Tháng 11/1953, anh Trương Quang Hiến người làng Cao La, xã Dân Chủ, huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương (nay là xã Tân Kỳ, thành phố Hải Phòng) lấy vợ. Chị Nguyễn Thị Duyên người làng Lai Cầu (Hoàng Diệu, Gia Lộc) liền vùng, da trắng tóc dài, cùng tuổi Giáp Tuất 1934 với anh chấp nhận lời cầu hôn. Nhưng không chỉ bởi “trai tài gái sắc”. Cũng không phải tại Hiến là con nhà giàu, có bằng Đệ tứ thành chung năm thứ 3… Cái chính, là tại Hiến rất yêu văn nghệ dân gian. Hồi nhỏ, Duyên đi xem hội ở các các làng lân cận, thường thấy “cậu ấm” này bám gấu áo bố mẹ, mê mẩn xem hát. Chị nghe một bà lão khen cậu: “Ham chơi dễ nát. Ham hát dễ thiện”.
Cưới được nửa năm thì anh chị sinh con trai đầu lòng. Tháng 5-1955, anh Hiến được biên chế vào cơ quan Ủy ban hành chính huyện Chí Linh (Hải Dương cũ). Để chồng yên tâm phấn đấu, chị Duyên tích cực hoạt động dân quân tự vệ và cùng mẹ chồng nuôi 2 em ăn học, nhập ngũ đánh giặc Mỹ xâm lược, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Tiếc là người em út là Trương Minh Tôn hy sinh năm 1971 tại chiến trường Tiền Giang.
Một tối thứ 7 cuối năm 1962, anh Hiến kể với vợ: “Chủ nhật tuần trước cơ quan huyện Chí Linh lao động xã hội chủ nghĩa đắp con đập để phục vụ nông nghiệp, đặt tên là “Đập nước Phú Lợi. Cô Gái - đoàn viên biết tôi yêu văn nghệ dân gian, viết lách được nên nói khích: “Việc lớn thế này mà anh Quang Hiến im ắng quá! Hay là nhớ vợ?”. Thế là đêm ấy tôi viết phóng sự “Đập nước Phú Lợi” phản ánh khí thế lao động và ý nghĩa của công trình, gửi Đài Tiếng Nói Việt Nam.
5 hôm sau, Chương trình phát thanh Nông thôn truyền bài ấy. Cơ quan xôn xao cổ vũ. Tôi mang nhuận bút về tận Bách hóa tổng hợp Hải Dương mua cái này (anh đưa cho vợ chiếc khăn lụa in bông hồng đẹp) để tặng mình đây!”.
Suốt mấy chục năm, qua các cương vị: Giáo viên, tài vụ, Bí thư Đoàn Thanh niên cơ quan, rồi trở về phụ trách các câu lạc bộ văn nghệ dân gian ở địa phương, năm nào Trương Quang Hiến cũng được cấp trên biểu dương, khen thưởng. Đến năm 2025 này, ông Hiến đã có 57 tuổi Đảng quang vinh.
Hồi ông Hiến nghỉ hưu, bà Duyên động viên ông tham gia đẩy mạnh phong trào văn nghệ xã nhà. Liên tục những năm sau đó, các Nghị quyết của Đảng về nhiệm vụ văn hóa, văn nghệ, đặc biệt là Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa 8 (1998) “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, thổi bừng dậy trong ông ý tưởng về một cao trào văn nghệ dân gian cùa quê hương.
Được tín nhiệm, ông đảm trách Chủ nhiệm câu lạc bộ Văn nghệ Người cao tuổi thôn Cao La và câu lạc bộ thơ Hương Quê của 4 xã: Tân Kỳ, Dân Chủ, Quảng Nghiệp, Đại Hợp lân cận, Phó chủ nhiệm câu lạc bộ thơ Thời Gian Xanh huyện Tứ Kỳ… Ông tổ chức xây dựng câu lạc bộ Ca trù Dân Chủ. Từ 3 “hạt giống đỏ” (“Đệ nhất danh cầm” Nguyễn Phú Đẹ 76 tuổi - tâm nguyện suốt đời vì sự phát triển của ca trù và 2 ca nương gạo cội: Nguyễn Thị Cung, Nguyễn Thị Bóc) dần phát triển lên với 2 kép đàn, 4 cầm chầu, 6 ca nương chính và 10 thành viên phụ hoạ, trong đó có 4 cháu dưới 10 tuổi.
Ông đặc biệt chú trọng phát huy hiệu quả truyền dạy của cao nhân Nguyễn Phú Đẹ và các ca nương Nguyễn Thị Cung, Nguyễn Thị Bóc, Hồng Thuý, giúp mọi thành viên câu lạc bộ đều hứng khởi học đàn hát. Ông còn tự sáng tác và giảng giải để các thành viên hiểu nội hàm văn hóa từng lời ca…
Với tài kiến tạo của ông Hiến và cộng sự, phong trào thi ca, văn nghệ dân gian ở Dân Chủ phát triển mạnh mẽ, thiết thực an sinh. Từng câu lạc bộ có chương trình chào mừng Xuân mới, phục vụ các lễ hội truyền thống, các cuộc đại hội, liên hoan do lãnh đạo và chính quyền địa phương tổ chức. câu lạc bộ Ca trù tham dự hầu hết các kỳ liên hoan các cấp từ toàn quốc đến các tỉnh, thành phố. Lần nào cũng đoạt giải.
Năm 2000, Kép đàn Nguyễn Phú Đẹ và Ca nương Nguyễn Thị Cung lĩnh giải xuất sắc của thành phố Hà Nội. Năm 2005, 2 cụ nhận tiếp Huy chương Vàng cấp toàn quốc và cùng với cụ Trương Quang Hiến được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian. Năm 2015, cụ Hiến nhận danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú. Năm 2019, cụ Đẹ nhận danh hiệu Nghệ nhân nhân dân. Chỉ tiếc cụ Cung không còn để dự đợt xét phong này.
Ngoài ra, còn 4 Huy chương Bạc dành cho các ca nương khác, 1 Huy chương Bạc cho câu lạc bộ, nhiều bằng khen cấp Bộ và UBND tỉnh Hải Dương cũ dành tặng tập thể, cá nhân.
Từ năm 2022, học hát ca trù trở thành chương trình ngoại khoá của Trường Tiểu học Dân Chủ. Ca nương Hồng Chiêm (cháu ngoại cụ Đẹ, thành viên câu lạc bộ) truyền dạy. Cụ Hiến giờ đây đã vào bậc quá “bát tuần”, chuyển giao vai trò Chủ nhiệm câu lạc bộ cho ông Vũ Công Bạo (một kép đàn tài hoa và nhiệt huyết). Với vị thế Chủ nhiệm danh dự, cụ Hiến vẫn thường xuyên hiến kế, hiến thơ đóng góp vào hoạt động của câu lạc bộ.
Dấu ấn văn nghệ dân gian của Nghệ nhân Ưu tú Trương Quang Hiến còn thể hiện ở các tác phẩm thi ca tự biên giàu thẩm mỹ và đậm chất giáo dục nhận thức, thiết thực với cộng đồng, được Nhà Xuất bản Hội Nhà văn ấn hành. Tiêu biểu là 2 tập: “Đất mẹ” (năm 2004), “Yêu lắm quê mình” (2018), mỗi tập có 100 bài thơ và cuốn Diễn ca “Thành hoàng làng Cao La” (2024) gồm hơn 400 câu lục bát, in 500 bản phục vụ dân sinh.
Nhiều bài ca trù để đời như “Thăm Côn Sơn năm 2018, Nghệ sĩ ưu tú Bạch Vân, Nghệ sĩ Ưu tú Kiều Trinh và không ít ca nương chọn biểu diễn tại một số liên hoan ca trù toàn quốc. Năm 2022, huyện Tứ Kỳ tổ chức kỷ niệm Ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10, tiết mục dân ca “Hát về Phụ nữ Việt Nam anh hùng” do cụ sáng tác và chỉ đạo diễn xuất, ca nương Hồng Nhung biểu diễn giành giải Nhất trong cuộc thi có sự tham gia của 23 đoàn.
Nghệ nhân Ưu tú Trương Quang Hiến trước khi qua tuổi 75, đâu có hát chèo, dân ca, hát ca trù là cụ dùng xe Honda chở cụ bà đi xem. Bạn bầu gọi hai cụ là “Đôi uyên ương già”. Dịp kỷ niệm 72 năm trọn bề gia thất và 10 năm cụ Hiến nhận danh hiệu Nghệ nhân ưu tú, cụ Hiến “điểm lại” một số thành tích: Huy hiệu 55 năm tuổi Đảng (2023); Huy chương kháng chiến chống Pháp, Huân chương kháng chiến chống Mỹ, đều hạng nhất; bằng công nhận Nghệ nhân Ưu tú; Kỷ niệm chương của Bộ Văn hoá, ngành tài chính, Hội Người cao tuổi; Phù hiệu đại biểu, điển hình tiên tiến tại các đại hội thi đua yêu nước giai đoạn 2015 - 2020 của huyện Tứ Kỳ và của tỉnh Hải Dương.
Điều gây bất ngờ và cảm động là cụ Hiến dành tất cả danh hiệu ấy tặng người vợ của mình với câu chia sẻ chân tình: “Tôi chỉ đứng tên, còn tất cả là công của bà!”. Câu chuyện duyên phận và tình yêu của họ dành cho nhau, dành cho văn nghệ dân gian thật như một bản tình ca còn mãi với thời gian./.
PHẠM XƯỞNGNguồn: https://baohaiphong.vn/nhu-ban-tinh-ca-527916.html
Bình luận (0)