ສີສັນວັດທະນະທໍາຂອງຊາວເຜົ່າຢ້າວ - ພາກທີ 4: ການປົກປັກຮັກສາພາສາຂອງປະຊາຊົນ

ຫ້ອງຮຽນພາສາຂະແມທີ່ຄຶກຄື້ນ

ໃນຍາມລະດູຮ້ອນ, ເມື່ອໝາກເປັດເລີ່ມຮ້ອງ, ເດີ່ນວັດ Ca Nhung ໃນຕາແສງ Dinh Hoa ແມ່ນຄຶກຄື້ນດ້ວຍສຽງອ່ານ ແລະ ການສະກົດຄຳພາສາຂະແມ. ໃນສະຖານທີ່ສະຫງົບສຸກ, ສຽງຂອງເດັກນ້ອຍໄດ້ດັງຂຶ້ນເປັນປະຈຳ, ຕິດຕາມພະສົງຊີ້ມື. ປີນີ້, ຫໍພິພິທະພັນໄດ້ເປີດ 3 ຫ້ອງຮຽນ, ມີນັກຮຽນເກືອບ 70 ຄົນ, ແກ່ຍາວເຖິງ 3 ເດືອນລະດູຮ້ອນ, ຮຽນຕໍ່ທຸກໆມື້ຂອງອາທິດເພື່ອສວຍໃຊ້ເວລາສອນຄວາມຮູ້.

ນັ່ງຢູ່ແຖວໂຕະໄມ້ທີ່ລຽບງ່າຍ, ພວກເດັກນ້ອຍໄດ້ຕັ້ງໃຈຂຽນແຕ່ລະເສັ້ນ, ທ່ອງຈຳຕົວພະຍັນຍັນແລະສະກົດແຕ່ລະຕົວດ້ວຍຄວາມຈິງຈັງ ແລະກະຕືລືລົ້ນ. ພຣະວິຫານ ດ່າງໂດ, ຮອງເຈົ້າອະທິບໍດີວັດ Ca Nhung ໄດ້ແກ້ໄຂລາຍມືຂອງນັກຮຽນແຕ່ລະຄົນ ແລະ ແບ່ງປັນວ່າ: “ພວກເຮົາສອນໃຫ້ເດັກນ້ອຍອ່ານ, ຂຽນ ແລະ ສື່ສານເປັນພາສາຂະແມ, ບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນພາສາເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນວັດທະນະທຳຂອງຊາດ, ເປັນຂົວຕໍ່ໄປສູ່ກຳເນີດ”.

ຊົນເຜົ່າຂະແມຢູ່ວັດ ຕາງ່າວ, ຕາແສງຕິ້ງບຽນ ກໍ່ຄຶກຄື້ນຄືກັນ. ກິດຈະກຳນີ້ໄດ້ຮັບການຮັກສາໄວ້ໂດຍພະວິຫານເປັນເວລາ 6 ປີແລ້ວ. ຕັ້ງແຕ່ເລີ່ມຕົ້ນຈົນເຖິງຊັ້ນສູງ, ຫ້ອງຮຽນໄດ້ຖືກຈັດຕັ້ງຢ່າງຈິງຈັງ, ມີຫຼັກສູດທີ່ເປັນລະບົບ, ແລະສອນໃຫ້ຄົບຖ້ວນໂດຍບໍ່ເສຍຄ່າ. ປີນີ້, ຫໍວັດໄດ້ນຳໃຊ້ຫ້ອງຮຽນໃໝ່ 4 ຫ້ອງ, ດຶງດູດນັກຮຽນ 100 ກວ່າຄົນ. ພຣະອາຈາຣຍ໌ ເຈິ່ນກວກເວື້ອງ-ເຈົ້າອາວາດວັດຕາງາວ ມີຄວາມຕື່ນຕາຕື່ນໃຈວ່າ: "ນັກຮຽນດີໃຈກວ່າ ເພາະໄດ້ຫ້ອງຮຽນໃໝ່, ນັກຮຽນຫຼາຍຄົນຮູ້ສຶກສັບສົນເມື່ອຖືດິນຈີ່ເປັນຄັ້ງທຳອິດ, ແຕ່ສາຍຕາຂອງເຂົາກໍ່ສົດໃສ ແລະກະຕືລືລົ້ນໃນການຮຽນ." Néang Ny Ta, ຊາວເມືອງ Tinh Bien ໄດ້ເວົ້າຢ່າງພາກພູມໃຈວ່າ: “ຍ້ອນການຮຽນຮູ້ພາສາຂະແມ, ຂ້າພະເຈົ້າເຂົ້າໃຈວັດທະນະທຳຂອງຊາດຫຼາຍຂຶ້ນ, ຂ້າພະເຈົ້າມັກອ່ານປຶ້ມເປັນພາສາຂະແມ ກ່ຽວກັບປະຫວັດສາດ ແລະ ຮີດຄອງປະເພນີ”.

ພຣະວິຫານ ດັ້ງຮ່ວາງນານ, ຮອງອະທິບໍດີອົງການວັດ Xeo Can, ຕາແສງ Vinh Hoa ໃນຫ້ອງຮຽນພາສາຂະແມ ສຳລັບຊັ້ນຮຽນທີ 1. ພາບ: ດັ້ງແທ່ງ.

ມາຮອດວັດ Duong Xuong Moi, ຕາແສງ Dinh Hoa, ພວກເຮົາສາມາດໄດ້ຍິນສຽງອອກສຽງ ແລະ ການສະກົດຄຳຂອງນັກສຶກສາຂະແມແຕ່ໄກ. ປີນີ້, ຫໍໄຕງວຽນມອຍໄດ້ເປີດ 7 ຫ້ອງຮຽນ, ແຕ່ຊັ້ນປ 1 ຫາປ 4, ດຶງດູດນັກຮຽນ 100 ກວ່າຄົນ. ຫ້ອງຮຽນມີແຕ່ໂຕະ, ຕັ່ງ, ກະດາດດຳ ແລະ ແຜ່ນຂາວ, ແຕ່ໄດ້ຊ່ວຍໃຫ້ຫຼາຍລຸ້ນຄົນຮຽນອ່ານ ແລະ ຂຽນພາສາຂະແມ.

ໃນຍຸກດິຈິຕອນ, ເດັກນ້ອຍນັບມື້ນັບໄດ້ຮັບຄວາມຮູ້ຈັກກັບຫວຽດນາມ ຈາກໂທລະພາບ ແລະ ເຄືອຂ່າຍສັງຄົມ. ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ເຮັດໃຫ້ຊາວເຜົ່າຂະແມຄ່ອຍໆສູນຫາຍໄປຈາກຊີວິດປະຈຳວັນ. ສະນັ້ນ, ຫ້ອງຮຽນພາສາຂະເໝນຢູ່ວັດວາອາຮາມຈຶ່ງຖືວ່າເປັນ “ສະຖານທີ່ຟື້ນຟູພາສາຂະເໝນ” ເຊິ່ງເດັກນ້ອຍສາມາດຫວນຄືນມູນເຊື້ອວັດທະນະທໍາຂອງຕົນເອງໄດ້. ໃນການຮຽນໃນທ້າຍອາທິດ, ນາງ ດັ້ງທິບ໋າວງວຽນ, ນັກສຶກສາຊັ້ນຮຽນທີ 8 ດຳລົງຊີວິດຢູ່ຕາແສງ ດິງຮ່ວາ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: “ຮຽນພາສາຂະແມຊ່ວຍໃຫ້ຂ້າພະເຈົ້າເຂົ້າໃຈຄົນຂອງຂ້າພະເຈົ້າຫລາຍຂຶ້ນ.

ບໍ່ພຽງແຕ່ລູກຫຼານເທົ່ານັ້ນ, ພໍ່ແມ່ຫຼາຍຄົນຍັງໄດ້ຮັບຮູ້ຄວາມສຳຄັນຂອງການຮັກສາພາສາປະຈຳຊາດ. ເຖິງວ່າຈະຫຍຸ້ງກັບການເຮັດໄຮ່ເຮັດນາກໍ່ຕາມ, ແຕ່ທ່ານ ດ່ານທົນ, ຊາວຕາແສງ ຮ່າຕິ້ງ ຍັງໄດ້ພາລູກຫຼານໄປຮຳ່ຮຽນຢູ່ວັດ Soc Xoai ເປັນປະຈຳ. “ຂ້າພະເຈົ້າ ແລະ ພັນລະຍາບໍ່ຮູ້ພາສາຂະເໝນ, ສະນັ້ນ ພວກເຮົາບໍ່ສາມາດຮຽນຮູ້ປະຫວັດສາດຂອງຊາດໄດ້. ພວກເຮົາມີຄວາມຕັ້ງໃຈທີ່ຈະໃຫ້ລູກຫຼານຂອງພວກເຮົາໄດ້ສຶກສາເພື່ອເຂົ້າໃຈເຖິງຮາກຂອງພວກມັນ”.

ສິ່ງທ້າທາຍຫຼາຍຢ່າງໃນຍຸກໃໝ່

ຢູ່ ແຂວງອານຢາງ , ຊາວເຜົ່າຂະແມກວມປະມານ 8% ຈຳນວນປະຊາກອນ. ພາສາຂະແມຍັງຄົງຮັກສາຢູ່ໃນລະດັບຕ່າງໆໃນຊີວິດປະຈຳວັນຂອງປະຊາຊົນ, ພິເສດແມ່ນຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ. ແນວໃດກໍດີ, ຕາມພຣະວິຫານ ດ່າງອຸດ, ອະທິບໍດີວັດ ທອນດອນ, ວັດຣາຊຢາແລ້ວ, ເດັກນ້ອຍຊາວຂະເໝນສ່ວນຫຼາຍຮຽນຫວຽດຢູ່ໂຮງຮຽນ, ແຕ່ເມື່ອກັບມາຮອດບ້ານກໍເວົ້າພາສາຂະເໝນແຕ່ບໍ່ຄ່ອງແຄ້ວ. ເດັກນ້ອຍຫຼາຍຄົນສາມາດຟັງ, ເຂົ້າໃຈ ແລະເວົ້າໄດ້ ແຕ່ບໍ່ສາມາດອ່ານ ຫຼືຂຽນພາສາຂະແມ, ໂດຍສະເພາະໃນເຂດຕົວເມືອງ. ໃນຂະນະນັ້ນ, ບັນດາເອກະສານປະຫວັດສາດພື້ນເມືອງໄດ້ຖືກເກັບຮັກສາໄວ້ເປັນພາສາຂະເໝນ. ນີ້ແມ່ນສິ່ງທ້າທາຍໃຫຍ່ໃນການປົກປັກຮັກສາພາສາ ແລະ ການຂຽນຂອງປະຊາຊົນ.

ການຂາດເຂີນຄູສອນ ແລະ ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນທີ່ເຮັດວຽກຢູ່ໄກບ້ານຍັງເຮັດໃຫ້ການເດີນທາງປົກປັກຮັກສາພາສາຂອງຊາດມີຄວາມລໍາບາກກວ່າທຸກເມື່ອ. ພຣະວິຫານ ດ່ານທ້ວນ, ຮອງເຈົ້າອະທິບໍດີວັດ Ca Nhung ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: “ກ່ອນນີ້, ແຕ່ລະຊັ້ນຮຽນໄດ້ດຶງດູດນັກຮຽນນັບຮ້ອຍຄົນ, ປະຈຸບັນມີນັກຮຽນບໍ່ເທົ່າໃດຄົນເຂົ້າຮຽນ, ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນຫຍຸ້ງຍາກເຮັດວຽກເຮັດງານທຳ ແລະ ເອົາໃຈໃສ່ກັບການຮຽນພາສາຂະໜານໜ້ອຍ, ເດັກນ້ອຍຫຼາຍຄົນບໍ່ເຫັນບົດບາດຂອງພາສາແມ່, ດັ່ງນັ້ນເຂົາເຈົ້າບໍ່ມີແຮງຈູງໃຈໃນການຮ່ຳຮຽນ”.

ເພື່ອຮັກສາຫ້ອງຮຽນ, ປູຊະນີຍະສະຖານໄດ້ປຸກລະດົມພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນຜູ້ມີຄຸນງາມຄວາມດີສະໜັບສະໜູນປື້ມບັນທຶກ, ປຶ້ມ, ລົດຖີບ, ຈັດຕັ້ງການມອບລາງວັນໃຫ້ແກ່ນັກຮຽນເກັ່ງເພື່ອຊຸກຍູ້ຈິດໃຈການຮຽນຮູ້. ຫ້ອງຮຽນໄດ້ເກີດມາຈາກຄວາມກະຕືລືລົ້ນຂອງພະສົງທີ່ຢາກຮັກສາພາສາແລະການຂຽນຂອງພີ່ນ້ອງຮ່ວມຊາດ.

ຮັກສາຈິດວິນຍານຂອງຊາດ

ພາຍໃຕ້ແສງຕາເວັນທີ່ຮ້ອນອົບເອົ້າ, ທ່ານ ດ່າງຊຳບັກ, ຄູສອນຢູ່ໂຮງຮຽນປະຖົມນ້ຳໄທ 2 ຍັງກະຕືລືລົ້ນສິດສອນນັກຮຽນຊາວຂະແມຢູ່ວັດ Thu Ba, ຕາແສງ ອານບຽນ. ປີນີ້ແມ່ນລະດູຮ້ອນຄັ້ງທີ 26 ທີ່ລາວໄດ້ອາສາສະໝັກມາສອນຢູ່ທີ່ນີ້. ສຳລັບລາວແລ້ວ, ການສອນພາສາຂະແມບໍ່ແມ່ນວຽກງານສັ້ນ, ແຕ່ແມ່ນສ່ວນໜຶ່ງຂອງພາລະກິດປົກປັກຮັກສາເອກະລັກຂອງຊາດ. "ນັກຮຽນຫຼາຍຄົນມາຫ້ອງຮຽນທີ່ບໍ່ເຄີຍຮຽນພາສາຂະແມ. ຫ້ອງຮຽນມີທັງນັກຮຽນປະຖົມແລະມັດທະຍົມ, ສະນັ້ນຂ້ອຍຕ້ອງຊອກຫາວິທີສອນໃນວິທີທີ່ງ່າຍທີ່ສຸດທີ່ຈະເຂົ້າໃຈແລະຈື່", ທ່ານບາກເວົ້າວ່າ, ມືຂອງລາວຍັງປັບຕົວຂຽນຂອງນັກຮຽນລາວຢ່າງລະມັດລະວັງ.

ອາຈານ Danh Sam Bach ແນະນຳນັກຮຽນຂຽນຕົວອັກສອນພາສາຂະແມ. ພາບ: BAO TRAN

ບໍ່ພຽງແຕ່ສອນນັກຮຽນຂຽນແຕ່ລະຕົວໜັງສືເທົ່ານັ້ນ, ທ່ານ ບາກ ຍັງໄດ້ປະກອບນິທານພື້ນເມືອງ, ນິທານ, ຮີດຄອງປະເພນີ, ຮີດຄອງປະເພນີຂອງຊາວເຜົ່າຂະແມ, ຊ່ວຍເຂົາເຈົ້າຄ່ອຍໆດູດຊຶມຄວາມຮັກແພງທີ່ມີຕໍ່ພາສາ ແລະ ເອກະລັກວັດທະນະທຳຂອງຊາວເຜົ່າຂະແມ. ອ້າຍ ດັ້ງແທ່ງຮຸຍ, ນັກຮຽນຢູ່ບ້ານ 4, ຕາແສງ ອານບຽນ, ແບ່ງປັນວ່າ: “ນາຍ Bach ສອນຢ່າງກະຕືລືລົ້ນ, ບາງຄັ້ງລາວຈັບມືຂ້ອຍ ແລະ ຂຽນແຕ່ລະຈົດໝາຍຢ່າງລະມັດລະວັງ, ຂອບໃຈກັບລາວ, ຂ້ອຍເຂົ້າໃຈ ແລະ ຮັກພາສາຂອງຄົນເຮົາຫຼາຍກວ່າ”.

ເພື່ອໃຫ້ນັກຮຽນໄດ້ຮຽນຮູ້ການຂຽນພາສາຂະແມຫຼາຍ, ລາວມັກຈະຊຸກຍູ້ໃຫ້ປະຊາຊົນທ້ອງຖິ່ນແລະຊາວພຸດສົ່ງລູກຂອງເຂົາເຈົ້າເຂົ້າຫ້ອງຮຽນໃນຊ່ວງລຶະເບິ່ງຮ້ອນ. ລາວເຕັມໃຈທີ່ຈະພານັກຮຽນບາງຄົນທີ່ບໍ່ມີທາງໄປວັດເພື່ອຮຽນ. ນາງ ທິເຟືອງງາ, ນັກຮຽນຢູ່ໝູ່ບ້ານ 4, ຕາແສງ ອານບຽນ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: “ພໍ່ແມ່ຂອງຂ້າພະເຈົ້າເຮັດວຽກຮັບຈ້າງ ແລະ ບໍ່ສາມາດພາຂ້າພະເຈົ້າໄປໂຮງຮຽນ, ດ້ວຍທ່ານ Bach ໄດ້ພາຂ້າພະເຈົ້າໄປທີ່ນັ້ນ, ຂ້າພະເຈົ້າດີໃຈຫລາຍທີ່ໄດ້ໄປຮຽນນຳໝູ່.

ຮູບພາບຂອງພຣະອາຈານດ່ານຊຳບາກແມ່ນສັນຍາລັກແຫ່ງຄວາມມານະພະຍາຍາມເພື່ອປົກປັກຮັກສາແລະປົກປັກຮັກສາພາສາຂະແມ. ການປະກອບສ່ວນໃນການເດີນທາງຍັງມີພະສົງ, ຊຸມຊົນແລະລັດຖະບານ. ສະມາຄົມນັກພະສົງສາມະເນນແຂວງໄດ້ປະຕິບັດຫຼາຍວິທີແກ້ໄຂເພື່ອຝຶກຝົນຫຼໍ່ຫຼອມຄູສອນພາສາຂະເໝນ ແລະ ພ້ອມກັນນັ້ນກໍໄດ້ນຳໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີຂໍ້ມູນຂ່າວສານເພື່ອກະກຽມປຶ້ມແບບຮຽນເອເລັກໂຕຼນິກ ເພື່ອຊ່ວຍໃຫ້ນັກຮຽນເຂົ້າເຖິງໄດ້ງ່າຍຂຶ້ນ. ພຣະວິຫານ ດ່ານດົງ, ປະທານສະມາຄົມຮັກຊາດແຂວງຈຳປາສັກກ່າວວ່າ: “ນ້ຳໃຈເອກອ້າງທະນົງໃຈປົກປັກຮັກສາຊາວເຜົ່າຂະແມແມ່ນປັດໄຈຕັດສິນ, ພາສາພຽງແຕ່ໃຊ້ເວລາ, ຮັກສາ ແລະ ສືບທອດ”.

ໂຮງຮຽນມັດທະຍົມສຶກສາຊົນເຜົ່າ ຈ່າງແທ່ງ ຍັງຈັດໃຫ້ມີການຮຽນພາສາຂະແມ 3-4 ບົດຮຽນຕໍ່ອາທິດ, ຮັບປະກັນໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດຮຽນໄດ້ 100%. ບົດຮຽນບໍ່ພຽງແຕ່ສອນຕົວໜັງສືເທົ່ານັ້ນ ຫາກຍັງປະກອບບົດຮຽນກ່ຽວກັບຈັນຍາບັນ ແລະ ວັດທະນະທຳຊາວເຜົ່າຂະແມ, ຊ່ວຍໃຫ້ນັກຮຽນເຂົ້າໃຈຮີດຄອງປະເພນີຂອງຊາດ. ປະຈຸບັນ, ນັກສຶກສາຫຼາຍຄົນຮູ້ວິທີອ່ານແລະຂຽນພາສາຂະແມຢ່າງຄ່ອງແຄ້ວ. “ໃນບົດຮຽນພາສາຂະແມ, ຄູສອນຂອງໂຮງຮຽນໄດ້ສຸມໃສ່ການສອນໄວຍາກອນ, ຄໍາສັບ ແລະ ປະກອບບົດຮຽນກ່ຽວກັບຈັນຍາບັນ ແລະ ວັດທະນະທໍາຂອງຂະເໝນ. ຜ່ານບົດຮຽນພາສາຂະແມ, ນັກຮຽນຈະເຂົ້າໃຈເຖິງປະເພນີວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວັດສາດຂອງຊາດຫຼາຍຂຶ້ນ,” ທ່ານ ດ່າງຮົ່ງ, ຮອງຜູ້ອຳນວຍການໂຮງຮຽນມັດທະຍົມສຶກສາຊົນເຜົ່າ ເຈົາແທ່ງ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ.

ສະພາປະຊາຊົນແຂວງໄດ້ຜ່ານມະຕິຕົກລົງສະບັບເລກທີ 13/2024/NQ-HDND, ລົງວັນທີ 22 ກໍລະກົດ 2024, ໜູນຊ່ວຍຄູສອນພາສາຂະແມຢູ່ບັນດາສະຖານທີ່ສາສະໜາໃນອັດຕາ 30.000 ດົ່ງ/ບົດຮຽນ. ແຕ່ລະປີ, ແຂວງໄດ້ສະໜອງທຶນນັບຮ້ອຍລ້ານດົ່ງເພື່ອຊື້ປຶ້ມແບບຮຽນສອງພາສາ. ທ່ານຫົວໜ້າພະແນກຊົນເຜົ່າ ແລະ ສາສະໜາ ດ່ານຟຸກ ຢືນຢັນວ່າ: “ຍ້ອນບັນດານະໂຍບາຍປະຕິບັດການສອນ, ການຮຽນຮູ້ຂອງຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍນັບມື້ນັບມີປະສິດທິຜົນ, ອັດຕາການຮູ້ໜັງສືຂອງປະຊາຊົນພວກເຮົານັບມື້ນັບເພີ່ມຂຶ້ນ”.

“ການຂຽນແລະພາສາແມ່ນຈິດວິນຍານຂອງປະເທດຊາດ, ການເສຍພາສາໝາຍເຖິງການສູນເສຍຮາກ,” ຄຳເວົ້າທີ່ລຽບງ່າຍຂອງພະສົງເກົ່າແກ່ຢູ່ເມືອງ An Giang ເປັນຄຳກ່າວເຕືອນຢ່າງເລິກເຊິ່ງ. ໃນຂະນະທີ່ຍຸກໃໝ່ກວາດລ້າງສິ່ງທີ່ເກົ່າແກ່ໝົດໄປ, ຍັງຄົງມີບັນດາປູ່ຍ່າຕາຍາຍ, ຄູອາຈານ ແລະ ລຸ້ນນ້ອງທີ່ຮັກສາພາສາປະຈຳຊາດຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ ເພື່ອໃຫ້ເອກະລັກວັດທະນະທຳຂອງຊາວເຜົ່າຂະແມສ່ອງແສງຢູ່ໃນດວງໃຈຂອງລຸ້ນໜຸ່ມຕະຫຼອດໄປ.

(ຈະສືບຕໍ່)

B. TRAN - D. ThanH - T. LY

ທີ່ມາ: https://baoangiang.com.vn/sac-mau-van-hoa-khmer-o-an-giang-bai-4-giu-gin-ngon-ngu-cua-dong-bao-a426287.html