Công nghệ 'của người Việt, vì người Việt': Khi giáo viên 'dám học - dám thử - dám đổi mới' với AI

Những tiến bộ vượt bậc của khoa học - công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) đang tác động mạnh mẽ đến việc dạy và học, cũng như vai trò của người thầy trong thời đại mới. Không chỉ đứng lớp truyền đạt kiến thức, giáo viên ngày nay cũng cần “chuyển mình” để trở thành người thiết kế trải nghiệm học tập cá nhân hóa, người dẫn dắt học sinh bước vào thế giới công nghệ, sáng tạo và tư duy phản biện. Trong dòng chảy đổi mới ấy, STEAM for Vietnam là một trong những dự án tiên phong, mang AI đến gần hơn với đội ngũ thầy cô và học sinh trên khắp cả nước.

Từ những người Việt làm công nghệ tại Silicon Valley

Giữa thời đại mà AI đang làm thay đổi sâu sắc cách con người học hỏi và sáng tạo trên toàn thế giới, một nhóm người Việt tại thung lũng Silicon (Hoa Kỳ) đã chọn khởi đầu một hành trình đặc biệt - hành trình mang tri thức công nghệ về cho quê hương. Đó là câu chuyện của Tổ chức STEAM for Vietnam - một tổ chức phi lợi nhuận, được thành lập bởi một nhóm kỹ sư, chuyên gia công nghệ người Việt tại Hoa Kỳ, với sứ mệnh phổ cập giáo dục STEAM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học và nghệ thuật) miễn phí, chất lượng quốc tế đến với mọi trẻ em, học sinh Việt Nam, bất kể các em đang ở trung tâm thành phố hay vùng núi xa xôi.

Chia sẻ với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, Tiến sĩ Trần Việt Hùng, Nhà sáng lập STEAM for Vietnam cho biết: “Chúng tôi tin rằng trẻ em Việt Nam không thiếu năng lực, chỉ thiếu cơ hội tiếp cận công nghệ sớm để làm chủ tương lai số. Từ những người Việt làm việc trong lĩnh vực công nghệ tại Silicon Valley, chúng tôi bắt đầu hành trình này với niềm tin rằng giáo dục có thể là nền tảng để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên AI”.

Sau 5 năm phát triển, STEAM for Vietnam đã tiếp cận hơn 800.000 học sinh và 70.000 giáo viên, đưa các khóa học về AI, lập trình, robotics tới cả những nơi còn rất thiếu thốn về điều kiện hạ tầng. Tiến sĩ Hùng cho hay, hiện STEAM for Vietnam đang bước vào giai đoạn mới - ứng dụng AI để đào tạo và trao quyền cho giáo viên trên quy mô toàn quốc - mục tiêu đến năm 2029, trang bị năng lực số cho 2 triệu giáo viên và 24 triệu học sinh, tạo nên một thế hệ công dân Việt Nam tự tin, sáng tạo và có thể cạnh tranh toàn cầu. “Chúng tôi muốn chứng minh rằng Việt Nam không chỉ theo kịp thế giới về giáo dục công nghệ - mà hoàn toàn có thể dẫn đầu”, Tiến sĩ Hùng khẳng định.

Đáng chú ý, giữa thời đại mà công nghệ đang thay đổi sâu sắc cách dạy và học, STEAM for Vietnam chọn tập trung vào lực lượng giáo viên, đặt “người thầy” ở trung tâm của hành trình chuyển đổi số giáo dục. Anh Hùng giải thích: “Chúng tôi luôn tin rằng giáo viên là trung tâm của mọi đổi mới giáo dục. Một giáo viên được trao quyền có thể thay đổi cả một thế hệ học sinh. Vì thế, thay vì chỉ tập trung dạy trực tiếp cho từng em, chúng tôi chọn cách trao công cụ, kiến thức và niềm tin cho những người thầy, người cô, để họ trở thành “Superteacher” - những người dẫn dắt giáo dục Việt Nam trong kỷ nguyên AI”.

Trong hành trình đồng hành cùng hàng chục nghìn giáo viên trên khắp cả nước, STEAM for Vietnam ghi nhận một tinh thần đáng trân trọng ở đội ngũ nhà giáo: dám học - dám thử - dám đổi mới, đặc biệt là những thầy cô đang công tác tại những vùng còn nhiều khó khăn. Khi hồi tưởng về những kỷ niệm đáng nhớ, anh Hùng kể, ở xã Pá Mỳ, huyện Mường Nhé (Điện Biên), cô Sùng Thị Tằng, một giáo viên mầm non, ban đầu còn e dè với khái niệm “trí tuệ nhân tạo”, nhưng chỉ sau khóa học của STEAM for Vietnam, cô đã tự tin ứng dụng AI để soạn giáo án và thiết kế hoạt động học phù hợp với học sinh dân tộc. Cô chia sẻ rằng AI giờ đây “không còn xa lạ, mà là người bạn đồng hành giúp giáo viên tiết kiệm thời gian và sáng tạo hơn”. Một câu chuyện khác là tại THPT Hai Bà Trưng, Thạch Thất (Hà Nội), cô Nguyễn Thị Bình Minh, lúc đầu vốn không rành công nghệ, nhưng sau chương trình đào tạo, đã trở thành một “Đại sứ AI” có thể sáng tạo bài giảng Hóa học bằng hình ảnh động, giúp học sinh dễ hiểu hơn và lan tỏa tinh thần đổi mới đến toàn trường.

Tiến sĩ Hùng cho biết: “Điều khiến chúng tôi xúc động nhất không phải là công nghệ, mà là tinh thần cầu tiến, lòng dũng cảm và khát vọng cống hiến của những người thầy, người cô ấy. Họ đã chứng minh rằng, khi được trao công cụ và niềm tin, người Việt hoàn toàn có thể tiên phong trong đổi mới giáo dục bằng AI. Trong hệ sinh thái của STEAM for Vietnam, giáo viên không chỉ là người sử dụng công nghệ mà còn là người đồng kiến tạo - họ cùng chúng tôi xây dựng bài giảng, phương pháp và mô hình học tập mới, ứng dụng AI một cách sáng tạo và có trách nhiệm. Khi một giáo viên làm chủ được công nghệ, họ không chỉ giúp học sinh học tốt hơn, mà còn truyền cảm hứng để các em trở thành người sáng tạo công nghệ. Chúng tôi gọi đó là hiệu ứng “10x teachers = 1000x students”.

Công nghệ tạo bởi người Việt, dành cho người Việt

Một trong những thách thức lớn nhất đặt ra cho giáo dục Việt Nam trong kỷ nguyên AI là nỗi lo ngại AI có thể “đe dọa” thay thế vị trí, vai trò của người thầy. Sự phát triển nhanh chóng của các công cụ hỗ trợ giảng dạy, chấm điểm và cá nhân hóa học tập khiến nhiều người đặt các câu hỏi như “liệu giáo viên có còn là trung tâm của các lớp học?” hoặc thậm chí “liệu AI có ảnh hưởng đến bản sắc của giáo dục Việt Nam?”.

Về vấn đề này, Tiến sĩ Hùng cho rằng AI sẽ không thay thế giáo viên mà “chỉ đang thay đổi cách chúng ta làm nghề giáo”. Từ những gì STEAM for Vietnam trải nghiệm, AI giúp thầy cô giảm bớt phần việc hành chính, chấm bài, soạn giáo án, hay cá nhân hóa nội dung học cho từng học sinh. Khi bớt đi những việc lặp lại, giáo viên có thêm thời gian để sáng tạo và kết nối cảm xúc thật sự với học trò. “Dù công nghệ có tiến xa đến đâu, AI vẫn chỉ là công cụ. Người thầy mới là người dẫn dắt, người truyền cảm hứng, người nuôi dưỡng ước mơ. Thách thức lớn nhất bây giờ là làm sao để giáo viên làm chủ được công nghệ và dùng AI một cách có trách nhiệm, để nó phục vụ con người - chứ không phải thay thế con người”, anh khẳng định đồng thời nhấn mạnh quan điểm “đầu tư cho giáo viên chính là cách bền vững nhất để đầu tư cho tương lai của đất nước”.

Tiến sĩ Trần Việt Hùng, Nhà sáng lập Got-It, STEAM for Việt Nam, đồng sáng lập AI for Vietnam. (Nguồn: NVCC)

Ngoài các giải pháp về nâng cao năng lực số, đào tạo kỹ năng sử dụng AI cho giáo viên, Tiến sĩ Hùng nói thêm: “Nếu chọn hai giải pháp công nghệ có thể áp dụng ngay, chúng tôi sẽ gợi ý Trợ giảng AI và Gia sư AI - hai tính năng trọng tâm trong nền tảng OctoAI do STEAM for Vietnam phát triển. Trợ giảng AI hỗ trợ giáo viên soạn giáo án, tạo bài kiểm tra, chấm bài và nhận xét học sinh tự động, hoàn toàn bằng tiếng Việt và phù hợp với chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong khi đó, gia sư AI đóng vai trò như một “người bạn học ảo” 24/7, giúp học sinh luyện tập, được hướng dẫn theo lộ trình cá nhân hóa và phản hồi tức thời. Nhờ đó, giáo viên có thể giảm tới 50 - 70% khối lượng công việc lặp lại, tập trung hơn vào sáng tạo phương pháp và tương tác cảm xúc với học sinh”.

Dù vậy, anh Hùng vẫn nhấn mạnh ranh giới “AI chỉ là công cụ - không bao giờ là người dạy thay” bởi giáo viên vẫn là người kiến tạo trải nghiệm học tập, kiểm chứng tri thức và nuôi dưỡng cảm xúc, tư duy cho học sinh. Ranh giới này trở thành nguyên tắc cốt lõi giúp công nghệ thực sự phục vụ con người, giúp người thầy trở nên mạnh mẽ hơn nhờ công nghệ, chứ không bị thay thế bởi nó.

Vĩ thanh

Hiện nay, trong khi phần lớn các công nghệ AI tiên tiến vẫn đến từ nước ngoài, chúng ta cũng chứng kiến một làn sóng khác trong bức tranh chuyển đổi số toàn cầu. Đó là ngày càng nhiều doanh nghiệp và trí thức Việt Nam đang dần dần chứng minh năng lực làm chủ công nghệ, khả năng sáng tạo ra những giải pháp “do người Việt, vì người Việt”. Họ tâm huyết và cống hiến xây dựng và phát triển công nghệ khởi nguồn từ thực tiễn và phục vụ đời sống người Việt Nam. Từ lĩnh vực giáo dục, y tế đến sản xuất, những sáng kiến ứng dụng AI đang dần được thiết kế theo hướng bản địa hóa - tận dụng tri thức, dữ liệu và nhu cầu của chính người Việt để giải quyết các vấn đề cụ thể của xã hội. Chính tư duy “đổi mới từ gốc” này đang mở ra một hướng đi bền vững, khi người Việt Nam không chỉ là người sử dụng mà trở thành người kiến tạo công nghệ, góp phần định hình tương lai số mang bản sắc riêng của đất nước.

Tiến sĩ Trần Việt Hùng là một gương mặt quen thuộc của giới khởi nghiệp Việt Nam. Không chỉ sáng lập STEAM for Vietnam, anh là Nhà sáng lập và Chủ tịch nền tảng giáo dục trực tuyến Got It - startup công nghệ có trụ sở tại thung lũng Silicon (Hoa Kỳ), đồng sáng lập AI for Vietnam (AIV) với sáng kiến xây dựng bộ dữ liệu tiếng Việt mã nguồn mở lớn nhất từ trước đến nay cho người Việt Nam.

Nguồn: https://baophapluat.vn/cong-nghe-cua-nguoi-viet-vi-nguoi-viet-khi-giao-vien-dam-hoc-dam-thu-dam-doi-moi-voi-ai.html