25 ປີແຫ່ງການເດີນທາງຂອງການນໍາເອົາຕົວອັກສອນ Cham ເຂົ້າໃນໂຮງຮຽນ

ການຟື້ນຟູອັກສອນ Cham

ຄູສອນທອງມິນຄວາຍສືບຕໍ່ “ຜ່ານໄຟ” ການສອນພາສາຈາມໃຫ້ນັກຮຽນ.

ວັດທະນະທໍາມີບົດບາດສໍາຄັນໃນຊີວິດທາງວິນຍານຂອງແຕ່ລະຊາດ. ປະຊາຄົມຊາວເຜົ່າຈຳກໍຄືກັນ, ວັດທະນະທຳຊາວເຜົ່າຈຳເກືອບເປັນຈຸດພິເສດໃນວັດທະນະທຳຂອງ 54 ຊົນເຜົ່າທີ່ແຜ່ລາມໄປທົ່ວປະເທດ. ຊຸມຊົນນັ້ນ, ຊົນເຜົ່ານັ້ນມີຈຸດພິເສດຂອງຕົນ, ບໍ່ສາມາດປະສົມໄດ້. ສະນັ້ນ, ເອກະລັກວັດທະນະທຳແມ່ນຈິດວິນຍານ, ຄວາມງາມຂອງແຕ່ລະຊົນເຜົ່າ. ໃນເດືອນ 5/2021, ຄະນະປະຈຳພັກແຂວງ ບິ່ງທ້ວນ ໄດ້ປະກາດແຜນການ 28 - KH/TW ກ່ຽວກັບການປະຕິບັດຂໍ້ສະຫຼຸບ 76 - KL/TW ຂອງກົມການເມືອງ (ຊຸດທີ 12) ກ່ຽວກັບການສືບຕໍ່ປະຕິບັດມະຕິເລກທີ 33-NQ/TW ຂອງຄະນະບໍລິຫານງານສູນກາງພັກ ( ຫວຽດນາມ ກໍ່ສ້າງປະຊາຊົນ ແລະ ພັດທະນາແບບຍືນຍົງ) ຄັ້ງທີ 11. ນີ້ ແມ່ນມະຕິຕົກລົງກ່ຽວກັບວຽກງານປົກປັກຮັກສາ ແລະ ເຊີດຊູຄຸນຄ່າມໍລະດົກວັດທະນະທຳທີ່ມີຕົວຕົນ ແລະ ບໍ່ມີຮູບຮ່າງ , ເອົາໃຈໃສ່ເຖິງບັນດາຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງບັນດາເຂດຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍຕິດພັນກັບການພັດທະນາ ເສດຖະກິດ - ສັງຄົມ, ພິເສດແມ່ນການພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວທ້ອງຖິ່ນ .

ໃນໄລຍະ 25 ປີຜ່ານມາ, ນັບແຕ່ໄດ້ນຳເອົາຫຼັກສູດພາສາ ຈາມ ເຂົ້າສູ່ໂຮງຮຽນປະຖົມ, ເມືອງ ຮາມທ້ວນ ບາກ ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຈິດໃຈເຄົາລົບເອກະລັກວັດທະນະທຳ, ຄວາມງາມແບບດັ້ງເດີມ ເພື່ອຊ່ວຍໃຫ້ເດັກນ້ອຍມີຄວາມຮັກແພງ, ອະນຸລັກຮັກສາສິ່ງຂອງທີ່ເບິ່ງຄືວ່ານ້ອຍໆຜ່ານການຂຽນ.

ທ່ານ ເລແທງຈີ໋, ຮອງຫົວໜ້າພະແນກ ສຶກສາ ຮຳທັວນບັກ, ຮັບຜິດຊອບການສຶກສາຊັ້ນປະຖົມ ໄດ້ແບ່ງປັນວ່າ: “ການສອນພາສາຈາມໃຫ້ນັກຮຽນປະຖົມໃນເມືອງ ແຕ່ປີ 1998. ນີ້ບໍ່ແມ່ນວຽກງານທີ່ງ່າຍດາຍ, ແຕ່ຄູອາຈານທຸກຄົນລ້ວນແຕ່ມີຄວາມປາດຖະໜາຄືກັນ, ແມ່ນຮັກສາ ແລະ ບຳລຸງສ້າງພາສາຂຽນຂອງຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍ, ແມ່ນໜຶ່ງໃນບັນດານະໂຍບາຍໃຫຍ່ຂອງພັກ ແລະ ລັດ. ມີມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ, ຊາວເຜົ່າ ຈມ ໄດ້ຖ່າຍທອດ ແລະ ຖ່າຍທອດມັນໄປ, ແຕ່ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການເຜີຍແຜ່ຢ່າງກ້ວາງຂວາງ, ໂຊກດີ, ນັບແຕ່ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ, ເກືອບ 25 ປີມານີ້, ການສອນພາສາຈ່າມໃຫ້ແກ່ເດັກນ້ອຍຊາວເຜົ່າ ມົ້ງ ຢູ່ໂຮງຮຽນປະຖົມໄດ້ພັດທະນາຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ແລະ ໄດ້ຮັບການດຶງດູດເອົານັກຮຽນມາຮຽນພາສາຈາມ.

ໃນເມືອງ ຮາມທ້ວນບັກ, ປະຈຸບັນມີ 3 ໂຮງຮຽນສອນພາສາຈາມ, ຄື ໂຮງຮຽນປະຖົມຮຳຝູ 1, ໂຮງຮຽນປະຖົມລຳຈຽງ ແລະ ໂຮງຮຽນປະຖົມລຳຮຸ່ງ (ລວມແມ່ນໂຮງຮຽນປະຖົມຕາມຮຶງແລະໂຮງຮຽນລຳທຽນ). ເຖິງວ່າເດັກນ້ອຍໄດ້ຮຽນພຽງ 4 ບົດຕໍ່ອາທິດ, ແຕ່ໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມກັບຫຼັກສູດທຳມະດາ, ແຕ່ການເຫັນເດັກນ້ອຍກະຕືລືລົ້ນໃນການຮໍ່າຮຽນກ່ຽວກັບບົດຂຽນຂອງຊົນເຜົ່າຕົນເອງກໍເຮັດໃຫ້ຜູ້ຊົມຊື່ນຊົມ. "ເຖິງວ່າເດັກນ້ອຍສາມາດເວົ້າໄດ້ທຸກໆມື້, ແຕ່ເມື່ອໄປໂຮງຮຽນ, ເຂົາເຈົ້າຕ້ອງຝຶກອອກສຽງໃຫ້ຖືກຕ້ອງ, ການຂຽນພາສາຈາມແມ່ນມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການຈື່ ແລະຂຽນ, ຍັງມີເດັກນ້ອຍທີ່ເປັນຊາວຈາມ ແຕ່ຢູ່ເຮືອນເຂົາເຈົ້າໃຊ້ພາສາກິງຢ່າງຄົບຖ້ວນ, ສະນັ້ນ ມັນກໍ່ຍາກທີ່ຈະເລີ່ມຕົ້ນ." - ຄູສອນ ທອງມິນ ກອຍ (ໂຮງຮຽນປະຖົມ ລໍາຮຸ່ງ) ກ່າວ.

25 ປີທີ່ຜ່ານມາ, ຄູອາຈານຍັງປະສົບກັບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກນັບແຕ່ຕົ້ນມາ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຄູອາຈານຫຼາຍຄົນ, ຍ້ອນມີຄວາມຮັກແພງຕໍ່ນັກສຶກສາ ແລະ ວັດທະນະທຳຂອງຊາວເຜົ່າຈຳ, ໄດ້ຜ່ານຜ່າຄວາມຫຍຸ້ງຍາກບາງຢ່າງເພື່ອດຳເນີນການເດີນທາງຄັ້ງນີ້, ເຊັ່ນ: ທ່ານ ຫງວຽນວັນດາ (ໂຮງຮຽນປະຖົມ ຮ່າໂນ້ຍ 1), ທ່ານນາງ ທອງທິແທງຈ່າງ, ທ່ານ ທອງມິນ ກອຍ...

ຝັນຂອງການຮັກສາພາສາຂອງຮາກ

“ຢູ່ທີ່ນີ້, ມີນັກຮຽນຈຳນວນໜຶ່ງທີ່ພໍ່ເປັນຊາວເຜົ່າ ກຽນ ແລະ ແມ່ເປັນຊາວຈາມ, ຢູ່ບ້ານ, ບາງຄັ້ງເຂົາເຈົ້າເວົ້າພາສາ ກິນ ແລະ ບາງຄັ້ງກໍເວົ້າຈາມ, ເມື່ອມາຮອດຫ້ອງຮຽນ, ການອອກສຽງບໍ່ຖືກຕ້ອງ, ສະນັ້ນ ເຂົາເຈົ້າຈື່ການຂຽນໄດ້ຍາກ, ນັກຮຽນທີ່ເປັນຊາວເຜົ່າ ຈມ ຈະມີຄວາມໄດ້ປຽບ. ກັບຄືນມາ, ຂ້າພະເຈົ້າຢາກສອນເຂົາເຈົ້າອີກ, ນີ້ກໍແມ່ນວິທີປະກອບສ່ວນເພື່ອປົກປັກຮັກສາພາສາຂອງປະຊາຊົນຂອງຂ້າພະເຈົ້າ,” ຄູສອນ ທອງມິນຄອຍ (ໂຮງຮຽນປະຖົມລຳຮຸ່ງ, ເມືອງມາລຳ).

ເກີດ ແລະ ເຕີບໃຫຍ່ຢູ່ແຫ່ງນີ້, ລາວຖືກຄູສອນຊາວຈາມຕັ້ງແຕ່ຍັງນ້ອຍ, ເມື່ອລາວໃຫຍ່ຂຶ້ນ, ລາວໄດ້ສຶກສາ ແລະ ກັບມາເຮັດວຽກເປັນຫົວໜ້າທີມຢູ່ໂຮງຮຽນ. ນອກນີ້, ເມື່ອເຫັນຄູສອນຊາວເຜົ່າຈຳນັບມື້ນັບເຕີບໃຫຍ່ຂຶ້ນ, ທ່ານກອຍໄດ້ຕັດສິນໃຈປະຕິບັດຕາມເສັ້ນທາງຊີ້ນຳໃຫ້ເດັກນ້ອຍຮຽນພາສາເຜົ່າມົ້ງ. ເປັນເວລາຫຼາຍປີ, ທ່ານຄູໄດ້ພາກພູມໃຈໃນການເຮັດວຽກຮ່ວມກັບນັກຮຽນ. “ການສອນພາສາເຜົ່າມົ້ງບໍ່ພຽງແຕ່ຊ່ວຍໃຫ້ເດັກນ້ອຍຮຽນອ່ານ-ຂຽນເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ການຮຽນຈະສ້າງແຮງບັນດານໃຈໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຮັກພາສາຊົນເຜົ່າຂອງເຂົາເຈົ້າຫຼາຍຂຶ້ນ ແລະ ມີຄວາມພາກພູມໃຈໃນເມື່ອເຂົາເຈົ້າຮັກແພງ, ຕໍ່ມາເຂົາເຈົ້າຈະເປັນຜູ້ທີ່ຮູ້ຈັກຮັກສາວັດທະນະທໍາຊົນເຜົ່າຂອງເຂົາເຈົ້າ”.

ປະຈຸບັນ, ໃນແຕ່ລະອາທິດຢູ່ໂຮງຮຽນຈະມີບົດຮຽນພາສາຈາມປະມານ 4 ບົດຮຽນໃນແຕ່ລະປ.1 ຫາ 5. ແຕ່ລະບົດຮຽນລວມມີ 4 ທັກສະຄື: ການຟັງ, ການເວົ້າ, ການອ່ານ ແລະ ການຂຽນ. ທ່ານນາງ ຫງວຽນທິທູວັນ, ຮອງຜູ້ອຳນວຍການໂຮງຮຽນປະຖົມລະຢາງ (ຕາແສງ ຮ່າຕິ້ງ) ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: “ກ່ຽວກັບພາສາຈາມ, ໂຮງຮຽນໄດ້ຮັບການສິດສອນເປັນຢ່າງດີ, ມາຮອດທ້າຍປີ, ນັກຮຽນພາສາຈາມລ້ວນແຕ່ໄດ້ບັນລຸຜົນສຳເລັດຫຼືສູງກວ່າ, ໂຮງຮຽນຍັງໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມຫລາຍກິດຈະກຳຂອງແຂວງ ບັກບິ່ງ ໃນໄລຍະບຸນເຕັດ. ບັນລຸໄດ້ໝາກຜົນສູງ “ການຮຽນ-ການສອນພາສາເຜົ່າຈຳຢູ່ບັນດາໂຮງຮຽນໄດ້ຮັບຄວາມເຫັນດີເຫັນພ້ອມສູງຈາກບັນດາຜູ້ມີກຽດຂອງໝູ່ບ້ານ ແລະ ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນ. ນອກຈາກຄວາມໝາຍຂອງການຮັກສາພາສາຈາມແລະການຂຽນແລ້ວ, ການສອນພາສາຈາມກໍ່ເປັນການເສີມຂະຫຍາຍການສອນພາສາຫວຽດນາມຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ, ປະຈຸບັນນັກຮຽນຊັ້ນປ 4-5 ສາມາດຂຽນວັກສັ້ນເປັນພາສາຈາມ. ນີ້ແມ່ນຄວາມມຸ່ງມາດປາດຖະໜາຂອງຄູອາຈານໃນການປະກອບສ່ວນປົກປັກຮັກສາບັນດາຄຸນຄ່າພື້ນເມືອງ” - ທ່ານນາງ Thu Van ແບ່ງປັນຕື່ມ.

ທ່ານ ເລເຈືອງຈິ້ງ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນການສອນພາສາຈາມໃນປະຈຸບັນແມ່ນອຸປະກອນ, ເຄື່ອງຊ່ວຍໃນການສອນຢູ່ໂຮງຮຽນສ່ວນຫຼາຍແມ່ນຄູສອນເອງ, ເອກະສານອ້າງອີງກໍ່ມີຈຳກັດ. ຄູສອນພາສາຊົນເຜົ່າຈຳນວນຫຼາຍທີ່ມີຄຸນວຸດທິ ຫຼື ວິຊາສະເພາະໃນວິຊານີ້ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການຝຶກອົບຮົມ, ແລະ ມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກດ້ານສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກຄື: ຂາດອຸປະກອນ, ຮູບພາບໃນການສອນ, ປຶ້ມອອກກຳລັງກາຍ, ປຶ້ມຂຽນ.

ເມື່ອທຽບໃສ່ຊຸມປີກ່ອນ, ການປະຕິບັດການສອນພາສາຈາມນັບມື້ນັບມີຄວາມສະດວກກວ່າ. ນອກເໜືອໄປຈາກຄວາມຈິງທີ່ວ່າໂຮງຮຽນສ່ວນໃຫຍ່ຮັບປະກັນໃຫ້ນັກຮຽນມີປຶ້ມແບບຮຽນ ແລະປຶ້ມອອກກຳລັງກາຍຢ່າງພຽງພໍແລ້ວ, ໂຮງຮຽນທຸກແຫ່ງຍັງມີຄູອາຈານຊາວເຜົ່າຈຳທີ່ອຸທິດຕົນ ແລະ ມີປະສົບການ. ປະຈຸບັນ, ທົ່ວແຂວງມີຄູສອນພາສາຈາມເກືອບ 50 ຄົນທີ່ໄດ້ຮັບການຝຶກອົບຮົມ. ຄູສອນພາສາຈາມຈັດຕັ້ງບັນດາການເຄື່ອນໄຫວວິຊາຊີບປະຈຳເດືອນ ເພື່ອສະເໜີບັນດາວິທີປະດິດສ້າງໃນການສອນພາສາຈາມ, ນຳໃຊ້ຕົວແບບໃໝ່ຂອງໂຮງຮຽນ ຫວຽດນາມ (VNEN) ໃນການຈັດຕັ້ງ, ເພີ່ມທະວີການນຳໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີຂໍ້ມູນຂ່າວສານໃນການກະກຽມ ແລະ ສອນພາສາຈາມ, ເຮັດໃຫ້ບົດຮຽນມີຊີວິດຊີວາ ແລະ ມີປະສິດທິຜົນ. ຄູສອນພາສາເຜົ່າຈຳສືບຕໍ່ໄດ້ຮັບການຝຶກອົບຮົມໃນຊັ້ນຮຽນທີ່ອົບອຸ່ນ ແລະ ກ້າວໜ້າ ເພື່ອໃຫ້ສາມາດສອນພາສາຈາມເທື່ອລະກ້າວຢ່າງມີປະສິດທິຜົນ, ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການສຶກສາ ແລະ ອະນຸລັກຮັກສາວັດທະນະທຳຮີດຄອງປະເພນີ, ເພາະວ່າ “ຖ້າຫາກວັດທະນະທຳຍັງຄົງຢູ່, ປະເທດຊາດຍັງຄົງຢູ່”.

ທີ່ມາ