Nhìn lại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất:Thể chế hóa nguyên tắc tương tác giữa doanh nghiệp, người dân với chính quyền

Tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất, các đại biểu đề nghị cần tăng cường giám sát việc ban hành văn bản hướng dẫn và tổ chức thực hiện luật, nghị quyết; tiếp tục rà soát hệ thống pháp luật, loại bỏ những quy định mâu thuẫn; xây dựng một cổng thông tin pháp luật tập trung và cần ban hành Luật về thủ tục hành chính nhằm thể chế hóa các nguyên tắc tương tác giữa doanh nghiệp, người dân với chính quyền.

Quang cảnh Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất với chủ đề “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Ảnh: Hồ Long

Khung pháp lý tương đối đầy đủ nhưng triển khai còn chậm

Trong giai đoạn phát triển mới, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải đổi mới thể chế để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đáp ứng những đòi hỏi từ xu hướng số hóa, xanh hóa và đổi mới sáng tạo. Nhìn tổng thể, các đại biểu tham dự Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất do Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa tổ chức đều hết sức ấn tượng trước những kết quả hoàn thiện thể chế thời gian qua.

Từ lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết, hệ thống pháp luật về lĩnh vực này đến nay đã tương đối đầy đủ với 38 văn bản luật và nghị quyết có nội dung quy phạm pháp luật; tính đến thời điểm trước khi Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được Quốc hội thông qua, hệ thống văn bản dưới luật đã có 42 nghị định, 131 thông tư khác có liên quan.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn phát biểu tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất. Ảnh: Hồ Long

Sau khi Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị được ban hành, chỉ trong thời gian rất ngắn, Quốc hội đã khẩn trương ban hành Nghị quyết 193 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; đồng thời sửa đổi, bổ sung, ban hành mới một loạt các đạo luật, tiêu biểu là Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Công nghiệp công nghệ số và rất nhiều luật liên quan đang được Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ Mười.

Đặc biệt, chúng ta đã có luật điều chỉnh toàn diện các lĩnh vực về công nghiệp công nghệ số, công nghiệp bán dẫn, về trí tuệ nhân tạo và lần đầu tiên quy định về tài sản số ở tầm luật, là nền tảng pháp lý đồng bộ để phát triển các ngành công nghệ số mũi nhọn của đất nước. Các luật về đầu tư, đầu tư công, mua sắm công, ngân sách nhà nước, tài sản công, sở hữu trí tuệ, thuế... cũng được tập trung sửa đổi, bổ sung để tháo gỡ các điểm nghẽn, rào cản, giải phóng các nguồn lực, khuyến khích phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

"Chúng tôi trong Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường luôn thấy rằng, nếu nói về khung pháp lý cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo thì đến thời điểm hiện nay là cơ bản chúng ta cũng khá đầy đủ. Vấn đề chính bây giờ là thực hiện ra làm sao thôi".

Nhấn mạnh điều này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng thừa nhận, mật độ và tần suất sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật thời gian qua là "quá nhanh và quá nhiều".

Cùng với đó là tình trạng chậm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật. Ví dụ, Nghị quyết số 193 được Quốc hội ban hành tháng 2/2025 để tháo gỡ ngay các điểm nghẽn, nhưng phải đến tận 4 tháng sau mới có Nghị định số 88 hướng dẫn thực hiện. Hay Luật Viễn thông từ 2023 nhưng đến giữa tháng 11/2025 mới có văn bản hướng dẫn về Quỹ Viễn thông công ích. "Tức là thời hạn triển khai các văn bản dưới luật rất chậm. Đấy cũng là một trong những lý do tại sao việc áp dụng các luật vừa qua chưa có tính khả thi", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Phương Tuấn cho biết.

Nhìn từ góc độ của doanh nghiệp và thực tiễn thi hành luật, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn cũng cho rằng, hệ thống pháp luật tuy đã được cải thiện rất nhiều nhưng vẫn còn thiếu đồng bộ, ổn định, gây rủi ro pháp lý. Ông cho biết, qua rà soát thực tiễn, VCCI đã chuyển 456 kiến nghị về những vướng mắc cụ thể trong quy định pháp luật đến Ban Chỉ đạo về thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW. Đây chỉ là một phần trong khoảng 2.200 vướng mắc cụ thể từ thực tiễn.

Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn phát biểu tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất. Ảnh: Hồ Long

Một bất cập lớn khác là nhóm thủ tục hành chính vẫn phức tạp, thiếu hiệu quả. "Một dự án mà nhìn quy trình, thủ tục ở các tỉnh khác nhau đã thấy rất khác nhau dù chúng ta có hệ thống pháp luật giống nhau". Cách thức quản lý nhà nước cũng vẫn còn nặng về tiền kiểm, thời gian, chi phí nhiều, nhưng quan trọng nhất là hiệu quả quản lý lại chưa thực sự cao. Có thể nhìn thấy rõ điều này trong lĩnh vực an toàn thực phẩm thời gian qua.

Quy trình rất nhanh nhưng vẫn phải tham vấn tốt, lắng nghe đầy đủ

Tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất, trên cơ sở phân tích những tồn tại, hạn chế đang đặt ra trong thực tiễn, các đại biểu, chuyên gia cũng đã đề xuất nhiều giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật trong thời gian tới. Trong đó, nhiều ý kiến nhấn mạnh, phải tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật theo hướng liên thông, đồng bộ, đa dạng lĩnh vực, bảo đảm sự liên thông, đồng bộ và khả thi của hệ thống thể chế.

Đặc biệt, theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn, phải tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và dành ưu tiên về nguồn lực cho việc hoàn thiện thể chế đối với một số vấn đề mới, có tính chất đột phá đối với sự phát triển của đất nước; đẩy nhanh tiến độ xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết và tăng cường giám sát, trọng tâm là giám sát việc ban hành văn bản hướng dẫn và tổ chức thực hiện luật, nghị quyết.

Các đại biểu dự Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất. Ảnh: Hồ Long

Ở góc độ thực thi, Phó Tổng Thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn cũng đề nghị phải tiếp tục rà soát, hệ thống hóa và sửa đổi đồng bộ hệ thống pháp luật theo hướng: loại bỏ những quy định mâu thuẫn, đặc biệt là xây dựng một cổng thông tin pháp luật tập trung. Ông cho rằng, chúng ta có thể sửa đổi bao nhiêu luật đi nữa, nhưng phải làm sao để người dân, doanh nghiệp chỉ cần biết vào cổng thông tin pháp luật tập trung này là tìm được, là thống nhất cách hiểu, cách áp dụng.

Các ý kiến tại Diễn đàn cũng đề nghị, các quy định về thủ tục phải theo hướng số hóa và hiệu quả. Phó Tổng Thư ký VCCI kỳ vọng thời gian tới sẽ có một Luật về thủ tục hành chính, thể chế hóa các nguyên tắc tương tác giữa doanh nghiệp và người dân với chính quyền. Một số nguyên tắc, chẳng hạn như: một lần nộp nhiều lần dùng hay liên thông dữ liệu, chi phí tuân thủ - nếu có một luật để thống nhất, nhất quán và thực hiện đồng bộ giữa các ngành, các cấp thì sẽ rất tích cực.

Đặc biệt, cần tiếp tục cải cách phương thức quản lý nhà nước theo hướng hậu kiểm, dựa trên quản lý rủi ro. Đây là giải pháp rất quan trọng để quản lý hiệu quả và giảm chi phí cho toàn xã hội, tránh tình trạng "một người đau bụng bắt cả làng uống thuốc". Đồng thời, phải tăng cường phản hồi, phản biện và kiến tạo chính sách. Phó Tổng Thư ký VCCI cho rằng, thách thức thời gian tới là quy trình xây dựng chính sách rất nhanh, thay đổi rất nhanh so với trước, "nhưng phải làm sao để nhanh mà vẫn phải tham vấn tốt, vẫn phải lắng nghe đầy đủ".

Khẳng định, hoàn thiện thể chế pháp luật là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững, Phó Tổng Thư ký VCCI mong muốn, việc cải cách thể chế cần toàn diện, đồng bộ, có chiến lược và gắn với sự giám sát của cộng đồng doanh nghiệp và xã hội. Nếu thực hiện quyết liệt, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một thể chế hiện đại, hiệu quả, đủ sức vượt qua bẫy thu nhập trung bình, vươn lên thành quốc gia phát triển.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/nhin-lai-dien-dan-xay-dung-phap-luat-lan-thu-nhat-the-che-hoa-nguyen-tac-tuong-tac-giua-doanh-nghiep-nguoi-dan-voi-chinh-quyen-10396818.html