Đổi mới vì nền giáo dục toàn diện: Nhận diện thực tại, hướng đến tương lai

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn, hạn chế cần được nhìn nhận khách quan, kịp thời đổi mới để hướng đến nền giáo dục toàn diện, vì thế hệ tương lai của đất nước.

Cần có sự linh hoạt trong điều chỉnh bộ sách giáo khoa dùng chung để hướng tới mục tiêu toàn diện. Trong ảnh: Học sinh Trung tâm giáo dục thường xuyên số 2 trong một giờ học. Ảnh: THU HÀ

Chuyển biến tích cực

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 của thành phố phù hợp với mục tiêu, quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực; hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh.

Các cơ sở giáo dục của thành phố đã chú trọng đổi mới trên các mặt, như công tác quản lý, quản trị trường học theo hướng phát huy tính chủ động, linh hoạt của nhà trường và năng lực tự chủ, sáng tạo của tổ chuyên môn, giáo viên trong việc thực hiện chương trình mới… Đồng thời xây dựng các mô đun thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 theo từng bộ môn, từng cấp học linh hoạt và phù hợp.

Hầu hết giáo viên trên địa bàn thành phố được tham gia đào tạo, nâng chuẩn, đảm bảo theo lộ trình của Nghị định số 71/2020/NĐ-CP ngày 30/6/2020 của Chính phủ về lộ trình thực hiện nâng trình độ chuẩn được đào tạo của giáo viên mầm non, tiểu học, THCS.

Các bộ sách giáo khoa được lựa chọn đảm bảo tiêu chí của thành phố đề ra, hướng đến phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, vừa trang bị kiến thức phổ thông, phát triển bản thân, kỹ năng, ngoại ngữ... gắn với công tác đánh giá, kiểm tra hiệu quả.

Sách giáo khoa mới được lựa chọn có nội dung trình bày khoa học, thẩm mỹ, tạo hứng thú cho học sinh học tập và giáo viên vận dụng sáng tạo các phương pháp, hình thức dạy học lấy học sinh làm trung tâm; lượng kiến thức truyền thụ phù hợp, gắn liền với các hoạt động trong cuộc sống.

Nội dung các bài học, chủ đề đảm bảo tính kế thừa, ngôn ngữ và cách thể hiện phù hợp với văn hóa, lịch sử, địa lý của địa phương. Sách giáo khoa được viết theo hướng mở, cấu trúc, nội dung giúp tổ/nhóm bộ môn và giáo viên có thể bổ sung những nội dung và hoạt động đặc thù thích hợp, sát với thực tế địa phương.

Từ đó chất lượng dạy và học từng bước được nâng lên đáng kể, tỷ lệ học sinh trong độ tuổi hoàn thành chương trình THCS, THPT đạt cao, học sinh tốt nghiệp THCS hằng năm đạt tỷ lệ trên 99,5%; tốt nghiệp THPT trên 98,41%.

Giáo dục trải nghiệm, kỹ năng sống và hướng nghiệp được quan tâm thường xuyên, công tác giáo dục thể chất và các hoạt động thể thao trường học đạt nhiều kết quả khích lệ, 100% các trường trên địa bàn thành phố đạt chuẩn phổ cập giáo dục THCS mức độ 2, gần 60% các trường đạt mức độ 3; tỷ lệ thi đỗ và vào các trường đại học, cao đẳng đạt tỷ lệ cao so với bình quân chung cả nước; giáo dục mũi nhọn đạt nhiều kết quả nổi bật, nhiều em đoạt giải cao trong các kỳ thi cấp quốc gia, khu vực và kỳ thi Olympic Toán quốc tế…

Nhận diện hạn chế

Tuy vậy, việc tổ chức đề xuất lựa chọn sách giáo khoa nhiều bộ sách tại các cơ sở giáo dục phổ thông trong những năm qua trên địa bàn thành phố vẫn còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Đơn cử, do thời gian công bố danh mục sách trễ, nhiều lần nên thời gian đọc, nghiên cứu sách của giáo viên chưa nhiều, nhất là môn Tiếng Anh (9 đầu sách được phê duyệt).

Việc xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ tạo sự công bằng cho học sinh với một nền tảng chương trình, kiến thức chuẩn. Ảnh: TRẦN TRÚC

Một số bộ môn không có đầy đủ bản sách cứng nên giáo viên phải đọc, nghiên cứu sách điện tử gây khó khăn và tốn nhiều thời gian, hiệu quả không cao. Một số môn các đầu sách chưa được phê duyệt cùng thời điểm nên việc nghiên cứu, so sánh, đánh giá các đầu sách gặp trở ngại. Riêng môn Âm nhạc, Mĩ thuật là môn học mới, ít có giáo viên nên chưa thuận lợi trong việc liên kết, mời giáo viên đảm bảo trình độ chuyên môn của các trường THCS trên cùng địa bàn đọc, nghiên cứu, đánh giá đề xuất sách giáo khoa đối với hai bộ môn này...

Công tác tổ chức dạy học nội dung hoạt động trải nghiệm - hướng nghiệp vẫn còn nhiều bất cập về việc phân công cán bộ, giáo viên giảng dạy, nội dung giáo dục địa phương triển khai chưa đảm bảo tiến độ, thời gian theo kế hoạch.

Bên cạnh đó, đối với cấp THCS, các giáo viên chỉ được đào tạo để dạy đơn môn nên việc bố trí giảng dạy đối với môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí theo chương trình đổi mới giáo dục phổ thông 2018 gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, công tác tuyển dụng giáo viên dạy môn Âm nhạc, Mĩ thuật, Tin học tại các cơ sở giáo dục gặp nhiều trở ngại do ít có nguồn giáo viên để tuyển nên chưa đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

Bài toán về sự phù hợp giá sách giáo khoa nhiều bộ sách so với điều kiện thu nhập, mức sống của người dân và công tác xã hội hóa sách giáo khoa chưa có đáp số chuẩn, nhất là đối với bộ phận người dân có thu nhập thấp, lao động phổ thông, thất nghiệp, gia đình đông con, người dân ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số... Hệ quy chiếu chuẩn để đánh giá tiết kiệm kinh phí về luân chuyển sách dùng chung qua các thế hệ, ý thức trân trọng tri thức trong việc giữ gìn bộ sách hằng năm của học sinh… chưa được đặt ra đúng mức.

Thay đổi hướng đến chất lượng toàn diện

Nghị quyết số 71-NQ/TW 2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã đề ra 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp. Trong đó đề cập đến việc rà soát, đánh giá việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông; bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh. Có thể nói đây là chủ trương hết sức đúng đắn và nhân văn, đáp ứng kỳ vọng của nhiều phụ huynh học sinh.

Các giáo viên vất vả hơn khi phần lớn quỹ thời gian phải dành cho nâng cao nghiệp vụ, chuyên môn để tự tin đứng lớp. Ảnh: H.Đ

Việc xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ tạo điều kiện cho nhà trường, giáo viên thuận lợi trong tổ chức dạy và học, thi cử và kiểm định chất lượng. Qua đó tạo sự công bằng cho học sinh với một nền tảng chương trình, kiến thức chuẩn, nhà trường đỡ mất thời gian, kinh phí… cho việc thành lập hội đồng lựa chọn sách giáo khoa.

Đồng thời giáo viên và phụ huynh thuận lợi hơn trong việc tìm tài liệu, hỗ trợ cho con em học tập, giảm áp lực tài chính cho các gia đình có con em học ở các cấp lớp khác nhau hoặc chuyển trường, sách dùng được nhiều năm, luân chuyển qua các thế hệ, hình thành ý thức trân trọng tri thức và tiết kiệm cho các em.

Kết quả từ việc thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới thời gian qua giúp ngành giáo dục thành phố Đà Nẵng có nhiều bài học kinh nghiệm trong việc tổ chức dạy và học, phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện của học sinh. Việc thực hiện có hiệu quả mô hình “một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” cũng sẽ là nền tảng cho nhà trường và giáo viên trong tổ chức, xây dựng bài giảng dựa vào một bộ sách giáo khoa thống nhất trong thời gian đến.

Nguồn: https://baodanang.vn/doi-moi-vi-nen-giao-duc-toan-dien-nhan-dien-thuc-tai-huong-den-tuong-lai-3309408.html