Đổi mới sáng tạo và xuất khẩu bền vững góp phần tăng trưởng kinh tế

Để tạo bước đột phá cho năm 2025, Bộ Công Thương sẽ tập trung nâng cao năng lực sản xuất, khuyến khích đổi mới sáng tạo và đẩy mạnh xuất khẩu bền vững góp phần vào tăng trưởng kinh tế đất nước.

*Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên. (Ảnh: Trần Việt/TTXVN)*

Năm 2024, kinh tế Việt Nam tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức đến từ những biến động địa chính trị, địa kinh tế thế giới và các vấn đề nội tại của đất nước; đặc biệt siêu bão số 3 và cơn bão số 4 gây thiệt hại nặng nề trên diện rộng cho hệ thống hạ tầng năng lượng, công nghiệp, thương mại và sản xuất, kinh doanh tại nhiều địa phương.

Tuy nhiên, cùng với cả nước, ngành Công Thương đã nỗ lực phấn đấu và đạt nhiều kết quả tích cực, toàn diện, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế đất nước.

Nhằm đánh giá khái quát lại kết quả ngành công thương đã đạt được trong năm 2024 và giải pháp tạo bước đột phá trong năm 2025, phóng viên TTXVN đã phỏng vấn Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên.

- Năm 2024, phát triển kinh tế-xã hội diễn ra trong bối cảnh thế giới tiếp tục có những chuyển biển với nhiều cơ hội và thách thức đan xen, Bộ trưởng đánh giá thế nào về khó khăn mà ngành công thương nói chung và doanh nghiệp nói riêng phải vượt qua?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Năm 2024 diễn ra trong bối cảnh thế giới tiếp tục có chuyển biến lớn và khó lường với nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Kinh tế toàn cầu tiếp tục đối mặt với thách thức từ tăng trưởng yếu và lạm phát tăng cao, tăng trưởng dự kiến sẽ chậm lại chủ yếu do việc thắt chặt chính sách tiền tệ được thực hiện trong hai năm qua.

Bên cạnh đó, xu hướng phi toàn cầu hóa đang trỗi dậy mạnh mẽ, chính sách bảo hộ xuất hiện trở lại ở nhiều nước dưới nhiều hình thức khác nhau. Các nước phát triển ngày càng quan tâm đến an toàn cho người tiêu dùng, phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu, từ đó dựng lên tiêu chuẩn và quy định mới liên quan đến chuỗi cung ứng, nguyên liệu, lao động, môi trường với sản phẩm nhập khẩu…

Cùng quá trình hội nhập sâu rộng, doanh nghiệp Việt Nam đang khai thác hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do (FTA), nhất là FTA thế hệ mới, kim ngạch xuất khẩu nhập khẩu đã và sẽ tiếp tục có nhiều cơ hội và sức ép cạnh tranh mới...

Nhờ nỗ lực chung của hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, ngành công thương tin tưởng sẽ hoàn thành chỉ tiêu tăng trưởng được đề ra từ đầu năm trên tất cả lĩnh vực sản xuất công nghiệp, năng lượng, xuất nhập khẩu và thương mại nội địa.

Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) ước tăng 8,4% là mức cao nhất trong giai đoạn 2020-2024 (kế hoạch là 7-8%); tổng sản lượng điện toàn hệ thống điện quốc gia ước tăng hơn 10,1% (kế hoạch 9,4-9,8%); kim ngạch xuất khẩu ước tăng 16,4% (kế hoạch là 6%), tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước tăng 9%, đạt kế hoạch.

*Người tiêu dùng chọn mua hàng tại siêu thị Co.opmart Rạch Giá, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. (Ảnh: Lê Huy Hải/TTXVN)*

- Xu hướng phi toàn cầu hoá đang trỗi dậy mạnh mẽ, chính sách bảo hộ xuất hiện trở lại ở nhiều nước dưới các hình thức khác nhau. Với những thách thức như vậy, xin Bộ trưởng cho biết đâu là yếu tố thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu giữ đà tăng trưởng và Bộ Công Thương có vai trò gì trong điểm sáng này?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Trong bối cảnh xu hướng phi toàn cầu hóa và sự tái xuất hiện của chính sách bảo hộ ở nhiều quốc gia, kết quả xuất khẩu tích cực năm 2024 của Việt Nam đạt được nhờ nhiều yếu tố quan trọng. Đầu tiên là sự phục hồi của kinh tế toàn cầu.

Một số thị trường lớn như Mỹ, EU và châu Á phục hồi, kéo theo sự gia tăng nhu cầu nhập khẩu hàng hóa. Ngoài ra, doanh nghiệp đã khai thác hiệu quả các FTA như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA). Qua đó, tạo thuận lợi cho hàng Việt tiếp cận thị trường quốc tế với mức thuế ưu đãi và gia tăng khả năng cạnh tranh.

Hơn nữa, việc đa dạng hóa thị trường và sản phẩm xuất khẩu đang dần phát huy hiệu quả khi Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường mới và thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm mới bên cạnh nhóm hàng chủ lực như điện tử, nông sản, dệt may. Đặc biệt, năng lực sản xuất và xuất khẩu nội tại đã và đang dần được cải thiện, đầu tư mới công nghệ và gia tăng giá trị nội địa hóa trong chuỗi cung ứng.

Thêm vào đó là sự quyết liệt của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương trong việc ban hành, thực thi chính sách, giải pháp nhằm hỗ trợ xuất khẩu, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tháo gỡ khó khăn về logistics và đẩy mạnh xúc tiến thương mại quốc tế.

Nhằm thúc đẩy xuất khẩu cũng như hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua thách thức, Bộ Công Thương luôn chú trọng thông tin tới hiệp hội ngành hàng về diễn biến của thị trường xuất khấu để doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh kế hoạch sản xuất phù hợp, định hướng tìm kiếm đơn hàng từ thị trường nước ngoài.

Qua việc duy trì đều đặn hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Công Thương đã chỉ đạo Thương vụ thường xuyên cập nhật thông tin và quy định, tiêu chuẩn, điều kiện của thị trường nước ngoài có thể tác động đến xuất nhập khẩu của Việt Nam cũng như có các khuyến nghị với địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp.

Cùng đó, Bộ đã triển khai các chương trình xúc tiến thương mại, hỗ trợ kết nối giao thương, nhất là những thị trường tiềm năng; kết hợp xúc tiến thương mại truyền thống với hiện đại, gắn với thương mại điện tử, kinh tế số nhằm đa dạng hoá thị trường. Đồng thời, hỗ trợ địa phương, doanh nghiệp xây dựng thương hiệu, thúc đẩy xuất khẩu bền vững sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý của Việt Nam.

Ngoài ra, Bộ Công Thương thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc đề nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật liên quan nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh thực hiện qua dịch vụ công trực tuyến tạo thuận lợi cho xuất nhập khẩu. Không dừng lại ở đó, Bộ còn tích cực tham mưu và đàm phán để mở rộng mạng lưới FTA, tạo điều kiện cho hàng Việt hưởng mức thuế ưu đãi và mở rộng thị trường tiêu thụ. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn doanh nghiệp tận dụng hiệu quả FTA đã ký kết.

- Các nước ngày càng quan tâm đến vấn đề an toàn cho người tiêu dùng, phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu từ đó dựng lên tiêu chuẩn và quy định liên quan đến tiêu chuẩn xanh, giảm phát thải khí nhà kính và phát triển bền vững với hàng hóa trên thị trường. Vậy Bộ Công Thương có giải pháp gì để hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó với quy định này?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Tăng trưởng xanh, giảm phát thải khí nhà kính, giảm dấu vết carbon trong sản xuất hàng hóa, dịch vụ đang là xu hướng chung của toàn cầu. Nhiều quốc gia trên thế giới đã và đang đặt ra hàng rào kỹ thuật quản lý chặt chẽ liên quan đến phát triển bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu.

Chẳng hạn, Thỏa thuận xanh của Liên minh châu Âu (EU) quy định để thực hiện mục tiêu trung hòa vào năm 2050 như giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi năng lượng, thực hiện kinh tế tuần hoàn, phát triển nông nghiệp bền vững, bảo tồn thiên nhiên, áp dụng chính sách thuế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM).

Một số quốc gia như Mỹ, Anh, Australia đang dự kiến áp dụng cơ chế chính sách nhằm hạn chế phát thải khí nhà kính tương tự như cơ chế CBAM.

Hơn nữa, chính sách CBAM của EU sẽ áp dụng với một số ngành như thép, phân bón, ximăng, nhôm và điện năng. Theo đó, hàng hóa khi nhập khẩu vào châu Âu sẽ phải mua "chứng chỉ CBAM" tương ứng với lượng carbon phát thải từ hàng hóa nhập khẩu. Thời gian tới, cơ chế này có thể áp dụng mở rộng sang các ngành hàng khác đang xuất khẩu vào thị trường châu Âu như dệt may, da giày, thủy sản, gỗ... và với tiền lệ của cơ chế CBAM có khả năng nhiều quốc gia khác cũng sẽ áp dụng như Anh, Mỹ, Australia, Nhật Bản...

Để đáp ứng quy định của các quốc gia trên thế giới, tôi cho rằng doanh nghiệp cần sớm nghiên cứu, triển khai giải pháp giảm phát thải nhà kính như chuyển đổi sang nguồn năng lượng sạch, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Đồng thời, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, áp dụng sản xuất sạch hơn chuyển đổi sang sản xuất xanh để hạn chế tác động của chính sách chung toàn cầu và các quốc gia trên thế giới.

Nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ thực hiện chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính và giảm carbon. Đơn cử như Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030; Chương trình hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững giai đoạn 2021-2030.

Bộ cũng ban hành thông tư quy định kỹ thuật về đo đạc, báo cáo và thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, kiểm kê khí nhà kính ngành công thương; quy hoạch, chiến lược phát triển ngành năng lượng theo hướng tăng mạnh tỷ lệ năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, giảm sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng có nguồn gốc hóa thạch. Qua đó, giúp doanh nghiệp kiểm soát phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất kinh doanh và định hướng phát triển theo hướng tăng trưởng xanh, phát thải carbon thấp, đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam đến năm 2050.

- Thưa Bộ trưởng, để tạo bước đột phá cho năm 2025, Bộ Công Thương sẽ có kế hoạch cụ thể gì trong hoạch định chính sách giúp doanh nghiệp trong sản xuất và xuất khẩu để góp phần vào tăng trưởng kinh tế đất nước?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Để tạo bước đột phá cho năm 2025 và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước, ngoài việc thông tin thị trường nhằm đảm bảo thường xuyên cập nhật thông tin về quy định, tiêu chuẩn, điều kiện của thị trường ngoài nước, Bộ Công Thương sẽ tập trung nâng cao năng lực sản xuất, khuyến khích đổi mới sáng tạo và đẩy mạnh xuất khẩu bền vững góp phần vào tăng trưởng kinh tế đất nước.

Ngoài ra, Bộ Công Thương tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp khai thác tối đa lợi ích từ FTA đã ký kết; tổ chức chương trình đào tạo, hội nghị và tư vấn cho doanh nghiệp về quy tắc xuất xứ hàng hóa nhằm tận dụng ưu đãi thuế quan đồng thời, giúp doanh nghiệp hiểu rõ tiêu chuẩn và yêu cầu của thị trường trong khuôn khổ FTA để tăng cường xuất khẩu bền vững.

Mặt khác, phối hợp với các bộ, ngành liên quan để hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chuỗi cung ứng, đảm bảo nguồn nguyên liệu đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về an toàn, môi trường và phát triển bền vững. Các chương trình kết nối doanh nghiệp với nhà cung cấp uy tín trong nước và quốc tế sẽ giúp tối ưu hóa chi phí sản xuất và nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc đề nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật có liên quan nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh thực hiện qua dịch vụ công trực tuyến tạo thuận lợi cho xuất nhập khẩu.

Bộ cũng sẽ triển khai xúc tiến thương mại gắn liền với việc xác định thị trường tiềm năng, mặt hàng tiềm năng. Đồng thời đẩy mạnh chương trình hỗ trợ doanh nghiệp trong chuyển đổi số, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc áp dụng công nghệ mới, tự động hóa quy trình sản xuất và quản lý qua nền tảng kỹ thuật số không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao năng suất lao động, đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế về chất lượng và tiến độ giao hàng.

Hơn nữa, Bộ sẽ chú trọng phát triển dịch vụ logistics; đôn đốc, phối hợp với các đơn vị triển khai nhiệm vụ được giao tại Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về triển khai thực hiện Kế hoạch nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025. Bộ Công Thương đã trình Chính phủ phê duyệt, ban hành Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2050 và đang tiếp tục phối hợp hoàn thiện chiến lược.

Đặc biệt, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục thực hiện giải pháp phát triển thương mại biên giới bền vững thông qua thúc đẩy hoạt động xuất khẩu qua cửa khẩu biên giới theo hình thức chính ngạch, điều hành, khai thông hiệu quả xuất khẩu sang Trung Quốc./.

- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

(TTXVN/Vietnam+)

Nguồn:https://www.vietnamplus.vn/doi-moi-sang-tao-va-xuat-khau-ben-vung-gop-phan-tang-truong-kinh-te-post1004730.vnp