Ra mắt sách "Khoa học và nghệ thuật ca hát - một cách tiếp cận chuyên sâu về thanh nhạc cổ điển"

Ngày 19/11, tại Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam, nghệ sĩ opera Nguyễn Bích Thủy đã ra mắt cuốn sách "Khoa học và nghệ thuật ca hát - Một cách tiếp cận chuyên sâu về thanh nhạc cổ điển". Sự kiện thu hút đông đảo giới chuyên môn và công chúng yêu nhạc cổ điển.

Nghệ sĩ Opera Nguyễn Bích Thủy chia sẻ về cuốn sách "Khoa học và nghệ thuật ca hát - Một cách tiếp cận chuyên sâu về thanh nhạc cổ điển".

Đây là một trong những sự kiện hiếm hoi khi một nghệ sĩ xuất bản công trình mang tính học thuật đầy thử thách, đặt vấn đề về sư phạm thanh nhạc trong thời đại của khoa học, minh chứng thực nghiệm và tự giáo dục suốt đời.

Nguyễn Bích Thủy là nghệ sĩ opera từng gặt hái nhiều thành công quốc tế và hiện đang sinh sống tại Cộng hòa Áo - trung tâm lớn của nghệ thuật hàn lâm châu Âu. Chị có cơ hội học tập, biểu diễn và nghiên cứu trong môi trường nghệ thuật chuyên nghiệp với truyền thống hàng trăm năm. Những trải nghiệm đó vừa giúp chị khẳng định vị trí trên sân khấu, đồng thời mở ra hướng tiếp cận nghiêm túc, sâu sắc trong lĩnh vực nghiên cứu thanh nhạc.

Buổi ra mắt sách diễn ra giản dị, ấm áp. Trên sân khấu nhỏ nơi hằng ngày vẫn vang lên những buổi hòa nhạc thính phòng, hôm nay vang lên những cuộc trò chuyện về giọng hát, khoa học thanh âm và hành trình miệt mài của một nghệ sĩ mong muốn góp một viên gạch cho đào tạo thanh nhạc Việt Nam. Sự kiện cũng có sự tham gia của nhiều thế hệ giảng viên - những người thầy đã trực tiếp dạy dỗ, nâng đỡ và dẫn dắt nghệ sĩ Nguyễn Bích Thủy. Tác giả cũng đã dành nhiều trang để tri ân các thầy cô trong cuốn sách.

Cuốn sách được Nhà xuất bản thế giới và Omega phát hành.

Tác phẩm không đơn thuần là tài liệu chuyên ngành về kỹ thuật thanh nhạc mà đặt ra một vấn đề mang tính nền tảng, đó là: giáo dục thanh nhạc trong bối cảnh hiện đại cần nhiều hơn tri thức... cần một nhận thức đúng đắn về giọng hát, phương pháp giảng dạy và cao hơn hết là trách nhiệm nghề nghiệp.

Tác giả mở đầu bằng lời trích dẫn Richard Miller - biểu tượng của sư phạm thanh nhạc thế giới: Nhiệm vụ của người dạy hát không gì khác hơn ngoài "phân tích vấn đề của giọng hát và thiết kế các giải pháp phù hợp". Cách nói tưởng đơn giản nhưng chứa đựng cả triết lý: Dạy thanh nhạc không phải truyền khẩu, cũng không phải sao chép những công thức bất biến, mà là một quá trình quan sát, phân tích, lý giải, điều chỉnh dựa trên nền tảng khoa học.

Nghệ sĩ Nhân dân Đỗ Quốc Hưng chia sẻ tại lễ ra mắt sách.

Với cách tiếp cận ấy, Nguyễn Bích Thủy đặt vấn đề: Nếu trước đây người học hát dựa phần lớn vào mô phỏng trực giác, thì ngày nay, sự phát triển của giải phẫu học, cơ học thanh âm, âm học và tâm lý biểu diễn đã cho phép chúng ta hiểu giọng hát bằng những cơ sở khoa học chính xác. Điều này không xóa bỏ tính nghệ thuật, mà ngược lại, "giúp nghệ thuật ca hát trở về với bản chất tự nhiên nhất của con người".

Trong lời nói đầu, tác giả giải thích rõ vì sao opera - thể loại đỉnh cao của nghệ thuật ca hát - đòi hỏi sự nghiên cứu bài bản. Opera là một hệ thống kỹ thuật tinh vi bao gồm: kiểm soát hơi thở, mở rộng quãng giọng, tinh chỉnh âm sắc, cải thiện độ linh hoạt, phát âm chuẩn xác và cả việc nuôi dưỡng trí nhớ cơ thông qua luyện tập.

Nghệ sĩ Nguyễn Bích Thủy xúc động chia sẻ về niềm kính trọng với Nghệ sĩ Nhân dân Quang Thọ và các thầy cô đã dìu dắt mình.

Nhiều người có thể không hình dung được rằng kỹ thuật ca hát cổ điển đã phát triển qua hàng thế kỷ, từ thời Bel Canto đến các trường phái Italia, Đức, Pháp… và ngày nay, được soi rọi bằng những nghiên cứu y học và công nghệ âm học hiện đại. Với những trích dẫn khoa học và các phân tích từ những nhà nghiên cứu như Richard Miller, Jame Stark, Robert Sataloff, Ingo Titze, Sundberg… cuốn sách giúp người học hiểu "vì sao phải hát như thế".

Tác giả khẳng định: Dù phong cách âm nhạc có biến chuyển, những kỹ thuật cốt lõi như: Chiaroscuro, Appoggio, messa di voce, độ linh hoạt (agility), mềm dẻo trong chuyển âm (portamento), rung tự nhiên hay sửa đổi nguyên âm… vẫn là nền tảng không thể thay thế. "Mọi con đường đều đổ về thành Rome" - như lời ẩn dụ mà tác giả nhắc lại, có thể hiểu rằng mọi hệ thống đào tạo trên thế giới, dù khác nhau ở thẩm mỹ, đều quay trở lại các nguyên tắc cơ bản của giọng hát tự nhiên.

Tác giả ký tặng sách cho thầy cô và đồng nghiệp.

Phần quan trọng nhất của cuốn sách cũng là phần khiến các nhà chuyên môn đánh giá cao nằm ở việc tác giả không dừng lại ở phân tích cấu trúc giọng hát, mà đặt trọng tâm vào phương pháp đào tạo giọng hát dựa trên khoa học.

Các chương sách đi sâu vào: đường thanh quản và cơ chế đóng mở; hệ hô hấp và cách vận hành trong hát; khái niệm về giọng óc, giọng đầu, giọng giả thanh; cơ chế phối hợp hơi-âm-cộng hưởng; các trường phái thanh nhạc cổ điển và sự hình thành kỹ thuật; hệ thống Fach của Đức để xác định thể loại giọng hát.

Đây đều là những chủ đề mà không ít người học thanh nhạc Việt Nam lâu nay tiếp cận còn rời rạc, thiếu hệ thống. Cuốn sách đem đến cái nhìn tập trung, khoa học và có tổ chức, giúp người giảng dạy có thêm dữ liệu, người học có thêm nhận thức và người nghiên cứu có thêm tư liệu.

Nhiều chuyên gia nhận định rằng cuốn sách có thể trở thành cầu nối giữa thanh nhạc cổ điển Việt Nam và các hệ thống quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh các trường âm nhạc đang chuyển hướng theo tiêu chuẩn quốc tế.

Nghệ sĩ Ưu tú Đăng Dương ôn lại nhiều kỷ niệm thời Nguyễn Bích Thủy còn là sinh viên.

Tiến sĩ, Nghệ sĩ Nhân dân Đỗ Quốc Hưng, Giám đốc Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam chia sẻ: "Cuốn sách của nghệ sĩ Nguyễn Bích Thủy là kết quả của một quá trình tìm tòi, đối chiếu, chiêm nghiệm bền bỉ, nghiêm túc và chân thành. Trong đó, có bổ sung những kỹ thuật chuyên sâu rất hữu ích cho công tác đào tạo thanh nhạc nói chung, nghệ thuật opera nói riêng tại Việt Nam hiện nay".

Nghệ sĩ Nhân dân Đỗ Quốc Hưng cho rằng, nghệ sĩ Nguyễn Bích Thủy còn đưa người đọc đi vào những tầng sâu văn hóa, lịch sử, tư tưởng và triết lý nghệ thuật của bộ môn ca hát, đặc biệt là nghệ thuật hát cổ điển phương Tây. Tác giả cho thấy sự am hiểu đối với những trường phái lớn của nghệ thuật thanh nhạc thế giới, từ phong cách Bel Canto của Italia đến kỹ thuật hát hiện đại của Đức và các xu hướng đổi mới sư phạm ở châu Âu đương đại.

Ở cuốn sách này, người đọc sẽ tìm thấy một cách tiếp cận vừa khoa học vừa đầy cảm xúc. Điểm nổi bật của tác phẩm bên cạnh nội dung được tổ chức hệ thống, chặt chẽ, còn ở khả năng diễn đạt tư duy âm nhạc bằng một ngôn ngữ mạch lạc, dung dị, không cầu kỳ về hình thức nhưng giàu cảm xúc nghệ thuật và nội lực chuyên môn.

Trong mắt thầy cô và bạn bè, Nguyễn Bích Thủy là tấm gương đầy nghị lực.

Nguyễn Bích Thủy viết với tư cách một người từng biểu diễn thành công trên sân khấu opera trong và ngoài nước, cũng là một người thầy có trải nghiệm giảng dạy ở nhiều môi trường đào tạo uy tín. Những trải nghiệm đó là cơ sở để các luận điểm trong sách trở nên đáng tin cậy, có chiều sâu, mang tinh thần mở, đối thoại và hội nhập.

Giám đốc Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam mong rằng cuốn sách sẽ là người bạn đồng hành tin cậy của nhiều thế hệ giảng viên, sinh viên, trở thành nguồn tư liệu quý cho những ai đang theo đuổi con đường nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp và là cầu nối để nghệ thuật hát cổ điển Việt Nam vươn tới những chuẩn mực ngày càng cao hơn trong dòng chảy nghệ thuật đương đại.

Điều tạo nên niềm xúc động cho người tham dự buổi ra mắt là cách nghệ sĩ Nguyễn Bích Thủy dành những trang viết trang trọng để tri ân các thầy cô của mình. Trong nhiều năm học tập và biểu diễn, cô đã nhận được sự dìu dắt từ các thế hệ giảng viên đi trước - những người đã âm thầm truyền lửa nghề.

Tác giả cũng chia sẻ rằng cuốn sách là món quà dành cho gia đình, đặc biệt là cha - người đã cho cô động lực vượt qua những giai đoạn khó khăn nhất của hành trình nghiên cứu và hoàn thiện bản thảo. Điều này khiến cuốn sách, dù mang tính học thuật, vẫn giữ được tình cảm ấm áp, gần gũi, chứa đựng cảm xúc của một người nghệ sĩ.

Tác giả và các khách mời đã có cuộc trò chuyện cởi mở.

Một trong những tư tưởng cốt lõi của cuốn sách là quan niệm giáo dục không nhằm tạo ra những "bản sao đạt chuẩn nhưng vô hồn". Điều mà giáo dục thực sự hướng đến là tinh thần tự giáo dục - khả năng người nghệ sĩ tự rèn luyện suốt đời.

Theo đó, người thầy bên cạnh việc truyền kiến thức còn góp phần quan trọng trong xây dựng nền móng để học sinh tự phát triển về sau. Giọng hát, dù được huấn luyện tốt đến đâu, cũng phải được nuôi dưỡng bằng tư duy và ý thức trách nhiệm với nghệ thuật. Cuốn sách nhấn mạnh rằng quá trình luyện thanh chính là hành trình khám phá bản thân - nơi khoa học, nghệ thuật và cảm xúc hòa quyện.

Đây cũng chính là thông điệp được gửi đến các thế hệ trẻ: sự tiến bộ của âm nhạc Việt Nam không thể chỉ dựa vào tài năng thiên phú mà cần một thế hệ nghệ sĩ hiểu đúng bản chất giọng hát, biết cách gìn giữ và phát triển nó bằng một nền tảng khoa học.

Mở ra cánh cửa cho người học tìm thấy cách tiếp cận hiện đại, cuốn sách đồng thời góp phần đặt lại vị thế của thanh nhạc cổ điển trong đời sống âm nhạc Việt Nam - một lĩnh vực cần sự nghiêm túc, cần nhà nghiên cứu, cần nghệ sĩ dấn thân và cần những nghệ sĩ tài hoa và giàu công khổ luyện như Nguyễn Bích Thủy.

THỤY PHƯƠNG

Nguồn: https://nhandan.vn/ra-mat-sach-khoa-hoc-va-nghe-thuat-ca-hat-mot-cach-tiep-can-chuyen-sau-ve-thanh-nhac-co-dien-post924261.html