Đại biểu Quốc hội nêu bài học đắt giá không thể lặp lại trong khai thác đất hiếm

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh nêu "bài học đắt giá mà Việt Nam không thể lặp lại" trong khai thác đất hiếm. Ảnh: Phạm Đông

Sáng 1.12, Quốc hội thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) cho biết, đất hiếm là nền tảng của bán dẫn, xe điện, quốc phòng, thiết bị y tế và nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn.

Việc xác định đất hiếm là tài nguyên đặc biệt quan trọng cần được quản lý thống nhất ở cấp quốc gia là định hướng hoàn toàn phù hợp với yêu cầu phát triển dài hạn của đất nước.

Đại biểu cho rằng, luật cần khẳng định nguyên tắc quản lý tài nguyên đất hiếm trên nền tảng khoa học và kiểm soát rủi ro nghiêm ngặt, trong đó yêu cầu về môi trường phải được đặt ở mức cao nhất.

Đất hiếm không chỉ là khoáng sản chiến lược mà còn là nhóm tài nguyên có "hệ số rủi ro môi trường" rất lớn. Toàn bộ chuỗi tuyển - tách đều phát sinh chất thải chứa phóng xạ tự nhiên, thorium, uranium ở nồng độ thấp; ngoài ra còn có hỗn hợp kim loại nặng và dung dịch axit ở mức khó xử lý nếu không có công nghệ tiên tiến.

Nữ đại biểu nêu kinh nghiệm cho thấy, những quốc gia từng phát triển đất hiếm ồ ạt nhưng thiếu kiểm soát đã phải đối mặt với những "vùng ô nhiễm phóng xạ tồn lưu", chi phí xử lý và phục hồi môi trường lớn gấp nhiều lần giá trị kinh tế thu được và nhấn mạnh "đây là bài học đắt giá mà Việt Nam không thể lặp lại".

Do đó, cần phải đặt ra các ngưỡng an toàn kỹ thuật bắt buộc: công nghệ tuyển - tách khép kín, mô hình hóa phát tán phóng xạ, hệ thống quan trắc liên tục, phương án xử lý bùn thải đạt chuẩn IAEA, và yêu cầu về phục hồi môi trường sau khai thác ngay từ giai đoạn cấp phép.

Chỉ những doanh nghiệp có năng lực công nghệ, năng lực tài chính và hệ thống quản trị môi trường đạt chuẩn quốc tế mới được phép tham gia.

"Cần nhấn mạnh vai trò giám sát độc lập của cơ quan an toàn bức xạ và hạt nhân quốc gia trong toàn bộ chuỗi hoạt động tuyển - tách - chế biến đất hiếm, từ thẩm định công nghệ, đánh giá rủi ro, kiểm tra hiện trường, đến giám sát xử lý chất thải và phục hồi môi trường", đại biểu nêu ý kiến.

Đại biểu cũng đề nghị luật cho phép quy định nguyên tắc linh hoạt hơn đối với đất hiếm, để khuyến khích nhà đầu tư đủ năng lực công nghệ và tránh tình trạng khai thác thô, manh mún.

Theo đại biểu, với một tài nguyên chiến lược đặc biệt như đất hiếm, yêu cầu bảo đảm quốc phòng và an ninh quốc gia phải được đặt ở mức cao hơn so với các loại khoáng sản thông thường.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa phát biểu. Ảnh: Phạm Đông

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cho rằng việc khai thác đất hiếm rất cần thiết phục vụ nhu cầu sinh hoạt, đời sống của người dân.

Đại biểu đặt ra băn khoăn, nếu có nguồn tài nguyên này thì vấn đề đặt ra là chúng ta sẽ khai thác như thế nào cho hiệu quả, quản lý ra sao và đặc biệt là phải bảo vệ được đất hiếm. Các loại khoáng sản khác có thể còn dồi dào, nhưng đất hiếm thì rất hạn chế, trữ lượng không nhiều.

Nếu khai thác mà không quản lý chặt chẽ, không có biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt, sẽ dễ dẫn đến tình trạng khai thác bừa bãi, thậm chí cả người dân cũng có thể tự ý khai thác.

Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo, cơ quan quản lý về môi trường quan tâm, quản lý tốt về đất hiếm, có chế độ chính sách trong bảo vệ đất hiếm.

Nguồn:https://laodong.vn/thoi-su/dai-bieu-quoc-hoi-neu-bai-hoc-dat-gia-khong-the-lap-lai-trong-khai-thac-dat-hiem-1618237.ldo