Đái tháo đường đang “trẻ hóa”: Báo động từ lối sống hiện đại

Trong những năm gần đây, đái tháo đường không còn là căn bệnh của riêng người lớn tuổi. Tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh ở thanh thiếu niên và thậm chí trẻ em đang tăng nhanh, trở thành mối quan ngại lớn của ngành y tế. Các tổ chức y tế quốc tế ghi nhận số người trẻ mắc đái tháo đường típ 2 ngày càng nhiều hơn so với một thập niên trước, gắn liền với xu hướng thừa cân, ít vận động và chế độ ăn nhiều đường – chất béo.

Trên thế giới, nhiều báo cáo từ Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF) và các cơ quan nghiên cứu dịch tễ cho biết tỷ lệ trẻ và thanh thiếu niên được chẩn đoán đái tháo đường típ 2 đã tăng đáng kể trong vòng 20 năm qua. Một số quốc gia phát triển ghi nhận số ca mới hằng năm tăng gấp nhiều lần so với thập niên 1990. Tại Mỹ, Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) từng cảnh báo rằng nếu xu hướng này tiếp diễn, đái tháo đường sẽ trở thành một trong những bệnh mạn tính phổ biến nhất ở lứa tuổi vị thành niên trong tương lai không xa.

Ở khu vực châu Á, tốc độ gia tăng còn nhanh hơn do đặc điểm thể trạng và lối sống đô thị hóa. Các nghiên cứu cho thấy trẻ em châu Á có nguy cơ cao phát triển kháng insulin dù chỉ tăng cân nhẹ, khiến bệnh dễ khởi phát sớm. Sự bùng nổ của đồ uống có đường, thức ăn nhanh, cùng tình trạng trẻ ít vận động, dành nhiều thời gian cho màn hình đã tạo thành “tổ hợp nguy cơ” đáng lo ngại.

Tại Việt Nam, số người mắc đái tháo đường nói chung tăng đều qua từng năm và nhóm tuổi mắc bệnh đang dịch chuyển về phía trẻ hơn. Một số cơ sở y tế ghi nhận số trường hợp đái tháo đường ở trẻ em và thanh thiếu niên đến khám – đặc biệt ở nhóm típ 2 – đã tăng so với trước đây. Bên cạnh đó, tỷ lệ người mắc nhưng chưa được chẩn đoán vẫn còn cao, khiến nhiều trường hợp trẻ chỉ phát hiện bệnh khi đã có biến chứng như rối loạn lipid máu, tăng huyết áp hoặc béo phì độ III.

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng “trẻ hóa” rất đa dạng. Lối sống ít vận động, ăn uống dư thừa năng lượng, thói quen sử dụng đồ ăn nhanh, nước ngọt đóng chai… là những yếu tố hàng đầu. Trẻ em thành thị thường có ít thời gian hoạt động ngoài trời, trong khi thời gian ngồi trước màn hình kéo dài dẫn đến tăng cân mất kiểm soát. Bên cạnh đó, yếu tố di truyền, stress học đường và rối loạn giấc ngủ cũng góp phần thúc đẩy bệnh khởi phát sớm.

Gánh nặng của đái tháo đường ở người trẻ là rất lớn. Người mắc bệnh từ sớm phải đối mặt với nguy cơ biến chứng tim mạch, mắt, thận và thần kinh khi còn rất trẻ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và năng suất lao động trong tương lai. Chi phí điều trị suốt đời cũng tạo áp lực lớn cho gia đình và hệ thống y tế.

Trước thực trạng này, các chuyên gia khuyến cáo cần đẩy mạnh phòng ngừa sớm, đặc biệt trong trường học và gia đình. Việc xây dựng môi trường dinh dưỡng lành mạnh, hạn chế tối đa đồ uống có đường, tăng cường hoạt động thể lực ít nhất 60 phút mỗi ngày cho trẻ là những biện pháp nền tảng. Các chương trình sàng lọc nguy cơ cho trẻ thừa cân – béo phì hoặc có tiền sử gia đình mắc đái tháo đường cần được thực hiện định kỳ để phát hiện sớm. Trong khi đó, ở cấp độ quốc gia, việc triển khai chính sách giảm tiêu thụ đường, phát triển không gian vận động công cộng, và tuyên truyền thay đổi lối sống đóng vai trò then chốt.

Đái tháo đường đang trẻ hóa không chỉ là câu chuyện của ngành y tế mà là vấn đề cộng đồng. Nếu không hành động ngay hôm nay, nhiều thế hệ trẻ sẽ phải đối mặt với bệnh mạn tính khi chưa kịp trưởng thành. Sự vào cuộc đồng bộ của gia đình, nhà trường, ngành y tế và toàn xã hội chính là chìa khóa để đảo ngược xu hướng đáng lo ngại này — bảo vệ tương lai của chính chúng ta

Nguồn: https://soyte.camau.gov.vn/bai-khoa-hoc-chinh-tri-va-xa-hoi/dai-thao-duong-dang-tre-hoa-bao-dong-tu-loi-song-hien-dai-292283