Hơn hai thập kỷ ghép tạng trẻ em: Viết tiếp những trang tuổi thơ dang dở

(Dân trí) - Hơn hai thập kỷ qua, tại Bệnh viện Nhi đồng 2 (TPHCM), những ca ghép gan, ghép thận không chỉ cứu sống hàng chục em nhỏ suy tạng giai đoạn cuối, mà còn trả lại cho các em tuổi thơ bị dang dở.

Trong y học hiện đại, ghép tạng là một trong những kỹ thuật quan trọng, mở ra cơ hội sống cho bệnh nhân suy tạng giai đoạn cuối. Ở trẻ em, ghép tạng không chỉ là phẫu thuật mà còn là hành trình giành lại sự sống, trả lại tuổi thơ và tương lai.

Mỗi lá gan, quả thận được hiến tặng không chỉ là một phần cơ thể, mà còn là tình thương, sự hy sinh và hy vọng.

Tại Việt Nam, Bệnh viện Nhi đồng 2 (TPHCM) là trung tâm ghép tạng nhi đầu tiên của phía Nam. Hơn 2 thập kỷ qua, bệnh viện đã thực hiện 54 ca ghép gan và 37 ca ghép thận.

Đằng sau những con số ấy là hàng chục em nhỏ thoát khỏi cửa tử, là những bậc cha mẹ không ngần ngại hiến một phần cơ thể để cứu con.

Một năm trước, hai mẹ con chị H.N. (28 tuổi) và con trai, bé A.Q. (2 tuổi) bước vào ca đại phẫu ghép gan. Bé Q. là con thứ hai của vợ chồng chị N., được chẩn đoán mắc teo đường mật bẩm sinh từ khi mới hơn một tháng tuổi.

“Sau sinh vài ngày, bé bị vàng da. Ban đầu, tôi cứ nghĩ đó là vàng da sinh lý, vài ngày sẽ khỏi. Nhưng đến khi đi khám, bác sĩ bảo đây là dấu hiệu nguy hiểm, cần chuyển gấp lên bệnh viện tuyến trên, tim tôi như rơi xuống”, chị N. nhớ lại.

Tại Bệnh viện Nhi đồng 2, kết quả thăm khám cho thấy Q. bị teo đường mật bẩm sinh, phải mổ kasai để thông đường mật, kéo dài sự sống. Nghe thông báo, người mẹ trẻ chết lặng, chỉ biết ôm mặt khóc.

Teo đường mật bẩm sinh có tỷ lệ mắc 1/10.000, gây ứ mật, lâu dài sẽ gây xơ gan, suy gan. Trẻ bị teo đường mật bẩm sinh cần được phẫu thuật kasai trong 100 ngày đầu đời. Nếu phẫu thuật kasai không thành công, trẻ bắt buộc phải ghép gan để duy trì sự sống.

Những giờ ngồi chờ trước cửa phòng mổ, vợ chồng chị N. chỉ biết nắm chặt tay nhau, cầu nguyện. Nhưng phép màu đã không xảy ra, ca mổ không mang lại hiệu quả như mong đợi. Giờ đây, ghép gan là con đường duy nhất để bé được tiếp tục sống.

“Sau 18 tháng tuổi nếu không ghép gan, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 100%”. Câu nói của bác sĩ ám ảnh vợ chồng chị N. suốt nhiều đêm. Nhìn con ngày càng lớn, gầy gò, vàng vọt, thời gian đếm ngược không còn nhiều, vợ chồng chị quyết định hiến gan cứu con, bằng bất cứ giá nào cũng phải giữ con được sống.

Xét nghiệm cho kết quả người mẹ có độ tương thích cao, có thể hiến gan cho con. Nghe kết quả, chị N. mừng khấp khởi.

Vì gan bị xơ nặng, Q. bệnh liên miên, mấy lần được lên lịch mổ nhưng phải hoãn lại sát ngày vì nhiễm trùng. Ba lần hy vọng rồi thất vọng, vợ chồng chị N. quyết định thuê trọ gần bệnh viện, vừa tiện tái khám, vừa để chờ thông báo ghép gan cho con.

Đến tháng 7/2024, cơ hội bất ngờ đến với gia đình. Ngay trước ca ghép gan, một bệnh nhi bị nhiễm trùng, phải hoãn lịch mổ, bé Q. được thay thế. Khi ấy, bé mới 15 tháng tuổi.

“Nghe tin báo con có thể được ghép gan, vợ chồng tôi vội vã ôm con chạy vào viện ngay trong tối để làm xét nghiệm. Tôi không dám vội mừng, sợ lại hụt hẫng như 3 lần trước.

Phải đến khi được đẩy vào phòng mổ, tôi mới dám tin rằng con mình sắp được cứu sống”, chị kể.

Ca mổ kéo dài hơn 12 giờ. Trong 2 phòng mổ, ê-kíp khoảng 50 bác sĩ, nhân viên y tế đã lấy một phần lá gan của người mẹ thay thế lá gan hư hỏng nặng của cậu con trai.

Vài tháng sau đó, dù Q. được cho điều trị ngoại trú, gia đình chị N. vẫn thuê trọ ở TPHCM để tái khám hàng tuần, đồng thời cách ly tiếp xúc với nhiều người xung quanh.

Ngày bác sĩ thông báo con được xuất viện, chỉ cần tái khám mỗi tháng một lần, chị oà khóc. Nước mắt hạnh phúc lăn dài trên gương mặt người mẹ trẻ.

Giờ đây, bé A.Q. đã hơn hai tuổi, bụ bẫm, đôi mắt không còn ám vàng vì bệnh tật. Một phần lá gan của mẹ trong cơ thể bé vẫn hoạt động tốt. Ngoài việc phải uống thuốc chống thải ghép hằng ngày, cậu bé phát triển bình thường, hiếu động không khác những đứa trẻ khỏe mạnh cùng trang lứa.

“Tất cả đau đớn, tất cả những tháng ngày tối tăm đã ở lại phía sau. Thật may mắn khi cuối cùng, con cũng tìm được sự sống. Vợ chồng tôi biết ơn và xin cảm ơn tất cả", người mẹ trẻ nói trong niềm hạnh phúc.

Hơn 10 năm gắn bó với khoa Gan mật tụy và ghép gan, TS.BS Trần Thanh Trí, trưởng khoa, chưa bao giờ ngừng trăn trở về những đứa trẻ da vàng sậm, bụng báng lớn, đang dần suy kiệt vì bệnh suy gan, xơ gan giai đoạn cuối. Với những đứa trẻ này, ghép gan là phương pháp duy nhất giúp các em tiếp tục sống.

“Tại khoa, nhu cầu ghép gan ước tính khoảng 30-50 trường hợp/năm. Hiện nay, nhu cầu ghép gan ngày càng nhiều, nguồn tạng hiến lại chưa bao giờ là đủ”, bác sĩ Trí cho biết.

Khác với các bệnh nhi suy gan, bệnh nhi suy thận có nhiều phương pháp điều trị bảo tồn khác như lọc máu hay lọc màng bụng. Tuy nhiên, ghép thận vẫn là phương pháp tối ưu nhất giúp những đứa trẻ ấy có thể sống cuộc đời bình thường mà không cần gắn mình với máy móc, giường bệnh.

BSCKII Phan Tấn Đức, Trưởng khoa Thận - Tiết niệu, cho biết, khoa đang điều trị cho 40 bệnh nhi bị suy thận giai đoạn cuối.

Ông nhớ mãi về một bệnh nhi bị cường tuyến cận giáp nằm điều trị ở khoa. Ở tuổi 16, thay vì đến trường hay tham gia những hoạt động vui chơi cùng bạn bè, em đã phải gắn bó suốt 4 năm trời với những buổi lọc máu, chạy thận nhân tạo.

Căn bệnh cường tuyến cận giáp khiến hệ mạch máu và cả thận cũ của em bị vôi hóa nặng, kéo theo những cơn đau đến mức không thể tự đi lại.

Với gia đình, mỗi ngày trôi qua là một cuộc chiến. Với chính em, việc đứng dậy và bước đi đã trở thành một ước mơ tưởng chừng giản đơn nhưng xa vời.

Trong bối cảnh ấy, chỉ định ghép thận được đưa ra như một “phao cứu sinh” duy nhất. Ca phẫu thuật diễn ra thành công. Từ chỗ không thể tự bước đi, em đã có thể đứng lên và đi lại bình thường sau ghép. Đó không chỉ là sự thay đổi về thể chất mà còn là một “cuộc tái sinh”, trả lại cho em tuổi trẻ mà căn bệnh từng cướp đi.

Với bác sĩ Đức, đây là một ca lâm sàng ấn tượng, bởi hiệu quả ghép thận vượt trội so với việc duy trì chạy thận hay lọc máu vốn đã không còn tác dụng. Nhưng trên hết, câu chuyện này còn phản ánh một sự thật lớn hơn: nhu cầu ghép tạng nhi khoa ở Việt Nam ngày càng cao, trong khi nguồn tạng lại vô cùng hạn chế.

Hiện nay, phần lớn ca ghép tạng cho trẻ em vẫn dựa vào người thân hiến sống, thường là cha mẹ. Nguồn tạng từ người cho chết não, đặc biệt là trẻ em chết não, còn vô cùng khan hiếm.

“Khác với gan sau khi bị cắt và ghép vẫn có thể phát triển bình thường trong cơ thể người hiến và người nhận, thận lại không có khả năng này.

Trong khi đó, kích thước thận người lớn trưởng thành và trẻ em có sự chênh lệch, việc ghép tạng người lớn cho trẻ em sẽ có một số khó khăn nhất định. Nếu như dùng tạng của trẻ em ghép cho trẻ em sẽ thuận lợi hơn. Tuy nhiên, luật pháp chưa cho phép người dưới 18 tuổi hiến tạng”, bác sĩ Đức chia sẻ.

Tại Bệnh viện Nhi đồng 2, 96% bệnh nhi được ghép gan, thận của bố mẹ hoặc người cùng huyết thống. Chỉ 4 trường hợp được ghép tạng từ người cho chết não.

Theo BSCKII Đặng Xuân Vinh, Trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp, nhu cầu ghép mô tạng ở nước ta ngày càng tăng trong khi nguồn hiến tặng từ người chết não chưa đáp ứng.

Tuy nhiên hiện tại, Luật Hiến tạng của Việt Nam không cho người dưới 18 tuổi hiến tạng. Bộ Y tế cũng đã có kiến nghị Quốc hội mở rộng quyền hiến tạng đối với người chết não dưới 18 tuổi.

Các chuyên gia đều cho rằng, nếu luật pháp sớm được điều chỉnh cho phép người dưới 18 tuổi có thể hiến tạng sau khi chết não, nguồn tạng dành cho bệnh nhi sẽ phong phú hơn, mở ra cơ hội sống cho hàng trăm em nhỏ suy gan, suy thận, đặc biệt là suy tim, đang mòn mỏi chờ đợi.

“Trẻ suy gan có thể nhận gan từ người sống, trẻ suy thận có thể điều trị các phương pháp bảo tồn. Nhưng đối với trẻ suy tim, việc mở rộng luật Hiến tạng có thể đem lại nhiều cơ hội sống cho các em”, bác sĩ nhấn mạnh.

Bệnh viện Nhi đồng 2 tiền thân là Bệnh viện Grall, được thành lập từ năm 1879 do Pháp xây dựng và quản lý. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, bệnh viện được Chính phủ tiếp quản, đổi tên thành Bệnh viện Nhi đồng 2 và chính thức trở thành cơ sở y tế chuyên khoa nhi tuyến cuối của khu vực phía Nam.

Từ lúc thành lập đến nay, bệnh viện là một trong những bệnh viện Nhi khoa chuyên sâu. Nhiều kỹ thuật mới của chuyên khoa Nhi lần đầu tiên được triển khai tại Bệnh viện Nhi đồng 2, nổi bật nhất là ghép tạng.

Trung tâm Điều trị Kỹ thuật Cao chính là cơ sở để hình thành và phát triển Trung tâm Phẫu thuật và Hồi sức Cấp cứu Nhi khoa chuyên sâu, Trung tâm Ghép tạng nhi dành cho tất cả trẻ em, đặc biệt ở các tỉnh/thành khu vực phía Nam.

Chia sẻ thêm, bác sĩ Vinh cho hay, Bệnh viện Nhi đồng 2 đang gấp rút hoàn thiện Tòa nhà điều trị kỹ thuật cao của Trung tâm Ghép tạng để đưa vào hoạt động trong năm 2026.

Khi trung tâm đi vào hoạt động, bệnh viện sẽ đầu tư phát triển đồng bộ về nhân sự, trang thiết bị... Bên cạnh các kỹ thuật ghép thận, ghép gan và ghép tế bào gốc vốn đã triển khai thành công, bệnh viện cũng phấn đấu hướng tới làm chủ một số kỹ thuật ghép tạng mới.

Ghép tạng nhi không chỉ là kỹ thuật y khoa, mà còn là hành trình của tình yêu thương, của sự sẻ chia và hy vọng. Mỗi lá gan, quả thận được hiến tặng không chỉ cứu lấy một sinh mạng, mà còn trả lại tuổi thơ, tương lai cho một đứa trẻ.

Nhưng để có thêm nhiều phép màu ấy, rất cần sự đồng hành của toàn xã hội, từ chính sách pháp luật đến nhận thức cộng đồng. Bởi lẽ, chỉ khi nguồn tạng hiến dồi dào hơn, cơ hội sống mới thực sự được nhân lên cho hàng trăm em nhỏ đang mòn mỏi chờ đợi một cuộc tái sinh.

Ảnh: Bệnh viện Nhi đồng 2

Nội dung: Diệu Linh

Thiết kế: Tuấn Nghĩa

26/08/2025 - 06:47

Nguồn: https://dantri.com.vn/suc-khoe/hon-hai-thap-ky-ghep-tang-tre-em-viet-tiep-nhung-trang-tuoi-tho-dang-do-20250825170836595.htm