Phân quyền cơ sở trong thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia 2026-2035

Các đại biểu Quốc hội đề xuất phân quyền mạnh cho địa phương, đặc biệt cấp xã, trong triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026-2035.

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và điều hành của Phó chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Quốc hội dành buổi thảo luận tại hội trường để bàn về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi đến năm 2035.

Nhiều đại biểu cho rằng việc hợp nhất ba Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện hành thành một chương trình thống nhất sẽ giúp tập trung nguồn lực, khắc phục tình trạng phân tán và phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đây cũng sẽ là bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy xây dựng nông thôn mới theo hướng hiện đại, thực chất, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành Phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn.

Đối với các tỉnh miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, chương trình có ý nghĩa đặc biệt khi đóng vai trò nguồn lực dẫn dắt để phát triển hạ tầng thiết yếu, tạo sinh kế, giảm nghèo bền vững và thu hẹp khoảng cách phát triển với các vùng thuận lợi hơn, đồng thời góp phần giữ vững an ninh – quốc phòng và ổn định khu vực biên giới.

“Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”

Thảo luận về mô hình quản lý, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng các vướng mắc của giai đoạn 2021-2025 đã được nhận diện đầy đủ: thủ tục phức tạp, nhiều tầng nấc, hướng dẫn chậm và phân cấp chưa rõ. Ông đề nghị dự thảo Nghị quyết lần này phải tháo gỡ dứt điểm những điểm nghẽn trên.

Đại biểu nhấn mạnh: cơ quan chủ chương trình cần thống nhất một đầu mối; hợp phần thứ hai nên giao cho Bộ Dân tộc và miền núi, là cơ quan chuyên quản về lĩnh vực dân tộc thiểu số, thay vì giao chung một đầu mối dễ dẫn đến quản lý chồng chéo.

Ông Đồng đề xuất phân quyền mạnh hơn cho địa phương trong việc lựa chọn danh mục dự án, đặc biệt các dự án nhỏ, kỹ thuật đơn giản; đồng thời đơn giản hóa quy trình đầu tư, quy định rõ trách nhiệm cá nhân, người đứng đầu và cơ chế xử lý chậm trễ. “Cần có vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm”, đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị). Ảnh: Quochoi.vn.

Cùng quan điểm, đại biểu Hà Sỹ Huân (Thái Nguyên) đánh giá cao mô hình “Trung ương quản lý tổng thể, địa phương quyết định triển khai”, nhưng cho rằng cần làm rõ hơn cơ chế phân cấp để tránh thủ tục rườm rà như giai đoạn trước.

Theo ông, việc giao HĐND cấp tỉnh quyết định phân bổ nguồn lực vẫn mất nhiều thời gian và tạo ra sự bị động ở cơ sở. Trong khi đó, chính quyền xã, là cấp trực tiếp quản lý địa bàn, nắm rõ đối tượng, văn hóa, địa hình, sinh kế, cần được trao quyền nhiều hơn.

Ông đề nghị phân cấp mạnh mẽ cho cấp xã quyết định tổ chức thực hiện chương trình; tỉnh giữ vai trò định hướng, kiểm tra, giám sát và hỗ trợ kỹ thuật. Địa phương cần được quyết định danh mục, kế hoạch, mô hình theo thứ tự ưu tiên từng giai đoạn, đồng thời lồng ghép, phối hợp nguồn vốn để tránh trùng lặp, dàn trải.

Lo thiên tai, đề nghị cơ chế đặc thù

Quan tâm đến tình trạng thiên tai ngày càng khốc liệt, đại biểu Hồ Thị Minh (Quảng Trị) cho rằng chương trình giai đoạn 2026-2035 cần làm rõ hơn các tiểu dự án liên quan đến tái định cư, định canh, sinh kế và ứng phó thiên tai tại vùng dân tộc thiểu số, vùng xung yếu.

Bà đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ chế đặc thù cho phép Chủ tịch UBND địa phương được quyết định các vấn đề cấp bách để khắc phục hậu quả thiên tai mà không phải chờ các thủ tục theo Luật Đầu tư công như hiện nay.

Đại biểu Vũ Xuân Hùng (Thanh Hóa) nhấn mạnh yêu cầu phải có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và chính quyền địa phương để chương trình vận hành xuyên suốt, hiệu quả.

Từ thực tế các dự án triển khai tại vùng nhạy cảm về quốc phòng - an ninh, vùng đồng bào dân tộc và tôn giáo, ông cảnh báo nếu phối hợp không tốt sẽ tạo khoảng trống để các thế lực xấu lợi dụng, kích động.

Cũng từ Thanh Hóa, đại biểu Mai Văn Hải cho rằng cơ chế quản lý, điều hành chương trình là then chốt để khắc phục những bất cập trước đây. Ông đề nghị quy định rõ nguyên tắc phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương; đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết cơ chế quản lý.

Ông thống nhất việc giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm cơ quan chủ quản toàn bộ chương trình; riêng hợp phần hai, liên quan phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi, nên giao Ủy ban Dân tộc và miền núi chủ trì. Cấp xã cần được quy định rõ trách nhiệm thực hiện trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Đồng Nai) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn.

Trong khi đó, đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Đồng Nai) đề nghị ban soạn thảo rà soát để tránh trùng lặp giữa các hợp phần; đồng thời quy định rõ trách nhiệm của cơ quan chủ trì và cơ quan phối hợp.

Theo đại biểu, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã tích hợp 118 chính sách dân tộc, do đó càng cần xác định cụ thể trách nhiệm của cơ quan chủ trì theo tình hình thực tiễn từng địa phương. Bên cạnh đó, cần có cơ chế giám sát để kiểm soát rủi ro và ngăn chặn tình trạng đầu tư dàn trải.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/phan-quyen-co-so-trong-thuc-hien-chuong-trinh-muc-tieu-quoc-gia-2026-2035-d787976.html