Rõ trách nhiệm, thẩm quyền trong giám định tư pháp theo vụ việc

Sáng nay, 5/11, góp ý về dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), các ĐBQH Tổ 6 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Đồng Nai, Lạng Sơn, TP. Huế) nhận định: việc sửa đổi Luật lần này mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm khắc phục những bất cập trong hoạt động tố tụng. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, dự thảo Luật cần tập trung giải quyết thấu đáo các vấn đề mấu chốt, làm rõ trách nhiệm pháp lý, nâng cao tính chuyên môn và tránh chồng chéo nguồn lực.

Quang cảnh phiên thảo luận tại Tổ 6. Ảnh: Hồ Long

Giám định theo vụ việc phải rõ người thực hiện, rõ cơ quan chịu trách nhiệm

Góp ý về dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), các ĐBQH nhận định, việc sửa đổi Luật lần này mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong hoạt động tố tụng, nhất là nhằm khắc phục những bất cập đã được Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tổng kết, chỉ đạo. Tuy nhiên, cần xác định rõ phạm vi sửa đổi để giải quyết thấu đáo các vấn đề mấu chốt.

Theo ĐBQH Nguyễn Công Long (Đồng Nai), vướng mắc lớn nhất hiện nay nằm ở giám định theo vụ việc (liên quan đến các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, môi trường...), vốn là các lĩnh vực không có tổ chức giám định công lập chuyên biệt.

Hiện dự thảo Luật vẫn giữ quy định trưng cầu giám định các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh. Đại biểu đặt câu hỏi: nếu trưng cầu các Bộ, ai là chủ thể thực hiện giám định và chịu trách nhiệm? Nếu đơn vị chuyên môn đóng dấu, tính pháp lý và trách nhiệm của kết quả sẽ bị suy giảm.

ĐBQH Nguyễn Công Long (Đồng Nai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Từ thực tế nêu trên, đại biểu đề nghị dự thảo Luật cần quy định rõ ràng: Chủ thể chịu trách nhiệm và đóng dấu cuối cùng phải là Bộ hoặc cơ quan được trưng cầu, nhằm xác định rõ tư cách pháp lý và nâng cao trách nhiệm giải trình. "Nếu không giải quyết được vấn đề này, Dự thảo Luật chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu cơ bản đối với hệ thống giám định theo vụ việc"- đại biểu nhấn mạnh.

Cũng theo đại biểu Nguyễn Công Long, việc dự thảo Luật đề nghị mở rộng thẩm quyền của Phòng Kỹ thuật hình sự (PKTHS), Công an tỉnh ra cả giám định thương tích (bên cạnh giám định tử thi hiện tại) sẽ tạo ra tình trạng hai đơn vị cùng thực hiện một vấn đề. Theo đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần nghiên cứu bổ sung quy định cơ chế điều phối rõ ràng, phân định trường hợp nào trưng cầu pháp y của công an, trường hợp nào trưng cầu pháp y của y tế, nhằm huy động tối đa chuyên gia ngành y tế và đảm bảo tính khách quan (ví dụ: các vụ án phức tạp hoặc vụ việc do cán bộ, chiến sĩ gây ra nên ưu tiên trưng cầu pháp y y tế).

Đồng tình với ý kiến trên, ĐBQH Phạm Như Hiệp (TP. Huế) khẳng định: mục tiêu quan trọng của dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) là góp phần giải quyết vụ án kịp thời, khách quan, đúng pháp luật; nâng cao chất lượng hoạt động tố tụng; nâng cao năng lực của đội ngũ giám định viên, tổ chức giám định và hiệu quả thực hiện giám định tư pháp, song song với việc tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng trong lĩnh vực này.

ĐBQH Phạm Như Hiệp (TP. Huế) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, để hoàn thiện cơ chế pháp lý, Ban soạn thảo cần tiếp tục rà soát, có bổ sung một số quy định để tăng cường nguồn lực và mở rộng hệ thống tổ chức giám định, trong đó đặc biệt cần có quy định về điều kiện và cơ chế bảo vệ giám định viên làm công tác giám định pháp y tâm thần.

Đại biểu nhấn mạnh, công việc giám định pháp y tâm thần hiện nay rất áp lực và có rủi ro cao, nhưng việc tìm kiếm, đào tạo hoặc giữ chân cán bộ, y bác sĩ làm công tác này lại rất khó khăn. Nếu không có chính sách đãi ngộ cũng như hàng rào quy định để bảo vệ họ, đội ngũ này sẽ khó có thể đảm đương công việc.

Rà soát thẩm quyền quản lý nhà nước về giám định tư pháp

Ghi nhận quan điểm xây dựng dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong hoạt động giám định tư pháp, song ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) đề nghị Ban soạn thảo cần rà soát lại một số quy định về tổ chức.

Cụ thể, liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước trong hoạt động giám định tư pháp, tại khoản 4, Điểm b, Điều 7 Dự thảo Luật quy định Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC) có thẩm quyền "Thành lập, tổ chức lại, giải thể Phòng Giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao". Tuy nhiên, theo Khoản 3, Điều 63 Luật Tổ chức VKSND, việc quy định bộ máy làm việc của VKSNDTC thuộc thẩm quyền phê chuẩn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Do đó, đại biểu đề nghị không nên nêu cụ thể tên Phòng Giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao trong Điều 7 để bảo đảm tuân thủ đúng thẩm quyền.

ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Về bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp (Điều 11), quy định chuyển thẩm quyền bổ nhiệm cho người đứng đầu cơ quan quản lý (Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao), đại biểu cho rằng quy định như vậy là chưa rõ ràng, đặc biệt trong trường hợp giám định viên kỹ thuật hình sự công tác tại Bộ Quốc phòng hay VKSNDTC thì thẩm quyền bổ nhiệm thuộc về ai? Hơn nữa, ba lý do Chính phủ đưa ra cho việc chuyển thẩm quyền cần được bổ sung căn cứ thuyết phục hơn. Do đó, đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo xem xét, giữ thẩm quyền bổ nhiệm giám định viên tư pháp như Luật hiện hành (Luật quy định rõ Bộ trưởng Bộ Y tế bổ nhiệm giám định viên pháp y, Bộ trưởng Bộ Công an bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình sự), nhằm đảm bảo tính chuyên môn hóa và thống nhất quản lý theo lĩnh vực.

Liên quan đến tiêu chuẩn người giám định tư pháp theo vụ việc, tại khoản 1, Điều 13 yêu cầu người giám định phải là "công dân Việt Nam thường trú tại Việt Nam". Mặc dù Việt Nam có bảo lưu dịch vụ giám định tư pháp trong CPTPP, nhưng nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng, nhất là trong các vụ việc có yếu tố nước ngoài, và trong bối cảnh đội ngũ giám định còn thiếu kiến thức pháp lý và kỹ năng nghiệp vụ, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo tham khảo kinh nghiệm quốc tế để xem xét mở rộng trong một số trường hợp có thể cho phép công dân nước ngoài có nhân thân tốt tham gia giám định tư pháp với tư cách là người giám định tư pháp theo vụ việc.

Về Văn phòng giám định tư pháp (Điều 20), đại biểu nhất trí với quy định của dự thảo Luật về việc mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp (bổ sung các chuyên ngành: ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân, tài nguyên) khi cho phép Văn phòng giám định tư pháp hoạt động dưới hình thức doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh. Việc này nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 27-NQ/TW về huy động nguồn lực công và xã hội hóa lĩnh vực giám định tư pháp.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/ro-trach-nhiem-tham-quyen-trong-giam-dinh-tu-phap-theo-vu-viec-10394449.html