Kiến tạo hạ tầng trí tuệ nhân tạo mở và nhân văn tại Việt Nam

AI - Hạ tầng trí tuệ của thời đại mới

Trong khuôn khổ Tuần lễ số Quốc tế Việt Nam 2025, tại Diễn đàn số Việt Nam - Hàn Quốc 2025, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Hoàng Minh nhấn mạnh rằng AI không chỉ là công nghệ ứng dụng mà đang trở thành “một loại hạ tầng quốc gia” hay hạ tầng trí tuệ của thời đại mới. Ông khẳng định “ai làm chủ được AI, người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, giáo dục, y tế, quản trị quốc gia và cả quốc phòng, an ninh. Đáng chú ý, Việt Nam xác định nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn tới là xây dựng hạ tầng trí tuệ AI Việt Nam, nhanh chóng xây dựng Trung tâm siêu tính toán AI quốc gia và dữ liệu AI mở dùng chung. Về định hướng công nghệ, Việt Nam cam kết phát triển và làm chủ công nghệ số, trong đó có AI, dựa trên chuẩn mở, mã nguồn mở.

Tầm nhìn này phản ánh chiến lược “Make in Vietnam” - sáng tạo công nghệ trong nước để phục vụ chính Việt Nam, đồng thời đóng góp tri thức cho nhân loại. Chính phủ dự kiến tăng đầu tư công cho lĩnh vực AI, trong đó Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF) sẽ dành tỷ lệ cao hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ AI trong quản trị và sản xuất. Việt Nam hiện sở hữu lợi thế dân số trẻ, năng động và am hiểu công nghệ, cùng lực lượng startup đang tăng trưởng nhanh. Đây là điều kiện thuận lợi để nước ta vừa là người tiêu dùng sớm, vừa là người sáng tạo công nghệ AI. Tuy nhiên, đi cùng cơ hội là những thách thức về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội, hơn hết là yêu cầu phát triển AI phải bảo đảm vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn.

Hợp tác quốc tế về phát triển công nghệ mở và hạ tầng nhân văn

Hàn Quốc được đánh giá là một trong những đối tác chiến lược hàng đầu của Việt Nam trong chuyển đổi số và AI, với nhiều chương trình hợp tác đã triển khai, từ đào tạo nhân lực đến tư vấn chính sách và dự án công nghệ. Ông Park Yun Gyu, Chủ tịch Cơ quan Xúc tiến Công nghiệp Công nghệ Thông tin Quốc gia Hàn Quốc (NIPA) nhận định Việt Nam đang trở thành “trung tâm đổi mới sáng tạo AI mới của Đông Nam Á”. Theo ông Park, Hàn Quốc đang phát triển đồng thời hai hướng AI: Vertical AI (AI chuyên biệt cho từng ngành) và Inclusive AI (AI bao trùm, đặt con người làm trung tâm). Mục tiêu cuối cùng là xây dựng “xã hội AI toàn diện”, nơi mọi người dân đều có thể hưởng lợi từ công nghệ. Mô hình này tương đồng với định hướng của Việt Nam về “AI vì con người”, mở ra dư địa lớn cho hợp tác kỹ thuật, chuyển giao tri thức và đồng phát triển công nghệ.

Việt Nam đang trở thành một trung tâm về AI có trách nhiệm trong khu vực thông qua nỗ lực hoàn thiện thể chế, thúc đẩy chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và hợp tác quốc tế. (Nguồn: VGP)

Đại sứ Hàn Quốc tại Việt Nam Choi Young Sam cũng đánh giá, trong bối cảnh cả hai quốc gia đều đang đầu tư mạnh vào AI, việc phát triển hạ tầng kỹ thuật số chung như mạng thế hệ mới, trung tâm dữ liệu AI và các nền tảng chia sẻ dữ liệu mở sẽ là trụ cột quan trọng. Theo đó, Hàn Quốc cam kết mở rộng hợp tác song phương về đào tạo nhân lực chất lượng cao, ươm tạo startup AI, thúc đẩy chuyển đổi số doanh nghiệp và phát triển thị trường chung trong lĩnh vực công nghệ.

Song song với hợp tác châu Á, Việt Nam đang mở rộng quan hệ chiến lược với Liên minh châu Âu (EU), không chỉ về công nghệ mà còn là hợp tác thể chế, cùng xây dựng chuẩn mực quản trị AI nhân văn, có trách nhiệm và minh bạch. Tại Diễn đàn Hợp tác số Việt Nam - EU, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy khẳng định, việc xây dựng thể chế cho AI và công nghệ số không chỉ là yêu cầu quản lý, mà là nền tảng để bảo đảm công nghệ phục vụ con người và phát triển bền vững.

Theo đó, Việt Nam mong muốn học hỏi kinh nghiệm từ Đạo luật AI của EU (EU AI Act) - văn bản tiên phong trên thế giới về khung pháp lý cho trí tuệ nhân tạo. Hai bên sẽ phối hợp thí điểm các mô hình quản trị AI có đạo đức, chia sẻ dữ liệu mở, và bảo đảm tính công bằng trong ứng dụng công nghệ. Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier đánh giá, Việt Nam và EU chia sẻ nhiều giá trị chung: chủ quyền công nghệ, minh bạch và tin cậy. Ông cho rằng việc Việt Nam ban hành Luật Công nghiệp Công nghệ số và tham gia Công ước Liên hợp quốc về phòng, chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) là minh chứng cho định hướng phát triển “AI vì con người, an toàn và độc lập”. EU cũng cam kết hỗ trợ Việt Nam thông qua các chương trình như Horizon Europe - quỹ nghiên cứu và đổi mới lớn nhất thế giới trị giá gần 100 tỷ Euro, nhằm mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực AI, dữ liệu mở, lượng tử, năng lượng xanh - số và an ninh mạng.

Đáng chú ý, tháng 8 vừa qua, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã nhất trí thông qua một nghị quyết thành lập 2 cơ chế toàn cầu thường trực mới, đó là Hội đồng Khoa học Quốc tế Độc lập về AI và Đối thoại Toàn cầu về Quản trị AI trong khuôn khổ Liên hợp quốc. Bên cạnh đó, Tổng Thư ký Liên hợp quốc đã đề xuất thành lập Quỹ Toàn cầu về AI để hỗ trợ mạng lưới các trung tâm AI khu vực và quốc gia. Các cơ chế mới này sẽ giúp các quốc gia phát triển năng lực, hạ tầng và thể chế cần thiết để khai thác AI một cách có trách nhiệm, đồng thời nhấn mạnh vai trò của hợp tác quốc tế trong tiến trình phát triển và kiểm soát AI.

Việt Nam - Trung tâm mới của AI mở và có trách nhiệm

Việt Nam đang đóng vai trò ngày càng nổi bật trong bức tranh AI toàn cầu. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định tại Hội nghị bàn tròn cấp Bộ trưởng về Quản trị AI rằng: “Cùng nhau, chúng ta chia sẻ và định hình nên các thể chế AI của khu vực và toàn cầu. Việt Nam cam kết phát triển AI lấy con người làm trung tâm, mở, an toàn, có chủ quyền, hợp tác, bao trùm và bền vững”.

Theo Bộ trưởng, để AI thực sự phục vụ con người, cần có sự cân bằng giữa toàn cầu và địa phương, hợp tác và chủ quyền, giữa các tập đoàn công nghệ lớn và doanh nghiệp khởi nghiệp, giữa công nghệ và ứng dụng, giữa sử dụng và làm chủ, giữa sáng tạo và kiểm soát, giữa hạ tầng toàn cầu và hạ tầng quốc gia, giữa dữ liệu mở và dữ liệu được bảo vệ, giữa AI tổng quát và AI chuyên biệt. Sự phát triển bền vững của AI phải dựa trên bốn trụ cột: Thể chế AI mạnh mẽ, hạ tầng AI hiện đại, nhân tài AI và văn hóa AI lấy con người làm trung tâm.

Báo cáo của UNESCO cũng đánh giá Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên ở châu Á hoàn thành đánh giá đạo đức AI (RAM), thể hiện năng lực quản trị và định hướng phát triển có trách nhiệm. Với hơn 4.000 công bố khoa học về AI, hơn 50 trường đại học có chương trình đào tạo liên quan, Việt Nam đang bước vào giai đoạn “tăng tốc tri thức” để phát triển đội ngũ nhân tài và hệ sinh thái AI vững mạnh.

Có thể thấy, Việt Nam đang hội tụ đủ điều kiện để “đi nhanh hơn”: chính sách rõ ràng, hạ tầng số hiện đại, nguồn nhân lực trẻ và hợp tác quốc tế sâu rộng. Việc chủ động đẩy mạnh hợp tác quốc tế song phương và đa phương về AI giúp Việt Nam không chỉ học hỏi kinh nghiệm, cơ hội rộng mở, mà còn đóng góp giá trị, đặc biệt trong các lĩnh vực đạo đức AI, dữ liệu mở và quản trị số. Hướng đi “AI mở và nhân văn” là lựa chọn chiến lược giúp các quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, tránh phụ thuộc công nghệ, đồng thời định hình bản sắc riêng trong kỷ nguyên số.

Việt Nam đang triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Bộ KH&CN đang chủ trì xây dựng 3 đạo luật nền tảng gồm: Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Công nghiệp Công nghệ số và Luật Chuyển đổi số, nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đồng thời bảo đảm việc ứng dụng công nghệ diễn ra minh bạch, an toàn và nhân văn. Chính phủ Việt Nam cũng đã công bố Danh mục 11 công nghệ chiến lược quốc gia và 35 sản phẩm công nghệ chiến lược, bao gồm các lĩnh vực trọng điểm như AI, bán dẫn, điện toán lượng tử, dữ liệu lớn, an ninh mạng và 5G/6G. Đây là những trụ cột sẽ định hướng hợp tác, đầu tư và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời gian tới.

Nguồn: https://baophapluat.vn/kien-tao-ha-tang-tri-tue-nhan-tao-mo-va-nhan-van-tai-viet-nam.html