Chính sách phát triển thương hiệu Quốc gia hướng tới xuất khẩu tri thức và sản phẩm dược liệu

SKĐS - Y dược cổ truyền Việt Nam có tiềm năng to lớn để trở thành thương hiệu quốc gia.

Dù có lịch sử hàng nghìn năm và tiềm năng lớn, Y dược cổ truyền Việt Nam vẫn chưa đạt được vị thế tương xứng trong khu vực, chưa có thương hiệu quốc tế rõ nét như Trung Y (Trung Quốc), Ayurveda (Ấn Độ) hay Hanbang (Hàn Quốc).

Việc xây dựng “Thương hiệu quốc gia Y dược cổ truyền Việt Nam” là bước đi cấp thiết nhằm chuẩn hóa tri thức, nâng tầm sản phẩm, mở rộng xuất khẩu dược liệu và tri thức y học, qua đó đưa giá trị văn hóa – y học Việt Nam vươn ra thế giới.

1. Cơ sở chính sách và chiến lược Quốc gia

Nội dung

• 1. Cơ sở chính sách và chiến lược Quốc gia
• 2. Thực trạng ngành y dược cổ truyền Việt Nam
• 3. Hướng phát triển thương hiệu quốc gia "Y dược cổ truyền Việt Nam"
• 4. Xuất khẩu tri thức – hướng đi mới của Y học cổ truyền Việt Nam
• 5. Đề xuất cơ chế, chính sách phát triển

Chủ trương phát triển Y dược cổ truyền đã được Đảng và Nhà nước xác định rõ trong nhiều văn bản chiến lược: 

- Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị "Về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân";

- Quyết định 1893/QĐ-TTg ngày 25/12/2019 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình phát triển y dược cổ truyền, kết hợp Y dược cổ truyền với y học hiện đại đến năm 2030;

- Chỉ thị số 25/CT-TTg ngày 15/9/2025 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh phát triển nền y học cổ truyền Việt Nam trong giai đoạn mới...

Các văn bản này đều nhấn mạnh việc chuẩn hóa, thương mại hóa, quốc tế hóa sản phẩm và dịch vụ y dược cổ truyền Việt Nam, hướng tới việc xây dựng thương hiệu quốc gia "Vietnam Traditional Medicine (VTM)" – tương tự như thương hiệu "K-Medicine" của Hàn Quốc hay "AYUSH" của Ấn Độ.

Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được UNESCO vinh danh là Danh nhân văn hóa thế giới năm 2013.

2. Thực trạng ngành y dược cổ truyền Việt Nam

Về tiềm năng: Việt Nam có nguồn tài nguyên dược liệu phong phú với trên 5.100 loài cây thuốc và 408 loài động vật làm thuốc. Hơn 10.000 bài thuốc cổ truyền và kinh nghiệm dân gian được Hội Đông y, Viện Dược liệu và các nhà khoa học ghi chép. Hàng trăm cơ sở sản xuất thuốc cổ truyền, thực phẩm bảo vệ sức khỏe từ dược liệu Việt Nam đã hình thành, tạo giá trị hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm.

Về hạn chế: Chưa có thương hiệu quốc gia thống nhất, dẫn đến manh mún, thiếu đồng bộ trong quảng bá và xuất khẩu. Thiếu sản phẩm đạt chuẩn quốc tế (GMP-WHO, ISO, FDA, EMA) nên chưa thể thâm nhập sâu vào thị trường EU, Mỹ, Nhật. Tri thức cổ truyền chưa được bảo hộ và chuyển giao hợp pháp, dẫn đến nguy cơ thất thoát và khai thác thương mại không công bằng. Chuỗi giá trị dược liệu còn yếu, từ trồng – thu hái – chế biến – phân phối vẫn rời rạc.

3. Hướng phát triển thương hiệu quốc gia "Y dược cổ truyền Việt Nam"

Xây dựng định vị thương hiệu

Cần xác định rõ giá trị cốt lõi của thương hiệu quốc gia "Y dược cổ truyền Việt Nam" gồm ba trụ cột:

• Tri thức cổ truyền độc đáo – kế thừa từ các danh y như Tuệ Tĩnh, Hải Thượng Lãn Ông, Hoàng Nguyên Cát...
• Nguồn dược liệu bản địa đặc hữu – gắn với hệ sinh thái đa dạng và các vùng dược liệu đặc sản (Sa Pa, Quảng Nam, Tây Nguyên, Đồng Tháp Mười...).
• Công nghệ hiện đại và chuẩn hóa quốc tế – kết hợp giữa truyền thống và khoa học, tạo ra sản phẩm có hiệu quả, an toàn, truy xuất rõ ràng.

Định vị thương hiệu quốc gia cần nhấn mạnh thông điệp: "Y dược cổ truyền Việt Nam – tri thức phương Đông, giá trị toàn cầu".

Việt Nam có nguồn tài nguyên dược liệu phong phú với trên 5.100 loài cây thuốc.

Chuẩn hóa sản phẩm và quy trình quản lý:

Để được công nhận là "sản phẩm quốc gia", thuốc cổ truyền và dược liệu Việt Nam cần được chuẩn hóa toàn chuỗi giá trị, bao gồm: Vùng trồng dược liệu đạt chuẩn GACP-WHO; nhà máy sản xuất đạt chuẩn GMP-WHO hoặc GMP-EU; hệ thống kiểm nghiệm GLP và ISO 17025; hồ sơ khoa học về an toàn, hiệu quả, lâm sàng; bao bì, thương hiệu, mã QR truy xuất nguồn gốc bằng tiếng Việt và tiếng Anh.

Bên cạnh đó, Nhà nước cần xây dựng bộ tiêu chí "Thương hiệu quốc gia Y dược cổ truyền Việt Nam", tương tự bộ tiêu chí "Vietnam Value" hiện có cho hàng hóa công nghiệp.

Phát triển sản phẩm xuất khẩu chủ lực:

Có thể lựa chọn 5 nhóm sản phẩm tiêu biểu để phát triển thành sản phẩm xuất khẩu chiến lược:

• Cao chiết dược liệu và tinh chất thiên nhiên (Trầm hương, Giảo cổ lam, Tam thất, Nghệ vàng, Hà thủ ô, Trà dây...).
• Thuốc cổ truyền bào chế hiện đại (Sâm Ngọc Linh, viên nang, cao lỏng, trà hòa tan, dạng sấy phun).
• Sản phẩm chăm sóc sức khỏe, mỹ phẩm dược liệu (Trầm hương, tinh dầu, serum, dầu xoa, kem dưỡng thảo mộc).
• Dịch vụ trị liệu cổ truyền (châm cứu, xoa bóp, dưỡng sinh, spa Đông y Việt Nam).
• Tri thức và công nghệ YHCT – chuyển giao công thức, bài thuốc, quy trình chiết xuất, đào tạo lương y.

Phát triển các nhà máy sản xuất thuốc cổ truyền đạt chuẩn GMP-WHO phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu ra thế giới.

4. Xuất khẩu tri thức – hướng đi mới của Y học cổ truyền Việt Nam

Khác với xuất khẩu hàng hóa vật chất, xuất khẩu tri thức y học cổ truyền hướng tới: Chuyển giao công thức, bài thuốc, mô hình trị liệu có bản quyền; đào tạo quốc tế về YHCT Việt Nam (thông qua các khóa học, viện đào tạo, chương trình hợp tác song phương); xuất khẩu dịch vụ trị liệu cổ truyền, xây dựng "Spa Đông y Việt Nam" ở nước ngoài; cấp phép sản xuất, hợp tác OEM quốc tế dựa trên tri thức bài thuốc Việt Nam.

Việt Nam có thể học hỏi mô hình thành công của Ấn Độ (AYUSH) – họ không chỉ xuất khẩu thuốc thảo dược mà còn xuất khẩu tri thức Ayurveda thông qua viện nghiên cứu, trường đại học và các trung tâm trị liệu ở hơn 30 quốc gia.

• 

5. Đề xuất cơ chế, chính sách phát triển

Chính sách quốc gia về thương hiệu Y dược cổ truyền: Bộ Y tế phối hợp Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Bộ Công Thương xây dựng Đề án "Thương hiệu quốc gia Y dược cổ truyền Việt Nam"; Ban hành logo, chứng nhận và bộ tiêu chí nhận diện thương hiệu quốc gia cho sản phẩm, doanh nghiệp và tổ chức YDCT đạt chuẩn; Hình thành Hội đồng Thương hiệu Y dược cổ truyền Việt Nam do Bộ Y tế chủ trì, Hội Đông y và Hiệp hội Dược liệu đồng tham gia.

Chính sách tài chính và hỗ trợ doanh nghiệp: Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất thuốc cổ truyền đạt tiêu chuẩn GMP, ISO quốc tế; miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị chiết xuất, công nghệ bào chế dược liệu; ưu tiên tín dụng và quỹ đầu tư đổi mới sáng tạo cho doanh nghiệp Y dược cổ truyền.

Bảo hộ tri thức và sở hữu trí tuệ: Thiết lập cơ sở dữ liệu tri thức y học cổ truyền Việt Nam, phục vụ bảo hộ quốc tế; đăng ký chỉ dẫn địa lý và thương hiệu tập thể cho các vùng dược liệu nổi tiếng (Sâm Ngọc Linh, Ba Kích Quảng Ninh, Hà Thủ Ô Hà Giang...); bảo hộ quyền sở hữu công thức bài thuốc cổ truyền khi được thương mại hóa.

Chiến lược truyền thông và quảng bá quốc tế: Tổ chức "Tuần lễ Y dược cổ truyền Việt Nam" hằng năm tại các nước ASEAN, Hàn Quốc, Nhật Bản, Pháp; xây dựng Cổng thông tin điện tử quốc tế (multi-language portal) giới thiệu bài thuốc, sản phẩm và dịch vụ YDCT Việt Nam; đưa nội dung "Y học cổ truyền Việt Nam" vào chương trình văn hóa – du lịch quốc gia.

Phát triển thương hiệu quốc gia "Y dược cổ truyền Việt Nam" là bước đi chiến lược để nâng tầm vị thế y học dân tộc, đưa tri thức cổ truyền trở thành nguồn tài nguyên tri thức – kinh tế xanh của quốc gia. Khi có cơ chế bảo hộ, chuẩn hóa và quảng bá đồng bộ, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm Y học cổ truyền hàng đầu Đông Nam Á, không chỉ xuất khẩu sản phẩm dược liệu mà còn xuất khẩu tri thức, công nghệ và văn hóa y học Việt Nam ra thế giới.

Xem thêm bài đang được quan tâm:

Nguồn: https://suckhoedoisong.vn/phat-trien-thuong-hieu-quoc-gia-huong-toi-xuat-khau-tri-thuc-va-san-pham-duoc-lieu-169251103142447934.htm