Du lịch làng tranh Đông Hồ - Nét chạm văn hoá xứ Kinh Bắc

1. Vài nét về làng tranh Đông Hồ

Tranh Đông Hồ (Nguồn hình: Sưu tầm)

Địa chỉ: xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh
Làng tranh Đông Hồ là cái nôi của dòng tranh khắc gỗ dân gian nổi tiếng – một biểu tượng nghệ thuật đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam. Tọa lạc bên dòng sông Đuống hiền hòa, làng thuộc xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, cách Hà Nội khoảng 35km, thuận tiện cho những chuyến du lịch ngắn ngày từ thủ đô.
Với hơn 400 năm lịch sử, nơi đây quy tụ hàng chục dòng họ theo nghề truyền thống, tạo nên những tác phẩm tranh mang đậm tính triết lý và giá trị nhân văn. Các tác phẩm nổi bật như "Đám cưới chuột", "Chăn trâu thổi sáo" không chỉ gợi nhớ ký ức văn hóa mà còn phản ánh cuộc sống sinh hoạt của người Việt xưa.
Ngày nay, du lịch làng tranh Đông Hồ không chỉ là hành trình khám phá nghệ thuật mà còn là dịp để du khách trải nghiệm không gian làng quê Bắc Bộ xưa, giao lưu cùng nghệ nhân, và tự tay in thử một bức tranh truyền thống. Đây thực sự là điểm đến lý tưởng dành cho những ai yêu thích văn hóa, nghệ thuật và muốn tìm về cội nguồn di sản dân gian Việt.

2. Câu chuyện lịch sử của làng tranh truyền thống xứ Kinh Bắc

Nằm bên dòng sông Đuống thơ mộng, làng tranh Đông Hồ mang trong mình hơn bốn thế kỷ gìn giữ và phát triển dòng tranh khắc gỗ dân gian – một loại hình nghệ thuật truyền thống độc đáo của người Việt. Nơi đây không chỉ là cái nôi của nghề làm tranh dân gian mà còn là biểu tượng sống động của văn hóa Kinh Bắc, với lịch sử bắt đầu từ thế kỷ XVI.
Thời kỳ hưng thịnh nhất của làng kéo dài từ cuối thế kỷ XVIII cho đến trước năm 1944, khi cả 17 dòng họ trong làng đều tham gia vào việc sáng tác và buôn bán tranh. Tuy nhiên, chiến tranh và biến động thời cuộc đã khiến nghề tranh gián đoạn, đặc biệt là vào những năm kháng chiến chống Pháp khi nhiều nhà xưởng bị thiêu rụi. Mãi đến năm 1967, khi miền Bắc hoàn toàn yên bình, làng tranh mới có cơ hội khởi sắc trở lại.
Trong ký ức của người dân, chợ tranh Đông Hồ từng diễn ra rộn ràng mỗi độ tháng Chạp, thu hút không chỉ thương nhân mà cả du khách tìm về trải nghiệm không khí lễ hội làng tranh. Nhưng rồi theo dòng chảy hiện đại, thị trường dần thu hẹp khiến nhiều hộ chuyển sang nghề làm hàng mã. Sự kiện hợp tác xã tranh giải thể vào năm 1990 càng khiến nghề truyền thống này đứng trước nguy cơ mai một.
Dẫu vậy, năm 2013 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi tranh Đông Hồ được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và nằm trong danh sách cần được bảo tồn khẩn cấp. Nhờ những nỗ lực gìn giữ và phục dựng, du lịch làng tranh Đông Hồ ngày nay không chỉ là hành trình khám phá di sản mà còn là cơ hội sống lại những giá trị nghệ thuật xưa cũ, nơi mỗi bức tranh vẫn tiếp tục kể câu chuyện về hồn cốt dân tộc. 

3. Những trải nghiệm khi du lịch làng tranh Đông Hồ

3.1. Chiêm ngưỡng các bức tranh đầy độc đáo

Người gìn giữ nghề làm tranh Đông Hồ (Nguồn hình: Sưu tầm)

 Du lịch làng tranh Đông Hồ mang đến cơ hội chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, phản ánh đời sống bình dị và văn hóa lâu đời của người Việt. Tranh Đông Hồ không chỉ nổi bật với sự gần gũi trong những chủ đề như con vật, phong cảnh, hay cảnh sinh hoạt hàng ngày, mà còn gây ấn tượng nhờ vào màu sắc đặc trưng được tạo ra từ nguyên liệu thiên nhiên. Các nghệ nhân làng Đông Hồ khéo léo sử dụng lá cây, vỏ cây và tro từ các loại cây bản địa để tạo ra các màu sắc như chàm, đỏ thắm, hay đen, giúp các bức tranh không chỉ sắc nét mà còn bền lâu theo thời gian.
Một điểm đặc biệt khiến tranh Đông Hồ trở nên khác biệt là chất liệu giấy sử dụng để in tranh. Giấy Dó, được sản xuất thủ công từ cây Dó trong rừng, mang lại vẻ đẹp tự nhiên với bề mặt sáng bóng. Mỗi tờ giấy được phủ một lớp nhựa thông hoặc hồ chứa bột vỏ sò Điệp, tạo ra độ lấp lánh và tinh tế, làm tăng giá trị thẩm mỹ của mỗi tác phẩm. Chính những yếu tố này đã khiến tranh Đông Hồ trở thành món quà lưu niệm đặc biệt cho du khách khi tham gia hành trình du lịch làng tranh Đông Hồ.
 3.2. Tham gia lễ hội dân gian tranh Đông Hồ

Vể đẹp yên bình làng tranh Đông Hồ (Nguồn hình: Sưu tầm)

Khi du lịch làng tranh Đông Hồ, đặc biệt vào khoảng thời gian từ ngày 14 đến 16 tháng 3 âm lịch, bạn sẽ có cơ hội tham gia vào một lễ hội đặc sắc, mang đậm nét văn hóa truyền thống. Lễ hội tranh Đông Hồ được tổ chức tại Thuận Thành, Bắc Ninh, thu hút đông đảo du khách từ khắp nơi đến tham dự. Đây là dịp để bạn trải nghiệm không khí nhộn nhịp, vui tươi và chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những bức tranh dân gian nổi tiếng.
Ngoài lễ hội vào tháng 3, làng tranh Đông Hồ còn nổi bật với những phiên chợ tranh diễn ra vào tháng Chạp, thường vào các ngày 6, 11, 16, 21, 26. Vào những ngày này, không khí tại làng trở nên cực kỳ nhộn nhịp với dòng người đổ về, tạo nên một không gian lễ hội đậm chất văn hóa làng quê. Đây cũng là dịp để bạn không chỉ tìm mua những bức tranh nổi tiếng mà còn có thể khám phá những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, mang đậm giá trị tinh thần và lịch sử của vùng đất này.

3.3. Trải nghiệm làm tranh Đông Hồ tại làng tranh truyền thống

Khi đến du lịch làng tranh Đông Hồ, bạn sẽ có cơ hội trực tiếp tham gia vào quy trình sản xuất những bức tranh nổi tiếng, một trải nghiệm không chỉ thú vị mà còn đậm tính nghệ thuật và đòi hỏi sự tỉ mỉ cao. Quá trình này được chia thành ba giai đoạn chính, bắt đầu từ việc tạo mẫu tranh, nơi bạn có thể lựa chọn chủ đề, ý nghĩa, màu sắc, và cách bố trí cho bức tranh của mình. Sau khi hoàn thành bản vẽ mẫu trên giấy mỏng bằng bút lông và mực Nho, bạn sẽ tiến hành khắc ván, công đoạn cần sự tỉ mỉ tuyệt đối.
Trong giai đoạn khắc ván, từng màu sắc trong tranh đều cần một bản khắc riêng biệt, với ván được làm từ gỗ thị hoặc gỗ thừng mực. Chất liệu này giúp giữ độ mềm mại cho tranh và dễ dàng trong việc khắc chi tiết. Sử dụng bộ công cụ ve với 30-40 mũi đục thép cứng, bạn sẽ khắc những chi tiết nhỏ, tinh xảo, tạo nên nét đặc trưng cho tranh Đông Hồ.
Tiếp đến là công đoạn in tranh, khi ván in được nhúng vào chậu màu và thết (một loại chất liệu làm từ lá thông) sẽ được quét đều lên mặt ván. Ván được đặt lên bìa giấy, ấn nhẹ để màu thấm đều, sau đó nâng lên và gỡ tranh ra. Quá trình này được lặp lại cho đến khi hoàn thiện toàn bộ các màu sắc, với bản nét đen thường được in ở cuối cùng để hoàn thiện bức tranh. Qua các bước này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về quá trình tạo ra những bức tranh Đông Hồ độc đáo, một phần không thể thiếu trong văn hóa nghệ thuật dân gian Việt Nam.
 3.4. Mua tranh làng Đông Hồ về làm quà 

Khi ghé thăm và du lịch làng tranh dân gian Đông Hồ, một món quà không thể bỏ qua để mang về và tặng cho người thân, bạn bè chính là những bức tranh khắc gỗ truyền thống. Ngoài ra, làng Đông Hồ còn trưng bày nhiều món quà lưu niệm mang đậm phong cách tranh Đông Hồ độc đáo mà bạn có thể tham khảo và mua về để làm kỷ niệm đặc biệt.
Trải nghiệm du lịch làng tranh Đông Hồ không chỉ mang đến những khoảnh khắc thư giãn mà còn là cơ hội để bạn hòa mình vào một phần di sản văn hóa độc đáo của Việt Nam. Từ việc tự tay tạo mẫu tranh cho đến khi chứng kiến những bước in tranh kỳ công, mỗi công đoạn đều để lại dấu ấn khó quên. Đây chắc chắn sẽ là một kỷ niệm đáng nhớ trong chuyến đi của bạn, giúp bạn hiểu và yêu thêm nghệ thuật tranh dân gian Đông Hồ, một phần không thể thiếu trong nền văn hóa truyền thống của đất nước.

Nguồn:https://www.vietravel.com/vn/am-thuc-kham-pha/du-lich-lang-tranh-dong-ho-v17075.aspx