Những lĩnh vực nóng được “mổ xẻ” tại tuần lễ khoa học VinFuture 2025

(Dân trí) - Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture được xem là một trong những sự kiện thường niên thu hút sự chú ý của giới công nghệ toàn cầu, mở màn cho đêm trao giải VinFuture.

Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025 đã diễn ra từ ngày 2/12 tại Hà Nội và sẽ kết thúc bằng buổi giao lưu cùng các chủ nhân của Giải thưởng VinFuture 2025 diễn ra vào ngày 6/12. Đây là sự kiện khoa học lớn trong năm, hội tụ nhiều cái tên nổi bật, trí tuệ lỗi lạc có những đóng góp to lớn tầm cỡ thế giới.

Tuần lễ bao gồm 7 hoạt động chính: diễn thuyết truyền cảm hứng, tọa đàm Khoa học vì Cuộc sống; chuỗi đối thoại khám phá tương lai VinFuture; triển lãm Điểm chạm Khoa học - The Touch of Science”, lễ trao giải VinFuture; giao lưu cùng chủ nhân giải thưởng VinFuture 2025; VinUni - Diễn đàn Lãnh đạo: Hội nghị Đổi mới Giáo dục Đại học.

Trong đó, tâm điểm là Lễ trao giải VinFuture 2025, diễn ra tối ngày 5/12 tại nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội). Đây là sự kiện vinh danh những công trình khoa học xuất sắc có tác động tích cực và bền vững tới hàng triệu, thậm chí hàng tỷ người trên toàn cầu.

Tại Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, các lĩnh vực nóng đã được thảo luận gồm có trí tuệ nhân tạo (AI), robot, khoa học sức khỏe, môi trường và phát triển bền vững.

AI là "hạ tầng trí tuệ" quốc gia 

Phát biểu tại Tọa đàm “AI vì nhân loại: Đạo đức và An toàn AI trong kỷ nguyên mới” trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định tầm nhìn của Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc xem AI là một công nghệ ứng dụng đơn thuần, mà AI đang trở thành hạ tầng thiết yếu tương tự như điện, viễn thông hay Internet.

Thứ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Bùi Thế Duy phát biểu tại Tọa đàm (Ảnh: BTC).

Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết Việt Nam sẽ công bố Chiến lược AI cập nhật và Luật AI, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng đưa trí tuệ nhân tạo trở thành hạ tầng thiết yếu như điện, đường, trường, trạm, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế và chủ quyền số.

Việt Nam cũng đang khẩn trương xây dựng trung tâm siêu tính toán AI quốc gia, phát triển hệ sinh thái dữ liệu mở và hạ tầng AI hướng tới tự chủ. 

Mục tiêu là đưa AI trở thành "trợ lý trí tuệ" phổ cập cho mọi người dân. Điều này được kỳ vọng sẽ tạo ra bước nhảy vọt về năng suất xã hội, giúp người dân bình thường có khả năng tiếp cận tri thức và xử lý vấn đề mà trước đây chỉ những lãnh đạo cấp cao mới có điều kiện thực hiện.

Tiềm năng từ robot "bầy đàn", không cần AI phức tạp

Tại sự kiện Diễn thuyết truyền cảm hứng: “Công nghệ đột phá tương lai” nằm trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, Giáo sư Ho-Young Kim (Đại học Quốc gia Seoul, Hàn Quốc) đã chia sẻ một khái niệm hoàn toàn mới "trí tuệ vật lý tự phát".

Giáo sư Ho-Young Kim, Đại học Quốc gia Seoul Hàn Quốc, chia sẻ công nghệ robot mới tại Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture (Ảnh: BTC).

Trong kỷ nguyên của robot hình người và trí tuệ nhân tạo (AI), nhân loại đang đối mặt với bài toán lớn về chi phí năng lượng và sự phức tạp trong điều khiển. GS Ho-Young Kim đã mang đến một góc nhìn hoàn toàn khác biệt: Hãy để cơ thể robot tự "suy nghĩ".

Tại phòng thí nghiệm của Đại học Quốc gia Seoul, các hệ thống nhân tạo được thiết kế để hình thành hành vi thông minh hoàn toàn nhờ vào các tương tác vật lý giữa robot và môi trường xung quanh, thay vì lập trình cứng nhắc.

Ưu điểm lớn nhất của trí tuệ vật lý tự phát chính là loại bỏ sự phụ thuộc vào phần mềm phức tạp và các bộ xử lý đắt đỏ. 

Bằng cách định hình vật liệu và bề mặt tương tác, các nhà khoa học đang mở ra một kỷ nguyên mới - nơi robot không chỉ thông minh nhờ "bộ não" silicon, mà còn thông minh nhờ chính "cơ thể" vật lý của chúng.

Robot đang "lột xác" nhờ sự kết hợp giữa vật liệu mới và AI

Ngày 4/12, trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture, tọa đàm “Robot và Tự động hóa Thông minh” đã quy tụ nhiều chuyên gia hàng đầu thế giới và Việt Nam để thảo luận về những xu hướng đang định hình tương lai robot.

Các chuyên gia chia sẻ về tương lai của robot hình người tại tọa đàm (Ảnh: Minh Nhật).

Các chuyên gia hàng đầu thế giới và Việt Nam đã vẽ nên một bức tranh toàn cảnh về sự chuyển dịch mang tính lịch sử của ngành robot: Sự kết hợp giữa vật liệu mềm và trí tuệ nhân tạo.

Không còn là những cỗ máy cứng nhắc trong lồng sắt công nghiệp, robot đang dần trở nên "mềm mại" hơn, thông minh hơn và sẵn sàng bước vào không gian sống của con người.

Các giáo sư đã đề cập đến việc sử dụng vật liệu mềm như polymer để chế tạo robot. Khác với silicon hay kim loại, vật liệu polymer mềm sở hữu những ưu điểm vượt trội: Nguồn cung dồi dào, giá thành rẻ, nhẹ và khả năng biến đổi cấu trúc linh hoạt.

Điều này cho phép tạo ra các robot có khả năng mô phỏng sinh học cao, tiếp xúc an toàn với con người và thực hiện các nhiệm vụ đòi hỏi sự tinh tế mà robot cứng không thể làm được.

Nếu vật liệu mềm giúp robot linh hoạt về thể xác, thì các mô hình AI thế hệ mới đang giúp chúng lột xác về tư duy, cho phép chuyển dịch từ robot "đơn nhiệm" sang "đa nhiệm" để làm được nhiều nhiệm vụ hơn.

Các chuyên gia cho rằng, dù robot chuyên dụng tối ưu hơn trong nhà máy, nhưng robot hình người là lựa chọn tốt nhất cho môi trường dân dụng. Thế giới của chúng ta (cầu thang, tay nắm cửa, công cụ lao động) được thiết kế cho con người; do đó, một robot có hình dáng con người sẽ dễ dàng hòa nhập và hoạt động hiệu quả nhất.

Biến giấc mơ thế kỷ thành hiện thực và cơ hội cho nông dân Việt Nam

Đến tham dự Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture, các nhà khoa học hàng đầu thế giới đã mang đến một giải pháp đột phá có thể thay đổi hoàn toàn tập quán canh tác của hàng triệu nông hộ nhỏ lẻ. Đó chính là công nghệ sinh sản vô tính thông qua hạt giống (Synthetic Apomixis).

Giáo sư Venkatesan Sundaresan, đồng tác giả của công trình nghiên cứu mang tính cách mạng, chia sẻ với phóng viên bên lề Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture (Ảnh: VinFuture).

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp và áp lực an ninh lương thực ngày càng lớn, việc tạo ra các giống cây trồng vừa có năng suất cao, vừa có khả năng chống chịu tốt là chưa đủ. 

Thách thức lớn nhất nằm ở việc làm sao để duy trì những đặc tính ưu việt đó qua nhiều thế hệ mà không bắt người nông dân phải tốn kém mua hạt giống mới mỗi vụ.

Khác với phương pháp nuôi cấy mô (tạo ra cây con giống hệt mẹ nhưng khó bảo quản, vận chuyển và tốn kém), công nghệ này cho phép cây tự nhân bản ngay trong quá trình tạo hạt. Kết quả là hạt giống thu được từ đời F1 sẽ phát triển thành cây con (F2, F3, Fn...) mang bộ gen y hệt cây mẹ.

Điều này giúp “cố định” các ưu thế lai. Người nông dân chỉ cần mua hạt giống một lần và có thể tự để giống cho các vụ sau mà năng suất và khả năng chống chịu vẫn giữ nguyên vẹn.

Nghiên cứu này đã được thực hiện thành công trên cây lúa, vì vậy hoàn toàn có thể áp dụng trực tiếp cho các dòng lúa sẵn có của Việt Nam. Khi người nông dân không phải lo gánh nặng chi phí hạt giống hàng năm, họ sẽ yên tâm canh tác, tận dụng được các giống lúa chịu mặn, chịu hạn tốt hơn.

Cha đẻ vaccine HPV mong muốn giúp Việt Nam "xoá sổ" ung thư cổ tử cung

Trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, ba nhà khoa học hàng đầu thế giới từ Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI) và Đại học Texas là Giáo sư Maura L. Gillison, Tiến sĩ John T. Schiller và Tiến sĩ Aimee R. Kreimer đã có những chia sẻ cởi mở về "vũ khí" chống lại ung thư cổ tử cung - vaccine HPV.

Từ trái sang phải: Giáo sư Maura L. Gillison, Tiến sĩ John T. Schiller và Tiến sĩ Aimee R. Kreimer đến Việt Nam tham dự Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture (Ảnh: BTC).

Tiến sĩ John Schiller (Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ), một trong những "cha đẻ" của công nghệ này, nhớ lại giai đoạn khó khăn khi liên tục thực hiện các thử nghiệm trên động vật và cho kết quả không tốt; bước ngoặt chỉ đến khi nhóm nghiên cứu nảy ra một ý tưởng táo bạo.

"Thay vì chỉ lấy những đoạn rất nhỏ của protein virus như cách truyền thống, chúng tôi quyết định lấy toàn bộ một loại protein và để nó tự lắp ráp thành cấu trúc giống virus (VLP). Đó chính là chìa khóa", TS Schiller chia sẻ.

Cấu trúc "giả lập" này đã đánh lừa hệ miễn dịch, khiến cơ thể tạo ra lượng lớn kháng thể bám vào và ngăn chặn virus thật xâm nhập.

Rào cản lớn nhất để vaccine HPV đến được với mọi người dân là chi phí, do phần lớn vaccine hiện nay được nhập khẩu từ các nước phát triển.

Tiến sĩ John T. Schiller đưa ra một viễn cảnh đầy hy vọng: "Để giảm chi phí, chúng tôi đang vận động sản xuất vaccine ngay tại các nước có thu nhập trung bình". Chẳng hạn việc Trung Quốc và Ấn Độ đã sản xuất được vaccine đạt chuẩn Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), giúp giảm giá thành đáng kể.

Đặc biệt, vị chuyên gia từ Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ đưa ra lời cam kết mạnh mẽ: "Chúng tôi sẵn lòng giúp đỡ các đơn vị hay công ty sản xuất nào có mong muốn xây dựng nhà máy hay cơ sở sản xuất vaccine này ở Việt Nam".

Đồng quan điểm, TS Aimee R. Kreimer cũng bày tỏ sự sẵn sàng hợp tác với Bộ Y tế và các cơ quan chính phủ Việt Nam để cung cấp dữ liệu khoa học, hỗ trợ việc ra quyết định chính sách nhằm đưa vaccine HPV vào Chương trình Tiêm chủng Quốc gia.

Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, diễn ra từ ngày 2/12 đến 6/12 tại Hà Nội

Với chủ đề “Cùng vươn mình - Cùng thịnh vượng”, chuỗi sự kiện quốc tế thường niên năm nay tiếp tục khẳng định sứ mệnh của VinFuture trong việc kết nối tri thức, khơi dậy khát vọng phụng sự và nâng tầm vị thế của Việt Nam như một trung tâm khuyến khích khoa học, đổi mới sáng tạo của thế giới.

Trong đó, tâm điểm là Lễ trao giải VinFuture 2025, diễn ra tối ngày 5/12 tại nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội). Đây là sự kiện vinh danh những công trình khoa học xuất sắc có tác động tích cực và bền vững tới hàng triệu, thậm chí hàng tỷ người trên toàn cầu.

Năm nay, giải thưởng sẽ được trao cho các công trình mang lại giá trị “Cùng vươn mình - Cùng thịnh vượng” cho nhân loại, đúng như chủ đề đã đặt ra, khẳng định sứ mệnh của VinFuture trong việc tôn vinh trí tuệ, lan tỏa nhân văn và phụng sự cuộc sống.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/nhung-linh-vuc-nong-duoc-mo-xe-tai-tuan-le-khoa-hoc-vinfuture-2025-20251205110643691.htm