỳ để đảm bảo an toàn cho trẻ khi sử dụng.

Một trong những yếu tố quan trọng nhưng thường bị xem nhẹ là dinh dưỡng mùa lạnh. Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia – Bộ Y tế, trẻ nhỏ cần được bổ sung đầy đủ nhóm chất gồm protein, vitamin A, C, D và các khoáng chất như sắt, kẽm để tăng cường hệ miễn dịch. Mẹ nên cho trẻ uống đủ nước vì thời tiết lạnh khiến trẻ ít khát, dẫn đến thiếu nước mà phụ huynh không nhận ra. Việc bổ sung thêm trái cây, rau xanh, sữa ấm và các món súp, cháo giàu dưỡng chất giúp trẻ chống lại tác nhân gây bệnh hiệu quả hơn. Trẻ bú mẹ cần được duy trì bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu vì sữa mẹ chứa kháng thể tự nhiên bảo vệ cơ thể trước bệnh tật.

Mùa lạnh cũng là thời điểm các bệnh truyền nhiễm qua đường hô hấp tăng mạnh. Những hành động như đưa tay lên mắt, mũi, miệng, dùng chung khăn hoặc tiếp xúc với người đang mắc bệnh đều làm tăng nguy cơ lây lan. Do đó, vệ sinh cá nhân cho trẻ đóng vai trò then chốt. Cha mẹ cần hướng dẫn trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi đi học, sau khi ho hoặc hắt hơi. Đây là biện pháp mà WHO đánh giá có thể giảm 30–40% khả năng lây truyền các bệnh đường hô hấp.

Đáng chú ý, nhiều bệnh trong mùa lạnh có thể diễn tiến nặng nhanh, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi. Cha mẹ cần theo dõi sát sao các dấu hiệu bất thường như khó thở, bỏ bú, thở nhanh, sốt cao liên tục, co giật hoặc ngủ li bì. Khi gặp những biểu hiện này, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay. Bộ Y tế khuyến cáo không tự ý dùng kháng sinh cho trẻ khi chưa có chỉ định, vì sử dụng thuốc không đúng có thể gây kháng thuốc và làm bệnh thêm nặng.

Trường học – nơi tập trung đông trẻ – cũng là môi trường cần được ưu tiên phòng bệnh. Bộ Y tế hướng dẫn các trường mẫu giáo, mầm non và tiểu học tăng cường vệ sinh lớp học, lau khử khuẩn đồ chơi, cửa, bàn ghế; giữ phòng học thông thoáng; khuyến khích trẻ rửa tay thường xuyên; đồng thời theo dõi trẻ có biểu hiện bệnh để cách ly tạm thời, tránh lây lan cho cả lớp. Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ bùng phát bệnh theo mùa.

Mùa lạnh luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe trẻ em, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu cha mẹ thực hiện đúng và đầy đủ các khuyến cáo của ngành y tế. Từ việc giữ ấm, vệ sinh môi trường sống, chú trọng dinh dưỡng đến tiêm chủng đầy đủ – mỗi biện pháp nhỏ đều góp phần tạo lá chắn vững chắc bảo vệ sức khỏe trẻ trong những tháng thời tiết khắc nghiệt. Sự chủ động của gia đình và cộng đồng không chỉ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh mà còn giảm tải áp lực lên hệ thống y tế trong mùa bệnh cao điểm.

Nguồn: https://soyte.camau.gov.vn/bai-khoa-hoc-chinh-tri-va-xa-hoi/cham-soc-tre-trong-mua-lanh-bao-ve-suc-khoe-tre-tu-nhung-thoi-quen-nho-291764