Chỉ áp dụng thủ tục rút gọn với điều ước có phạm vi hẹp

Thảo luận tại Tổ 16 (gồm các Đoàn ĐBQH thành phố Đà Nẵng, tỉnh Tuyên Quang, tỉnh Cao Bằng) sáng 31/10, các đại biểu Quốc hội đề nghị, chỉ quy định áp dụng thủ tục rút gọn đối với các điều ước quốc tế mang tính kỹ thuật, nguyên tắc hoặc phạm vi hẹp, ít ảnh hưởng đến chính trị, quốc phòng, an ninh và quyền con người.

Cần bổ sung chức năng thẩm định độc lập của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao

Các ĐBQH cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung Luật Điều ước quốc tế hiện hành là yêu cầu cấp thiết nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về đổi mới công tác lập pháp, phân cấp - phân quyền, hội nhập quốc tế; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực điều ước quốc tế. Đặc biệt, sẽ giúp đẩy nhanh quy trình, thủ tục ký kết các điều ước quốc tế về vốn vay, góp phần tạo điều kiện cho các tỉnh, thành phố tranh thủ được nguồn lực từ vốn vay hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi nước ngoài để phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

ĐBQH Quản Minh Cường (Cao Bằng) điều hành nội dung phiên thảo luận tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Các đại biểu cũng ghi nhận, dự thảo Luật được xây dựng trên tinh thần tiếp tục hoàn thiện cơ chế pháp lý về công tác điều ước quốc tế, phù hợp với yêu cầu hội nhập toàn diện, sâu rộng của Việt Nam trong giai đoạn mới.

Về công tác kiểm tra thẩm định điều ước quốc tế (khoản 8, Điều 1), ĐBQH Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) ghi nhận, dự thảo Luật đã rút ngắn thời hạn kiểm tra, thẩm định của Bộ Ngoại giao và Bộ Tư pháp, thể hiện rõ tinh thần cải cách hành chính.

ĐBQH Nguyễn Duy Minh (TP. Đà Nẵng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Tuy nhiên, đối với các điều ước liên quan đến quyền con người, quyền công dân hoặc có tác động đến nền tảng chế độ xã hội chủ nghĩa, như các điều ước về dẫn độ, chuyển giao người đang chấp hành án, hợp tác điều tra tội phạm xuyên quốc gia, thì nên bổ sung cơ chế thẩm định độc lập của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, bên cạnh thẩm định của Bộ Tư pháp và Bộ Ngoại giao. Quy định này phù hợp với chức năng hiến định của Viện kiểm sát nhân dân quy định tại Điều 107 Hiến pháp 2013, đồng thời bảo đảm tính khách quan, pháp chế và quyền con người.

Đối với cơ chế đàm phán, ký kết rút gọn, đại biểu đề nghị chỉ áp dụng thủ tục rút gọn đối với các điều ước mang tính kỹ thuật, nguyên tắc hoặc phạm vi hẹp, ít ảnh hưởng đến chính trị, quốc phòng, an ninh và quyền con người. Đối với các điều ước hình sự quốc tế (như dẫn độ, chuyển giao, hợp tác điều tra), cần thực hiện đầy đủ quy trình và thẩm định chặt chẽ, vì những điều ước này liên quan trực tiếp đến chủ quyền tư pháp và quyền con người.

Cũng tán thành việc bổ sung thẩm quyền thẩm định của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, ĐBQH Vương Thị Hương (Tuyên Quang) cho rằng, ý kiến thẩm định của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao trong trường hợp điều ước có nội dung liên quan đến tố tụng hình sự hoặc hợp tác tư pháp quốc tế trong lĩnh vực hình sự, nhằm bảo đảm tính khách quan, bảo vệ pháp chế và sự phù hợp của điều ước với hệ thống tố tụng quốc gia.

ĐBQH Vương Thị Hương (Tuyên Quang) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu Vương Thị Hương cũng cho rằng, trong quy định về Hồ sơ đề nghị kiểm tra, thẩm định điều ước quốc tế cần bổ sung yêu cầu xây dựng Báo cáo đánh giá tính tương thích của điều ước với Hiến pháp và hệ thống pháp luật Việt Nam, Báo cáo đánh giá tác động của điều ước đến quyền con người và quyền công dân, kèm theo các đề xuất, biện pháp bảo đảm cụ thể.

“Việc bổ sung các nội dung này sẽ góp phần tăng cường cơ sở pháp lý, bảo đảm tính toàn diện và đồng bộ trong quá trình thẩm định điều ước quốc tế, đồng thời thể hiện rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân và bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa”, đại biểu nhấn mạnh.

Tăng cường sự linh hoạt và khả năng ứng phó kịp thời của Chính phủ

Về Ủy quyền trong trường hợp đặc biệt (khoản 23, Điều 1 của dự thảo Luật để sửa đổi, bổ sung Điều 72a của Luật hiện hành), dự thảo Luật bổ sung cơ chế cho phép Chủ tịch nước ủy quyền cho Thủ tướng Chính phủ quyết định việc đàm phán, ký, sửa đổi, bổ sung một số điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước thuộc thẩm quyền của Chủ tịch nước, trong một khoảng thời gian xác định, trong trường hợp cần thiết để xử lý yêu cầu thực tế hoặc cấp bách về đối ngoại.

ĐBQH Đoàn Thị Lê An (Cao Bằng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Các ĐBQH Đoàn Thị Lê An (Cao Bằng), Nguyễn Văn Quảng (Đà Nẵng) cho rằng, quy định này là cần thiết để tăng cường sự linh hoạt và khả năng ứng phó kịp thời của Chính phủ, đặc biệt trong các tình huống đối ngoại khẩn cấp, tương tự như việc ủy quyền thực hiện một số thẩm quyền lập pháp hoặc hành pháp trong tình huống đặc biệt theo quy định của Hiến pháp và Luật Tổ chức Quốc hội.

Tuy nhiên, đại biểu Đoàn Thị Lê An cho rằng, cần lưu ý việc bảo đảm nguyên tắc hiến định về thẩm quyền của Chủ tịch nước và giới hạn rõ ràng phạm vi, điều kiện áp dụng để tránh lạm dụng, đặc biệt là việc không áp dụng đối với các điều ước có liên quan đến chiến tranh, hòa bình, chủ quyền quốc gia, thành lập các tổ chức quốc tế.

Đồng thời, đại biểu đề xuất bổ sung quy định đoạn cuối của Điều 72a nội dung như sau: “Trong mọi trường hợp ủy quyền theo quy định tại điều này, Bộ Ngoại giao có trách nhiệm giám sát, báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện ủy quyền và đề xuất biện pháp xử lý đối với những nội dung phát sinh vượt thẩm quyền hoặc không còn phù hợp”.

ĐBQH Lò Thị Việt Hà (Tuyên Quang) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Cũng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Vương Thị Hương đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo quy định rõ thứ tự thực hiện trình tự lấy ý kiến. Cụ thể là, trước hết phải lấy ý kiến thẩm định pháp lý của Bộ Tư pháp; sau đó lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao về nội dung, hình thức và tính phù hợp với chính sách đối ngoại; tiếp đến mới lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức liên quan, trước khi cơ quan đề xuất trình Thủ tướng Chính phủ báo cáo Chủ tịch nước xem xét, quyết định việc ủy quyền.

Theo đại biểu, cách quy định theo hướng này sẽ bảo đảm đúng chức năng, thẩm quyền của Bộ Tư pháp trong công tác thẩm định pháp lý, đồng thời nâng cao tính chặt chẽ, thống nhất trong quy trình xử lý các tình huống đối ngoại đặc biệt.

Về phạm vi và thời hạn ủy quyền, đại biểu Vương Thị Hương đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định cụ thể về phạm vi ủy quyền, thời hạn và điều kiện áp dụng việc ủy quyền, cụ thể.

Theo đó, việc ủy quyền chỉ áp dụng trong các trường hợp đặc biệt và cấp bách về đối ngoại, cần làm rõ thế nào “trường hợp đặc biệt, trường hợp cần thiết”; và việc ủy quyền phải được Chủ tịch nước quyết định bằng văn bản, nêu rõ phạm vi, nội dung và thời hạn ủy quyền cụ thể, trong khoảng thời gian cụ thể; sau khi thực hiện, Chính phủ phải báo cáo Chủ tịch nước để bảo đảm tính minh bạch trong hoạt động đối ngoại nhân danh Nhà nước.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/chi-ap-dung-thu-tuc-rut-gon-voi-dieu-uoc-co-pham-vi-hep-10393803.html