Gỡ 'nút thắt' cho hàng trăm tấn rơm rạ, mở đường cho kinh tế xanh

Hơn 100 triệu tấn rơm rạ được tạo ra mỗi năm tại Tiểu vùng sông Mekong - con số bị xem là gánh nặng sau mỗi mùa thu hoạch nay đang được nhìn nhận như nguồn tài nguyên sinh khối giá trị cao.

Thông điệp này là tâm điểm tại Hội thảo quốc tế “Chuỗi giá trị rơm rạ: Chính sách và cơ hội đầu tư”, quy tụ hơn 100 đại biểu từ Việt Nam, Lào, Campuchia, Myanmar và Thái Lan, ngày 19/11.

TS. Robert Caudwell cho biết, rơm rạ không phải là thứ cần xử lý mà là nguồn lực cần khai thác.

Hội thảo là hoạt động thuộc Dự án RiceEco do Quỹ Hợp tác Mekong - Hàn Quốc tài trợ, tập trung thúc đẩy mô hình quản lý rơm rạ bền vững và phát triển kinh tế tuần hoàn trong ngành lúa gạo.

TS. Nguyễn Văn Hùng, chuyên gia cao cấp của Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế IRRI, cho biết các giải pháp công nghệ về quản lý rơm rạ đã được nghiên cứu và ứng dụng thành công tại Đồng bằng sông Cửu Long rồi mở rộng sang nhiều quốc gia trong khu vực.

Trong đó, đáng chú ý là “Giải pháp cơ giới hóa quản lý rơm theo hướng giảm phát thải”, được công nhận là Tiến bộ kỹ thuật và trở thành hợp phần quan trọng của quy trình sản xuất lúa chất lượng cao - phát thải thấp, nền tảng cho Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Kết quả thực nghiệm cho thấy rơm rạ, nếu được xử lý đúng cách, có thể giúp giảm đến 3 tấn CO₂ tương đương mỗi hecta so với cách vùi rơm truyền thống. Đồng thời, việc sử dụng phân hữu cơ từ rơm còn giúp năng suất lúa tăng 10 - 15%, tạo lợi ích kép cả về kinh tế lẫn môi trường.

Ngoài ra, một giải pháp số khác là ứng dụng EasyFarm, kết nối nông dân với dịch vụ cuốn rơm và thị trường tiêu thụ. Với hơn 2.000 nông dân tham gia thử nghiệm, EasyFarm đang hình thành nền tảng giao thương minh bạch, giúp nông dân bán rơm trực tiếp cho doanh nghiệp và tăng thêm thu nhập sau mỗi vụ.

Theo TS. Robert Caudwell, Trưởng đại diện IRRI tại Việt Nam, đã đến lúc thay đổi tư duy - Rơm rạ không phải là thứ cần xử lý mà là nguồn lực cần khai thác.

Ông nhấn mạnh rơm rạ có thể được chế biến thành phân compost, vật liệu sinh học, viên nén năng lượng, nấm rơm hay thức ăn chăn nuôi - những ngành tạo giá trị kinh tế rõ rệt.

Còn ông Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) - khẳng định rơm rạ sẽ là “mắt xích mới” trong chuỗi giá trị lúa gạo, và nông dân hoàn toàn có thể tăng thu nhập nếu tham gia mô hình tuần hoàn.

Cụ thể, kết quả nghiên cứu từ RiceEco do TS Nguyễn Hồng Tín (Đại học Cần Thơ), công bố cho thấy rơm rạ hiện chủ yếu phục vụ trồng nấm (17,9%), chăn nuôi (5,9%) và trồng màu. Trồng nấm đang đem lại lợi nhuận lớn nhất - ước đạt 6.671 tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, chuỗi giá trị vẫn còn phân mảnh, thiếu tiêu chuẩn chất lượng, thiếu hạ tầng logistics và chưa có thị trường giao dịch chính thống.

Từ kinh nghiệm thực tiễn của các doanh nghiệp như Tập đoàn Lộc Trời, Chủ tịch Huỳnh Văn Thòn, cho rằng nếu rơm rạ được thu gom đúng cách, đây sẽ trở thành nguồn thu bổ sung đáng kể cho nông dân. Đồng thời, ông khẳng định hầu hết bộ phận của cây lúa đều có thể trở thành sản phẩm giá trị cao nếu được chế biến bằng công nghệ hiện đại.

Theo Liên minh Học tập ASEAN về kinh tế tuần hoàn từ rơm rạ đang đóng vai trò “cầu nối” chia sẻ kinh nghiệm giữa các quốc gia. Những bài học từ Campuchia - nơi có 3 triệu tấn rơm bị đốt hàng năm - cho thấy việc áp dụng mô hình compost cơ giới hóa có thể cải thiện năng suất và khôi phục đa dạng sinh học đất.

Để rơm rạ chính thức trở thành “mỏ sinh khối” của tiểu vùng Mekong, các chuyên gia cho rằng cần sớm thiết lập hệ thống đo đạc - báo cáo - thẩm định (MRV), phát triển thị trường tín chỉ carbon và chuẩn hóa chuỗi thu gom - chế biến. Nếu làm được, hàng chục triệu tấn rơm rạ mỗi năm sẽ không còn là phế phụ phẩm, mà trở thành nguồn tài nguyên chiến lược cho phát triển kinh tế xanh.

Tại hội thảo, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Đức Thịnh cho rằng quản lý rơm rạ là trụ cột chiến lược trong hành trình giảm phát thải và hiện thực hóa cam kết Net Zero của Việt Nam.

Ông đề xuất 3 nhóm nhiệm vụ then chốt gồm hoàn thiện pháp lý để công nhận rơm rạ là tài nguyên sinh khối; tổ chức lại chuỗi giá trị với hợp tác xã là trung tâm; và huy động nguồn lực tài chính, tích hợp cơ chế tín chỉ carbon nhằm tạo động lực kinh tế trực tiếp cho nông dân.

Nguồn: https://baolangson.vn/go-nut-that-cho-hang-tram-tan-rom-ra-mo-duong-cho-kinh-te-xanh-5065618.html