Rèn kỹ năng cho học sinh người dân tộc thiểu số

Giữa những dãy núi trùng điệp của Quảng Ninh, tiếng trống trường mỗi sớm vang lên như đánh thức cả không gian mờ sương, mở đầu cho một ngày mới đầy hy vọng. Ở những vùng đất ấy, học sinh người DTTS không chỉ học con chữ, mà còn được rèn luyện kỹ năng sống, học cách ứng xử, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc mình. Qua từng tiết học, buổi trải nghiệm, sinh hoạt bán trú, các em dần trở nên tự tin, biết tự lập, yêu thương và sẻ chia hơn trong cuộc sống.

Học sinh Trường TH&THCS Đồng Văn (xã Hoành Mô) tham gia hoạt động trải nghiệm STEM làm đèn Trung thu (tháng 10/2025).

Những bài học nhỏ, nuôi dưỡng ước mơ lớn

Con đường đến Trường THCS Đồng Tâm (xã Lục Hồn) ngoằn ngoèo qua những triền núi phủ mây, những con dốc sau cơn mưa vẫn còn trơn trượt. Sáng thứ 2 đầu tuần, học sinh ở các thôn: Sam Quang, Phiêng Sáp, Ngàn Phe, Ngàn Vàng Trên... mang theo quần áo, cặp sách, ngồi sau xe máy được bố mẹ chở tới trường. Nhiều em ôm trên tay chiếc ba lô đựng vài bộ quần áo, chút đồ ăn mẹ chuẩn bị, trong lòng háo hức xen lẫn lưu luyến. Xa nhà cả chục cây số, đường đèo quanh co chẳng thể đi về trong ngày, vì thế ngôi trường này trở thành ngôi nhà thứ hai của nhiều học sinh, nơi vừa học chữ, vừa học cách lớn khôn.

Trường THCS Đồng Tâm hiện có 298 học sinh thì hơn 99% là người DTTS, chủ yếu là người Tày, Dao, Sán Chỉ; 139 em trong số đó ở bán trú tuần (từ thứ 2 đến thứ 6), cuối tuần mới về nhà. Khu bán trú của trường có 11 phòng, sạch sẽ, ấm áp, mỗi phòng đều in dấu bàn tay của học trò, những chiếc chăn gấp vuông vắn, góc học tập ngăn nắp, những mẩu giấy viết lời nhắn yêu thương dán trên tường. Cô giáo Phạm Thị Hằng, Hiệu trưởng Trường THCS Đồng Tâm, cho biết: Các em ở xa, bố mẹ đi làm nương suốt, nên nhà trường không chỉ dạy chữ, mà còn dạy các em kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử, kỹ năng tự lập. 

Học sinh Trường THCS Đồng Tâm (xã Lục Hồn) tham gia Hội thi rung chuông vàng.

Tháng 8/2024, ngôi trường này chuyển đổi mô hình từ Trường PTDT bán trú THCS Đồng Tâm (thuộc huyện Bình Liêu cũ) thành Trường THCS Đồng Tâm. Mặc dù vậy, hoạt động bán trú tuần vẫn được nhà trường duy trì. Dưới những tán lá cây, trong tiếng cười nói, tiếng hát hòa lẫn tiếng chổi quét sân mỗi sáng sớm, chúng tôi cảm nhận rõ tinh thần tự giác và sự gắn bó của học sinh bán trú ở trường. Ở nơi đây, việc dạy kỹ năng sống không nằm trong những bài học khô cứng, mà được truyền tải qua từng hoạt động hằng ngày. Các em học cách gấp chăn màn gọn gàng, giữ vệ sinh phòng ở, biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, biết giúp đỡ bạn bè, chia sẻ khi ai đó ốm đau.

Cô giáo Phạm Thị Hằng cho biết thêm: Trước đây trường từng mượn đất của dân để học sinh trồng khoai tây, trồng rau, vừa để rèn lao động, vừa cải thiện bữa ăn, nhưng nay do các em học 2 buổi/ngày và không còn quỹ đất, hoạt động tăng gia không còn duy trì. Dù vậy, tinh thần tự lập, siêng năng, kỷ luật vẫn được các thầy cô bồi đắp mỗi ngày qua những việc nhỏ. Trong mỗi tiết học Ngữ văn, Giáo dục công dân, hay sinh hoạt lớp, thầy cô đều lồng ghép nội dung kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng ứng xử. Học sinh được tham gia tiết trải nghiệm, hướng nghiệp một lần/tuần, được rèn kỹ năng nói trước đám đông, làm việc nhóm, chia sẻ cảm xúc.

Tiết sinh hoạt của học sinh lớp 7A, Trường THCS Đồng Tâm (xã Lục Hồn).

Đặc biệt, trường tổ chức các hoạt động ngoại khóa định kỳ hằng tháng thông qua những buổi sinh hoạt dưới cờ, thi văn nghệ, thể thao, trò chơi dân gian, giới thiệu nét văn hóa của các dân tộc Tày, Dao, Sán Chỉ. Một học kỳ có 2 hoạt động cấp trường, mỗi dịp như thế, sân trường lại rực rỡ sắc màu thổ cẩm, tiếng cười nói vang vọng giữa núi rừng. Học sinh người DTTS vốn hiền lành, ít nói, ngại thể hiện bản thân, nhưng qua những hoạt động ấy, các em dần tự tin hơn, biết nói lên suy nghĩ, biết hợp tác, biết tôn trọng và giúp đỡ lẫn nhau. Có em từng rụt rè, giờ đã dám xung phong lên hát, dám kể về quê hương mình, về những phong tục đẹp của dân tộc. Những kỹ năng ấy tưởng giản đơn, lại là hành trang quan trọng cho học trò vùng cao khi bước ra đời.

Ở Trường THCS Đồng Tâm, dạy kỹ năng sống không phải việc “thêm vào” mà là một phần không thể tách rời của giáo dục nhân cách. Mỗi thầy cô vừa là người dạy học, vừa là cha mẹ, người bạn, người định hướng. Có những buổi tối, điện mất, cả khu bán trú sáng lên bằng ánh đèn pin, học sinh ngồi quây quần ôn bài, thầy cô đi từng phòng kiểm tra, nhắc nhở. Có hôm trời mưa to, phụ huynh không đến đón được, thầy cô lại tổ chức trò chơi, kể chuyện, nấu thêm đồ ăn cho các em. Giữa vùng cao tuy còn nhiều thiếu thốn, tình thầy trò nơi đây trở nên gắn bó hơn bao giờ hết.

Học sinh bán trú Trường THCS Đồng Tâm (xã Lục Hồn) lau dọn phòng ngủ.

Chíu Hà Duyên, người dân tộc Dao ở thôn Phiêng Sáp, học sinh lớp 8A, Trường THCS Đồng Tâm, rạng rỡ chia sẻ: Trước đây em ngại nói chuyện với người lạ, đi học chỉ biết nghe cô giảng rồi về phòng. Từ khi trường tổ chức các buổi học kỹ năng, em được học cách chào hỏi, làm việc nhóm, gấp chăn, dọn phòng, được tham gia văn nghệ và hoạt động thể thao. Giờ em tự tin hơn nhiều, biết giúp bạn, biết nói lời cảm ơn, xin lỗi. Ở nhà, bố mẹ cũng khen em ngoan hơn, biết giúp việc, biết tự chuẩn bị đồ đi học. Em thích nhất là những buổi ngoại khóa, được vui chơi và học thêm nhiều điều.

Vun đắp bằng cả tấm lòng của thầy cô

Ở vùng núi cao xã Hoành Mô, Trường TH&THCS Đồng Văn cũng là một điểm sáng trong công tác giáo dục kỹ năng cho học sinh DTTS. Năm học 2025-2026, trường đón 307 học sinh bán trú, gồm 147 học sinh tiểu học (80 em bán trú tuần, 67 em bán trú ngày) và 160 học sinh THCS bán trú tuần.

Giờ tập thể dục của học sinh Trường TH&THCS Đồng Văn (xã Hoành Mô).

Cơ sở vật chất của trường được đầu tư bài bản, với khu nhà ăn và nhà ở 3 tầng mới được đưa vào sử dụng từ tháng 10/2024, đáp ứng tốt nhu cầu sinh hoạt, học tập cho học sinh bán trú. Buổi tối thứ 5 với cấp tiểu học và tối thứ 6 với cấp THCS, học sinh ở đây được xem ti vi, giải trí trong không gian bán trú, tạo sự gắn kết và giúp các em thư giãn sau một ngày học tập căng thẳng.

Dưới sự chỉ đạo của thầy Hiệu trưởng Nguyễn Thành Trung, Trường TH&THCS Đồng Văn không ngừng đổi mới phương pháp giáo dục, tạo môi trường học tập thân thiện, gần gũi. Đặc biệt, trường chú trọng tăng cường giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống cho học sinh, thông qua các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ đa dạng. Những giờ phút thể dục thể thao, vui chơi lành mạnh được tổ chức thường xuyên, nhằm nâng cao sức khỏe và tinh thần cho học sinh. Ngoài ra, các hoạt động văn hóa, lễ hội, giao lưu văn hóa dân tộc cũng được duy trì đều đặn, góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc, giúp học sinh nhận thức rõ hơn về các vấn đề xã hội như tảo hôn, hay bạo lực gia đình.

Tô Thùy Trang, nhà ở thôn Đồng Thắng, xã Hoành Mô, học sinh lớp 5A, Trường TH&THCS Đồng Văn, chia sẻ: Em thích nhất là các hoạt động thể thao và văn nghệ ở trường. Qua những buổi sinh hoạt đó em học được cách làm việc nhóm, biết giúp đỡ bạn bè và tự tin hơn khi giao tiếp.

Thời gian qua, ở các địa bàn miền núi, vùng sâu, vùng xa, công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh người DTTS được xem là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm giúp các em không chỉ vững kiến thức, mà còn tự tin, chủ động trong cuộc sống. Theo Sở GD&ĐT, 100% học sinh vùng DTTS được sử dụng tài liệu tăng cường tiếng Việt; nội dung giáo dục địa phương được lồng ghép trong các môn: Tiếng Việt, Đạo đức, Tự nhiên - Xã hội, hoạt động trải nghiệm. Chất lượng học tập của học sinh người DTTS được cải thiện rõ rệt, số học sinh chưa đạt chuẩn kiến thức, kỹ năng giảm; năng lực tiếng Việt được nâng cao; học sinh mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp. 100% học sinh được định hướng nghề nghiệp. Các tiết dạy của giáo viên sinh động, gần gũi, hấp dẫn hơn.

Học sinh Trường TH&THCS Đồng Văn (xã Hoành Mô) mạnh dạn trao đổi bài
củng cố kiến thức.

Thực hiện đề án "Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS”, từ năm 2021 đến nay, Sở GD&ĐT đã triển khai, tổ chức 12 diễn đàn với chủ đề “Học sinh DTTS nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”, thu hút sự tham gia của hơn 4.000 học sinh và giáo viên vùng đồng bào DTTS, miền núi. Các diễn đàn có sự phối hợp với báo cáo viên là bác sĩ sản phụ khoa của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh trực tiếp giao lưu và trao đổi cùng học sinh. Qua đó, giúp học sinh người DTTS không chỉ có kỹ năng sống, hiểu biết pháp luật, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận tri thức mới, sẵn sàng hội nhập quốc tế.

Có thể thấy, dạy kỹ năng cho học sinh người DTTS không chỉ là dạy cách gấp chăn, nấu cơm, hay nói lời cảm ơn, mà là dạy các em biết sống hòa hợp, biết yêu thương, biết tự tin vào chính mình. Mỗi học sinh vùng sâu, vùng xa của Quảng Ninh hôm nay đang dần trưởng thành từ những bài học giản dị ấy, giữa những mái trường nhỏ bé nhưng đầy ắp yêu thương, nơi kỹ năng, nhân cách được vun đắp bằng cả tấm lòng của các thầy cô.

Lan Anh

Nguồn: https://baoquangninh.vn/ren-ky-nang-cho-hoc-sinh-nguoi-dtts-3381615.html