Kiệt sức vì AI

AI khiến người lao động đau đầu trong công việc. Ảnh: Visier.

Trong thị trường lao động ngày nay, kỹ năng sử dụng AI gần như trở thành thiết yếu để tăng năng suất và giữ cạnh tranh. Nhiều quản lý kỳ vọng nhân viên có khả năng dùng AI trong công việc hàng ngày, và bắt đầu thêm yếu tố này vào phần mô tả công việc.

Mặt khác, việc ứng dụng công nghệ không thể diễn ra ngay lập tức. Trong bối cảnh thị trường bất ổn và sa thải hàng loạt, người lao động càng cảm thấy áp lực phải tích hợp AI vào cuộc sống. Một số cho biết điều này giống như đang phải làm thêm một công việc thứ hai.

Áp lực để không bị tụt lại

Những năm trở lại đây, thành thạo AI đã trở thành một trong những kỹ năng quan trọng, gần như thiết yếu trong thị trường. Trong báo cáo Việc làm tương lai (2025) của Tổ chức Kinh tế Thế giới, AI và Big data (dữ liệu lớn) là hai kỹ năng được dự đoán tăng mạnh trong vòng 5 năm tới, theo sau đó là an ninh mạng.

Nhiều bài đăng tuyển nhân viên mảng công nghệ hiện nay đều cần các kỹ năng trên. Thậm chí, những mảng không chuyên như marketing, PR đôi lúc cũng có yêu cầu ứng viên biết AI để tối ưu hoá quy trình làm việc.

Theo khảo sát của Microsoft & LinkedIn (2024), 75% người lao động cảm thấy áp lực phải học AI để không bị tụt lại. Tuy vậy, hiện nay chưa có nhiều trung tâm đào tạo, chuyên gia uy tín trong lĩnh vực, khiến việc học AI trở nên bất tiện, khó khăn.

Người đi làm áp lực để không bị bỏ lại trong thời kỳ AI. Ảnh: Hcamag.

Để giữ bản thân cập nhật liên tục, chị Mai Hoa (25 tuổi, TPHCM) đã phải theo dõi bất cứ phương tiện truyền thông nào liên quan đến công nghệ này, từ hội nhóm mạng xã hội, khoá học, đến đăng ký các bản tin điện tử hàng tuần. “Mỗi ngày tôi đều phải tiếp xúc với rất nhiều bài viết, email đưa tin về AI, nhưng vẫn cảm thấy chưa đủ”, chị chia sẻ.

Cảm giác FOMO (nỗi sợ bị bỏ lỡ) ngày càng gia tăng khi việc sử dụng AI không giảm tải khối lượng công việc như đã hứa hẹn. Thực tế, các chatbot tuỳ trường hợp sẽ không giúp giải quyết nhanh hơn, mà còn tăng thêm khối lượng công việc cho người dùng.

Một nghiên cứu tại Đan Mạch trên 25.000 lao động cho thấy việc sử dụng chatbot rất phổ biến, nhưng gần như không có thay đổi về số giờ làm hoặc mức lương. AI giúp tiết kiệm 2,8% thời gian làm việc, tương đương một tiếng/tuần, nhưng lại tạo ra 8,4% đầu việc mới.

Chatbot có thể giúp phác thảo ý tưởng ban đầu, tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn, nhưng con người cũng tốn thời gian để kiểm tra độ chính xác, sửa lỗi sai để viết lại câu lệnh hay hơn. Ví dụ các giảng viên ngày nay phải mất nhiều giờ để chấm bài của sinh viên, hay nhà thiết kế đồ hoạ phải tinh chỉnh lỗi sai từ hình ảnh AI tạo sinh.

Học AI như công việc thứ hai

Ngoài tăng khối lượng công việc do AI, các nhân viên đang phải đối mặt với tình trạng làm thêm 2-3 đầu việc do cắt giảm. Nghiên cứu của Stanford cho thấy AI cũng thay thế phần nào đó số lượng công việc hiện nay, đặc biệt là công việc yêu cầu kinh nghiệm tối thiểu.

Do đó, trong khi một số lo lắng không theo kịp tiến bộ công nghệ, số khác phải làm công việc gấp nhiều lần so với trước đây. Sự thay đổi nhanh chóng này đang ảnh hưởng đến sức khoẻ và chế độ làm việc của người lao động.

Theo khảo sát của LinkedIn trên 7.000 nhân viên văn phòng, 51% so sánh việc học AI giống như đang làm thêm một công việc nữa. Số bài đăng về cảm giác quá tải, loay hoay thích nghi với thay đổi đã tăng 82% trong năm nay.

Áp lực phải trau dồi kỹ năng AI đang làm gia tăng sự bất an trong môi trường làm việc. Khảo sát cho thấy 33% người cảm thấy thấy xấu hổ vì hiểu biết quá ít, lo lắng khi nói về AI ở công ty.

Mô hình cho thấy người dùng đang dần vỡ mộng vì GenAI. Ảnh: Gartner.

Khoảng thời gian gần đây, lượt tìm kiếm trên Google cho các từ khóa như kiệt sức do AI, công việc thứ hai, kiếm tiền từ AI đồng loạt tăng lên. Tuy vậy, theo mô hình mô tả chu kỳ kỳ vọng của các công nghệ AI của Gartner (cập nhật tháng 6/2025), các sản phẩm tạo sinh (generative AI) được nhiều người sử dụng, đang nằm trong vùng kỳ vọng thấp nhất.

Mô hình cho thấy các công nghệ AI thực sự tạo nên giá trị như điện toán đám mây, hay công cụ có tiềm năng được thổi phồng như tác nhân AI, trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI). Trong khi đó, các genAI vẫn thường dùng đang rơi xuống vực thất vọng do vấn đề chi phí, hiệu quả, và rác AI tràn lan.

Ngoài ra, mỗi lần sử dụng chatbot, con người sẽ đánh đổi một cơ hội tư duy, lâu dần sẽ để lại “nợ nhận thức”. Nghiên cứu của MIT cho thấy những người sử dụng ChatGPT có tế bào não hoạt động ít hơn, và ngày càng tệ khi phụ thuộc vào AI.

Do đó, sự kiệt sức không chỉ nằm ở câu lệnh hay công cụ, người dùng còn phải cân bằng với cái tôi và tư duy của mình khi dùng. Trong thời đại một người có thể phải làm nhiều công việc cùng lúc, việc sử dụng AI ra sao để vừa tối ưu hoá thời gian, và không đánh mất bản thân giữa hàng ứng viên khác đang trở thành bài toán hóc búa cho người lao động.

Nguồn: https://znews.vn/kiet-suc-vi-ai-post1604106.html