Làng Cơ Tu ở phường Hải Vân

Thợ dệt Đinh Thị Tin, thôn Giàn Bí bên khung dệt thổ cẩm. Ảnh: T.V

Những di sản của cộng đồng “làng trong phố” vừa tạo nên dấu ấn, sắc thái văn hóa riêng, đồng thời cũng tạo nên tài nguyên nhân văn quý báu, có thể khai thác phục vụ yêu cầu phát triển bền vững của địa phương.

Người Cơ Tu vùng thấp (Cơ Tu Phương/Ếp) sinh sống ở 3 thôn: thôn Phú Túc, thôn Tà Lang, thôn Giàn Bí (huyện Hòa Vang cũ). Sau khi sáp nhập, thôn Phú Túc thuộc xã Bà Nà, thôn Tà Lang và thôn Giàn Bí thuộc phường Hải Vân.

Phường Hải Vân nằm ở phía Tây Bắc, thành phố Đà Nẵng, nơi có thiên nhiên, rừng núi hoang sơ và là địa bàn lâu đời của dân tộc Cơ Tu. Thiên nhiên và di sản văn hóa tộc người là nguồn tài nguyên quý báu. Khi hai làng nhập về đô thị mới thì Trung tâm Văn hóa du lịch cộng đồng Tà Lang - Giàn Bí cũng vừa được hoàn thành và đi vào hoạt động. Một thiết chế mới với kinh phí đầu tư 14,9 tỷ đồng, mang dáng dấp truyền thống và hiện đại, nằm ngay trên trục đường La Sơn - Túy Loan.

Về văn hóa vật thể, cả hai thôn Giàn Bí, Tà Lang ở phường Hải Vân đều có nhà làng truyền thống (gươl), một loại hình kiến trúc cổ xưa nhưng mang chức năng mới, trở thành “thiết chế văn hóa thôn bản”. Đồng bào sử dụng vật liệu có sẵn trong thiên nhiên như cỏ tranh, lá mây lá cọ, tre nứa, gỗ, đặc biệt là không có những vật liệu mới như bê tông, xi măng, sắt thép, tấm lợp bằng tôn... nên giữ được hồn cốt của dân tộc mình.

Bên cạnh nhà làng, đồng bào còn xây dựng một số nhà moong (nhà rẫy) làm nơi sinh hoạt, trưng bày, giới thiệu hiện vật, nông sản, đặc sản ẩm thực trong dịp lễ hội. Thôn Tà Lang và thôn Giàn Bí được quy hoạch, tái định cư theo mô hình thôn mới. Trước khi vào thôn có cổng làng với đường nét kiến trúc cổ, trụ cổng vững chắc, mái khum hình mu rùa mang dáng dấp của ngôi nhà làng Cơ Tu.

Nhà làng của đồng bào Cơ Tu nơi đây còn có chức năng như một bảo tàng thu nhỏ, nơi lưu giữ ký ức, hiện vật dân tộc học, đồ dùng sinh hoạt và sản xuất. Đó là những chiếc gùi, giỏ bắt cá, vợt xúc cá, những cái nia hình giọt nước, vỏ bầu khô, cối chày giã gạo, công cụ săn bắt, nhạc cụ... Một số vật dụng trưng bày ở nhà làng cũng đồng thời là “đạo cụ” dành cho các nghệ nhân diễn tấu trống chiêng, các vũ nữ tham gia điệu múa Tâng tung da dá mỗi dịp lễ hội ở làng.

Đặc biệt, nơi đây vẫn còn lưu giữ bộ sưu tập mặt nạ do chính nghệ nhân trong làng tạo tác và qua trao đổi với người dân tộc ở vùng cao. Bộ sưu tập mặt nạ nơi đây có số lượng nhiều nhất, mang phong cách độc đáo, giữ được cái hồn, chất nghệ thuật tạo hình nguyên thủy. Đây là những chiếc mặt nạ tương đối hoàn hảo, có sắc thái riêng trong tạo dáng và chạm trỗ, có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghệ thuật gọt đẽo cùng với cách tô màu, vẽ của hội họa.

Giờ đây, với sự cộng hưởng, tương hỗ của người đồng tộc ở vùng cao cùng với giúp đỡ của chính quyền địa phương, đồng bào Cơ Tu ở phường Hải Vân có cơ hội tốt để bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống, tạo điều kiện cho người dân phát triển du lịch, nâng cao đời sống.

Nguồn: https://baodanang.vn/lang-co-tu-o-phuong-hai-van-3301244.html