Diễn đàn ESG Việt Nam: Kiểm soát “con dao hai lưỡi” AI trong ESG

(Dân trí) - Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành "tấm vé thông hành" mang tính sống còn giúp doanh nghiệp Việt thực thi ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) một cách hiệu quả và minh bạch.

Các chuyên gia cảnh báo AI là một công cụ mạnh mẽ, nhưng giống như một con dao hai lưỡi. Lợi ích kinh tế vượt trội mà AI mang lại đi kèm với những rủi ro nghiêm trọng về đạo đức, bảo mật dữ liệu, đòi hỏi doanh nghiệp phải có sự kiểm soát có trách nhiệm và ý chí quyết tâm từ tầng lớp lãnh đạo cao nhất.

AI là cộng sự nhưng cũng mang đến rủi ro

AI đóng vai trò then chốt, tác động mạnh mẽ vào cả ba trụ cột ESG, giúp doanh nghiệp chuyển từ mô hình quản trị truyền thống dựa vào cảm tính sang vận hành bằng dữ liệu thực tế. AI còn là yếu tố then chốt để tự động hóa việc thu thập và báo cáo ESG, phân tích hàng triệu biến số và đưa ra các quyết định kịp thời theo thời gian thực. 

Nhờ đó, AI giúp tối ưu hóa hiệu suất vận hành, giảm tiêu thụ năng lượng và phát thải carbon. Tuy nhiên, mặt trái của công nghệ này cũng không hề nhỏ.

AI đóng vai trò then chốt, tác động mạnh mẽ vào cả ba trụ cột ESG (Ảnh: Reuters).

Việc triển khai AI tiêu tốn tài nguyên với tốc độ đáng lo ngại. Quá trình huấn luyện (Training) các mô hình AI lớn có thể tiêu tốn một lượng điện năng khổng lồ. Ước tính, các trung tâm dữ liệu AI, Blockchain có thể tiêu thụ lượng điện tương đương cả nước Nhật Bản vào năm 2026. 

Tiến sĩ Đinh Viết Sang cho biết, việc huấn luyện một mô hình AI lớn có thể thải ra lượng carbon gấp 5 lần tổng vòng đời trung bình của một chiếc ô tô. Quá trình huấn luyện mô hình tiên tiến như GPT-3 có thể tiêu thụ khoảng 700.000 lít nước sạch cho một lần huấn luyện. 

Rõ ràng, để AI trở thành công cụ cứu tinh cho hành tinh, doanh nghiệp phải cân bằng giữa sức mạnh công nghệ và trách nhiệm đối với môi trường.

Một trong những rủi ro lớn nhất của AI, đặc biệt liên quan đến trụ cột Xã hội (S) trong ESG, là vấn đề đạo đức và sự thiên vị. Vấn đề thiên vị của AI, ví dụ như thiên vị chủng tộc hay màu da, bắt nguồn trực tiếp từ chất lượng dữ liệu đầu vào.

Các mô hình AI học từ dữ liệu Internet và nếu dữ liệu huấn luyện bị thiên lệch, AI sẽ hấp thụ và khuếch đại các định kiến này. Điều đó đặc biệt nguy hiểm trong các nghiệp vụ quan trọng như tuyển dụng, nơi AI được sử dụng để sàng lọc hàng nghìn hồ sơ xin việc chỉ trong một giây. 

Nếu dữ liệu được cung cấp chứa định kiến về chủng tộc, giới tính, hệ thống AI có thể bỏ qua tiếng nói của các nhóm thiểu số và đưa ra những quyết định tuyển dụng không công bằng, làm suy yếu các mục tiêu về bình đẳng giới và đa dạng nhân sự trong ESG.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia phải áp dụng các biện pháp kỹ thuật nghiêm ngặt. Ông Vũ Thanh Thắng, Giám đốc Trí tuệ nhân tạo CAIO, nhấn mạnh cần đảm bảo dữ liệu đầu vào không bị thiên lệch, phải đa dạng và đầy đủ. Sau đó, phải tiến hành kiểm thử bằng các bài kiểm tra để xem mô hình có bộc lộ sự thiên vị hay không. 

Ông Vũ Thanh Thắng - Giám đốc Trí tuệ nhân tạo CAIO - Founder Công ty cổ phần An ninh mạng SCS, thành viên Hội đồng Thẩm định Diễn đàn ESG Việt Nam.

Nếu có, doanh nghiệp phải bổ sung dữ liệu để cân bằng lại hoặc loại bỏ mô hình đó. Thậm chí, cần dùng kỹ thuật tiên tiến như "Devil Semantic Generation" (tạo sinh ngữ nghĩa đối nghịch) để dùng chính AI thử thách AI, kiểm tra tính logic và độ chính xác, tránh hiện tượng AI bịa đặt thông tin.

Cùng với đạo đức, bảo mật dữ liệu cá nhân cũng là một rủi ro lớn khác khi ứng dụng AI. Dữ liệu là tài sản giá trị nhất của doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc xử lý thông tin nhạy cảm của khách hàng hoặc nhân viên nếu bị rò rỉ có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như lừa đảo, làm mất đi niềm tin vào thương hiệu và gây tổn hại đến uy tín doanh nghiệp.

Hiện tại, Việt Nam vẫn thiếu một khuôn khổ pháp lý rõ ràng về AI, khiến việc đánh giá hành vi "thiếu đạo đức" hay vi phạm bảo mật trở nên khó khăn. Đây là một "nút thắt" lớn, đặc biệt khi khảo sát cho thấy 90% doanh nghiệp nhỏ (SME) ở Việt Nam chưa có nhân viên hoặc hệ thống quản trị an ninh mạng. 

Điều này khiến họ đối diện với nguy cơ tấn công mạng, mã độc tống tiền, và đặc biệt là tấn công trực tiếp vào mô hình AI - vốn được xem là "bộ não" điều hành doanh nghiệp.

Để đối phó với những rủi ro này, an ninh mạng (Security) cần được xem là một trong bốn trụ cột đồng hành, cùng với IoT, AI và Blockchain. Đồng thời, yếu tố này phải được thiết kế ngay từ đầu khi xây dựng hệ thống ESG.

Xây dựng khuôn khổ để kiểm soát AI hiệu quả

Trong bối cảnh khung pháp lý quốc gia về AI đang được hoàn thiện, các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng khuôn khổ pháp lý nội bộ chặt chẽ.

Khuôn khổ này cần dựa trên các luật và nghị định hiện hành của Nhà nước (như Luật An ninh mạng và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân) để quy định rõ ràng những gì nhân viên được phép và không được phép làm với AI. Ví dụ, chỉ được sử dụng các công cụ AI đã được phê duyệt và nghiêm cấm đưa dữ liệu nhạy cảm của công ty lên các nền tảng công cộng.

Bên cạnh đó, việc tuân thủ quyền sở hữu trí tuệ cũng là nguyên tắc cốt lõi, hạn chế sự phụ thuộc vào AI để bảo vệ tính sáng tạo và hàm lượng chất xám từ con người. Lãnh đạo doanh nghiệp cần tổ chức các buổi đào tạo định kỳ để nâng cao nhận thức của nhân viên về các rủi ro liên quan đến đạo đức và bảo mật, từ đó giảm thiểu rủi ro từ những hành vi vô ý.

Ý chí lãnh đạo cao nhất là yếu tố quan trọng để tạo ra sự đồng thuận, giúp doanh nghiệp lột xác hoàn toàn và trở nên khác biệt so với đối thủ (Ảnh: CNBC).

Bà Trần Phương Nga, CEO Tập đoàn Thiên Long, cho biết tập đoàn này đã xây dựng mô hình AI nội bộ dựa trên nền tảng mở, áp dụng quy định nghiêm ngặt về bảo mật thông tin và tuân thủ quyền sở hữu trí tuệ, nhằm phòng ngừa rủi ro pháp lý và đảm bảo sản phẩm được hình thành chủ yếu từ trí tuệ con người.

Mặc dù các thách thức về chi phí, nhân lực và bảo mật là có thật, nhưng các chuyên gia đều thống nhất rằng rào cản lớn nhất đối với doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khối SME, không phải là tiền mà là ý chí của người lãnh đạo.

Ông Vũ Thanh Thắng cho rằng, bản chất việc chuyển đổi AI không phải là "đốt tiền" mà là đầu tư để thu lợi gấp nhiều lần. Vấn đề là người đứng đầu có thực sự hiểu được vai trò quan trọng của AI và ESG hay không, có đủ quyết tâm để đặt yếu tố này lên hàng đầu hay không.

Ý chí lãnh đạo cao nhất là yếu tố quan trọng để tạo ra sự đồng thuận, giúp doanh nghiệp lột xác hoàn toàn và trở nên khác biệt so với đối thủ. 

Người lãnh đạo là người đặt mục tiêu, còn AI chỉ là "cộng sự thông minh" hỗ trợ thực hiện, không thể thay thế con người trong các quyết định mang tính chiến lược và rủi ro. AI có thể giúp doanh nghiệp tăng doanh thu từ 100 tỷ lên 1.000 tỷ mà không cần tăng tương ứng số lượng nhân sự. Điều này chỉ xảy ra nếu người lãnh đạo quyết tâm chuyển đổi.

Để đảm bảo thành công và kiểm soát "con dao hai lưỡi" AI một cách có trách nhiệm, ban lãnh đạo cần có sự cam kết và một kế hoạch triển khai bài bản, bắt đầu từ việc chuẩn hóa dữ liệu. Thành công sẽ đến với những tổ chức biết cân bằng giữa sức mạnh của công nghệ và trách nhiệm đối với hành tinh xanh.

Chiều 22/12, diễn đàn ESG Việt Nam 2025 do Báo Dân trí tổ chức sẽ diễn ra tại Hà Nội.

Diễn đàn mang đến những phân tích chuyên sâu và góc nhìn toàn diện về vai trò của công nghệ trong thực thi ESG.

Trong khuôn khổ chương trình, Lễ vinh danh Vietnam ESG Awards 2025 sẽ là điểm nhấn tôn vinh những tổ chức, doanh nghiệp tiên phong và tiêu biểu trong thúc đẩy phát triển bền vững.

Với chủ đề “Khoa học công nghệ và động lực cho phát triển bền vững”, sự kiện hướng tới góp phần tạo nền tảng cho một tương lai bền vững và thịnh vượng của Việt Nam.

Độc giả quan tâm có thể đăng ký tham dự hội thảo với 2 gói tham dự là Standard và VVIP với số lượng có hạn.

Khi đăng ký thành công sẽ được Ban tổ chức gửi vé tham dự qua email, để thuận tiện check-in (làm thủ tục) tham gia chương trình vào ngày 22/12.

Quyền lợi của hạng Standard (500.000 đồng) là vị trí ngồi đẹp, nhận bộ tài liệu hội thảo, quà tặng sự kiện.

Quyền lợi của hạng VVIP (2.000.000 đồng) là vị trí ngồi VIP, tiệc tối private với diễn giả tại Pullman Hanoi, quà tặng độc quyền, khu vực check-in riêng, tài liệu hội thảo từ Ban tổ chức.Vì số lượng chỗ ngồi có hạn, đăng ký tham dự chương trình có thể đóng sớm hơn khi hết chỗ.

Nguồn: https://dantri.com.vn/cong-nghe/dien-dan-esg-viet-nam-kiem-soat-con-dao-hai-luoi-ai-trong-esg-20251216105052546.htm