Một bộ sách giáo khoa thống nhất cả nước: Làm sao để kịp tiến độ, tránh lãng phí?

sách giáo khoa - Ảnh 1. — Học sinh phải được đặt ở vị trí trung tâm của các hoạt động giáo dục. Trong ảnh: tiết học môn giáo dục kinh tế và pháp luật của cô trò Trường THPT Tân Phong, phường Tân Hưng, TP.HCM - Ảnh: NHƯ HÙNG

LTS: Báo cáo của Chính phủ tại phiên thảo luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 4-12 nêu rõ bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ quyết định biên soạn mới bộ sách giáo khoa (SGK) dùng chung cho cả nước hoặc lựa chọn, chỉnh lý từ các sách hiện hành.

Làm sao để công việc này có thể hoàn thành để kịp thực hiện ngay trong năm học 2026-2027, đồng thời tránh lãng phí khi hiện tại có ba bộ sách đã được phê duyệt và đang được sử dụng trong cả nước? Tuổi Trẻ ghi nhận ý kiến của các giáo viên, chuyên gia và đại biểu Quốc hội.

* Đại biểu NGUYỄN THỊ VIỆT NGA (Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng):

Phải thực sự vì người học

Điểm quan trọng nhất khi biên soạn bộ sách giáo khoa thống nhất là phải thực sự vì học sinh, không vì lợi ích nhóm hay thuận tiện quản lý. Trong đó phải chú trọng việc giảm tải chương trình để vừa sức hơn, gần gũi hơn với học sinh.

Để có phương án tốt nhất, cần chú trọng ba điểm.

Thứ nhất, bộ sách giáo khoa thống nhất nên theo hướng "chọn lọc" từ những bộ sách giáo khoa đang sử dụng hiệu quả. Thay vì biên soạn mới hoàn toàn, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên tổ chức đánh giá độc lập tất cả các bộ sách giáo khoa hiện hành. Cùng với đó, lựa chọn những cuốn tốt nhất của từng bộ để hình thành một bộ sách giáo khoa chuẩn quốc gia; điều chỉnh lại cho thống nhất cấu trúc, khung kiến thức, chuẩn đầu ra.

Cách làm này vừa tiết kiệm thời gian và ngân sách vừa tận dụng trí tuệ của nhiều nhóm tác giả đã được kiểm nghiệm thực tiễn.

Đội ngũ biên soạn phải có sự kết hợp hài hòa giữa các chuyên gia, nhà khoa học có uy tín, chuyên môn cao với giáo viên trực tiếp giảng dạy giàu kinh nghiệm, nhằm tạo ra những bộ sách giáo khoa gần gũi, phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi và khả năng tiếp thu của học sinh.

Thứ hai, việc xử lý các bộ sách giáo khoa đã có cũng là một vấn đề cần được giải quyết hợp lý. Chúng ta ủng hộ chủ trương bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc nhưng không nên loại bỏ ngay ba bộ sách giáo khoa phổ thông hiện nay vì những bộ sách này cũng được biên soạn công phu, thẩm định chặt chẽ, khoa học. Nếu loại bỏ sẽ gây lãng phí.

Vì thế cùng với một bộ SGK chuẩn dùng chung, các nhà trường, giáo viên và học sinh cần coi các bộ SGK này là những tài liệu tham khảo bổ ích để góp phần đa dạng hóa kiến thức, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Tuy nhiên cần có biện pháp quản lý sát sao, phù hợp để tránh tình trạng lạm dụng sách tham khảo, dễ tạo ra những áp lực không đáng có cho học sinh như thực tế diễn ra thời gian qua.

Thứ ba, phải đặt ra các yêu cầu để tránh tái lập độc quyền. Nếu để Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn mà không có cơ chế giám sát chặt chẽ, rất dễ quay trở lại mô hình cũ. Vì vậy cần bảo đảm hội đồng thẩm định độc lập, công khai minh bạch toàn bộ quy trình lựa chọn, thẩm định, giá sách. Cùng với đó tách bạch "quản lý nhà nước" và "tổ chức biên soạn"; giá SGK của bộ thống nhất phải do Nhà nước định giá, tránh đội chi phí.

sách giáo khoa - Ảnh 2. — Phụ huynh mua SGK cho học sinh chuẩn bị năm học mới tại Công ty CP Sách và thiết bị trường học TP.HCM - Ảnh: ANH KHÔI

* Đại biểu Quốc hội VŨ HỒNG LUYẾN (Hưng Yên)

Nên lựa chọn theo từng cấp học

Về nội dung liên quan đến việc tổ chức một bộ sách SGK thống nhất, các ý kiến đang tập trung vào ba phương án cơ bản sau: 1. Tổ chức biên soạn một bộ SGK mới hoàn toàn; 2. Chọn một trong ba bộ SGK hiện có làm một bộ dùng chung; 3. Chọn bộ SGK thống nhất theo cấp học trên cơ sở ba bộ SGK hiện hành.

Mỗi phương án đều có những ưu điểm, hạn chế riêng và đều cần bàn bạc, cân nhắc kỹ lưỡng. Qua nghiên cứu thực tiễn triển khai và tiếp thu ý kiến của nhiều chuyên gia, tôi cho rằng phương án lựa chọn một bộ SGK thống nhất theo từng cấp học là phương án hợp lý, khả thi và đáp ứng đầy đủ yêu cầu của pháp luật cũng như các định hướng lớn của Đảng và Nhà nước được thể hiện trong Hiến pháp, nghị quyết của Bộ Chính trị, Chính phủ và Quốc hội.

Thứ nhất, phương án này đảm bảo tính kế thừa, hiệu quả, tiết kiệm và chống lãng phí. Việc dùng chung một bộ sách theo từng cấp học giúp khắc phục tình trạng thay đổi, chuyển đổi liên tục gây tốn kém cho gia đình, nhà trường và chính hệ thống giáo dục.

Thứ hai, phương án một bộ sách thống nhất bảo đảm tính đồng bộ trong toàn hệ thống. Khi mục tiêu, yêu cầu cần đạt của chương trình giáo dục phổ thông được chuyển tải thống nhất qua một bộ sách trên mỗi cấp học, giáo viên sẽ có cơ sở chắc chắn để triển khai phương pháp dạy học; học sinh được tiếp cận nội dung nhất quán; còn các nhà trường giảm áp lực lựa chọn, tránh tình trạng "mạnh ai nấy chọn" gây lệch pha chất lượng giữa các địa phương.

Đồng thời, trong mỗi bộ sách trọn gói của bất kỳ nhà xuất bản nào, nội dung và phương pháp dạy học đã được thiết kế đồng bộ, nhất quán, nhờ đó nâng cao hiệu quả triển khai chương trình.

Thứ ba, đây là phương án đảm bảo công bằng giữa các tổ chức, cá nhân và giữa các môn học. Các bộ sách đã được thẩm định, phê duyệt đều có cơ hội được lựa chọn ở ít nhất một cấp học, đúng tinh thần khuyến khích xã hội hóa của nghị quyết 88. Các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân, đã đầu tư nguồn lực lớn cho công tác biên soạn, sẽ không rơi vào tình trạng mất toàn bộ vốn dẫn đến nguy cơ phá sản.

Đồng thời cách làm này cũng tránh được tình trạng phân biệt môn học chính - phụ hoặc việc một số môn học có sách được chọn ở tất cả các cấp trong khi môn khác lại không được chọn quyển nào; hay phân biệt giữa môn thi - môn không thi, môn nhiều tiết - môn ít tiết.

Điều quan trọng nữa là phương án một bộ sách thống nhất theo cấp học giúp tăng cường tính thuận lợi, hiệu quả trong quản lý nhà nước về giáo dục. Bộ Giáo dục và Đào tạo không phải tổ chức thẩm định, xét chọn quá nhiều đầu sách, đồng thời công tác chỉ đạo, hướng dẫn, tập huấn giáo viên sẽ khoa học, tập trung và hiệu quả hơn, bởi mỗi bộ sách gắn với một đơn vị biên soạn rõ ràng, thống nhất.

5 kiến nghị từ 1 giáo viên

Thứ nhất, cần mời giáo viên trực tiếp giảng dạy tham gia đội ngũ biên soạn SGK. Bên cạnh các giáo sư, tiến sĩ đầu ngành và chuyên gia giáo dục uy tín, cần lắm sự tham gia của giáo viên phổ thông trong quá trình biên soạn sách. Bởi thầy cô giáo là người trực tiếp đứng lớp, tường tận thực tiễn giáo dục và thấu hiểu khó khăn khi giảng dạy ở phổ thông.

Thứ hai, tạo độ "mở" trong SGK. SGK không còn là pháp lệnh mà là tài liệu dạy học để thực hiện chương trình giáo dục do Bộ Gíao dục và Đào tạo ban hành. Do đó bên cạnh bộ sách thống nhất và chuẩn mực do bộ biên soạn, vẫn cần những bộ sách tham khảo để giáo viên chủ động lựa chọn ngữ liệu phù hợp, linh hoạt sử dụng phương pháp tiếp cận kiến thức và rèn giũa năng lực.

Thứ ba, tập trung tập huấn giáo viên ngay sau khi bộ sách thống nhất hoàn thiện. Thứ tư, xây dựng kho học liệu số mở gắn với công nghệ hiện đại, tích hợp trí tuệ nhân tạo. Đây sẽ là kênh kết nối ảo giúp giáo viên yên tâm học hỏi, tập huấn, mày mò nghiên cứu và sáng tạo trước thực tiễn giáo dục đổi mới liên tục.

Thứ năm, chắt lọc tinh hoa của các bộ sách hiện hành. "Kết nối tri thức với cuộc sống", "Cánh diều", "Chân trời sáng tạo" là ba bộ SGK được nhiều nhóm tác giả dày công nghiên cứu, biên soạn và đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo thẩm định chất lượng. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đánh giá ưu, nhược điểm của từng bộ sách, phát hiện điểm sáng và kế thừa cái hay, tiến bộ, tích cực để bộ SGK thống nhất sớm được hoàn thành.

Thanh Nguyễn (giáo viên tại Huế)

Trở lại chủ đề

THÀNH CHUNG

Nguồn: https://tuoitre.vn/mot-bo-sach-giao-khoa-thong-nhat-ca-nuoc-lam-sao-de-kip-tien-do-tranh-lang-phi-20251208084900151.htm